ფილტვის ქრონიკული ობსტრუქციული დაავადება(ფქოდ)

  • მიმოხილვა
  • თეორია
  • დიაგნოზი
  • მართვა
  • მეთვალყურეობა
  • წყაროები
padlock-openეს თემა ხელმისაწვდომია უფასოდ

მიდგომა

ანამნეზი

ქრონიკული ობსტრუქციული დაავადების საწყის ეტაპზე სიმპტომატიკა კარგად არ არის გამოხატული. როგორც წესი, ვლინდება ასაკოვან პირებში. ტიპურია ანამნეზში პროდუქტიული ხველის, მსტვინავი სუნთქვის და ჰაერის უკმარისობის (განსაკუთრებით ფიზიკური დატვირთვის დროს) არსებობა. სხვა სიმპტომებია: ხშირი ბრონქიტი, ფიზიკური დატვირთვისადმი დაბალი ამტანობა, ღამე სუნთქვის უკმარისობით გაღვიძება, კოჭების დასიება, დაღლილობა.[1][2]

პაციენტები შეიძლება უჩიოდნენ: ღამის მუდმივი ხასიათის ხველის შემდგომ ძილის დარღვევასა და შესაბამისად დაღლილობას, პერსისტენტულ ჰიპოქსიას და ჰიპერკაპნიას. საჭიროა გამოიკითხოს მოწევის, პროფესიული ექსპოზიციის, თანმხლები დაავადებებისა და ფილტვის დაავადების ოჯახური ანამნეზი. უნდა გაირკვეს გამწვავებების ანამნეზი და ჰოსპიტალიზაციის მიზეზები.

COPD-ის მქონე პაციენტებს ასევე შეიძლება ჰქონდეთ მძიმე, მწვავე სუნთქვის გაძნელება, ცხელება, და ტკივილი გულმკერდის არეში მწვავე ინფექციით გამწვავების დროს. იხ ფილტვების ქრონიკული ობსტრუქციული დაავადების მწვავე გამწვავება.

ფიზიკური გამოკვლევა

პაციენტის გასინჯვა COPD-ის დიაგნოსტიკური მეთოდი არ არის, თუმცა პაციენტის მოვლის მნიშვნელოვანი ნაწილია.[1] გასინჯვით შესაძლოა გამოვლინდეს ტაქიპნოე, სუნთქვის დარღვევა, დამატებითი კუნთების სუნთქვაში მონაწილეობა და ინტერკოსტალური რეტრაქცია. დამახასიათებელია კასრისებური გულმკერდი. პერკუსიით - ჰიპერრეზონანსული ხმა, აუსკულტაციიით - სუნთქვის დისტანციაური ხმიანობა და ჰაერის გაძნელებული მოძრაობა. შეიძლება აღინიშნებოდეს მსტვინავი სუნთქვა, ხიხინი, დოლის ჩხირისებრი თითები, ციანოზი, ისევე, როგორც მარჯვენამხრივი გულის უკმარისობის ნიშნები (საუღლე ვენების გადაბერვა, გაძლიერებული P2, ჰეპატომეგალია, ჰეპატოიუგულური რეფლუქსი და სხეულის ქვედა კიდურების შეშუპება). ხანდახან პაციენტს შიძლება გამოუვლინდეთ ასტერიქსისი - გამოწეულ ხელებში დაკარგული პოსტურული კონტროლი( ჩვეულებრივ მოიხსენიებენ როგორც "ფლაპს"), რომელიც ჰიპერკაპნიით არის გამოწვეული. ჰიპერკაპნია ვითარდება ფილტვის პარენქიმაში აირცვლის დაქვეითების გამო, რაც მძიმდება დატვირთვასთან ერთად და შესაძლებელია მიანიშნებდეს სუნთქვის უკმარისობაზე.

ექსპირაციული მსტვინავი სუნთქვა
ექსპირაციული მსტვინავი სუნთქვა

აუსკულტაციური მონაცემები: ხიხინი ამოსუნთქვისას

პოლიფონიური მსტვინავი სუნთქვა
პოლიფონიური მსტვინავი სუნთქვა

აუსკულტაციური მონაცემები: პოლიფონიური ხიხინი

​​​​​
ადრეული ინსპირატორული ხიხინი
ადრეული ინსპირატორული ხიხინი

აუსკულტაციური ხმიანობა : ადრეული ინსპირაციული ხიხინი.

​

საწყისი ანალიზები

სპირომეტრია საჭიროა COPD-ის დიაგნოზის დასადგენად და ის ასევე გამოიყენება დაავადების პროგრესის მონიტორინგისთვის.[1][2][61]​ ეს ჰაერის ნაკადის შეზღუდვის ყველაზე განხორციელებადი და ობიექტური საზომია. სპირომეტრია უნდა ჩატარდეს სულ მცირე ერთი ადექვატური დოზის ხანმოკლე მოქმედების საინჰალაციო ბრონქოდილატორის მიღების შემდეგ ვარიაბელობის შესამცირებლად.[1] COPD-ის მქონე პაციენტებს სპირომეტრიით დამახასიათებელი მონაცემები აქვთ, კერძოდ, შემცირებული აქვთ FEV1 და FEV1/FVC თანაფარდობა. ჰაერის ნაკადის შეზღუდვა ფილტვების ქრონიკული ობსტრუქციული დაავადების გლობალური ინიციატივის (GOLD) კრიტერიუმებით განსაზღვრულია როგორც პოსტბრონქოდილატატორი FEV1/FVC <0.7.[1] იმ შემთხვევებში, სადაც FVC-ის გაზომვა შეიძლება რთული იყოს, შეიძლება გამოყენებულ იქნას ფორსირებული ამოსუნთქვის მოცულობა 6 წამში (FEV6).[62] სპირომეტრია ასევე საზღვრავს ჰაერგამტარი გზების ობსტრუქციის სიმძიმეს. პაციენტებში FEV1/FVC თანაფარდობით <0,7:[1]

  • FEV1 ≥ სავარაუდოს 80% მსუბუქ COPD-ზე მიუთითებს (GOLD 1)

  • FEV1 < სავარაუდოს 80% და ≥50% ზომიერ COPD-ზე მიუთითებს (GOLD 2)

  • FEV1 < სავარაუდოს 50% და ≥30% მძიმე COPD-ზე მითითებს (GOLD 3)

  • FEV1 < სავარაუდოს 30% ძალიან მძიმე COPD-ზე მიუთითებს (GOLD 4).

სპირომეტრია პრაქტიკაში
სპირომეტრია პრაქტიკაში

ჯანდაცვის პირველადი რგოლის ექიმი განმარტავს, თუ როგორ უნდა ჩატარდეს სპირომეტრა და როგორ ავირიდოთ თავიდან შეცდომები.

სპირომეტრიის ტექნიკა და ინტერპრეტაცია
სპირომეტრიის ტექნიკა და ინტერპრეტაცია

გაიდლაინი, თუ როგორ უნდა ჩატარდეს სპირომეტრია და მოხდეს შედეგების ინტერპრეტაცია, მათ შორის ხშირად გამოვლენილი სირთულეები.

გულმკერდის რენტგენოგრაფია (CXR) იშვიათად არის დიაგნოსტიკური, მაგრამ უნდა ჩატარდეს სხვა დიაგნოზის გამორიცხვისა და საგულისხმო თანმხლები დაავადებების არსებობის შესაფასებლად.[1]

პულსოქსიმეტრიით ჰიპოქსიის სკრინინგი ხდება და უნდა ჩატარდეს ყველა პაციენტთან სუნთქვის უკმარისობის ან მარჯვენა გულის უკმარისობის ნიშნებით. თუ პერიფერიული არტერიების ჟანგბადით გაჯერება ≤92%-ია, მაშინ არტერიული სისხლის აირები უნდა გაიზომოს.[1]

ჰაერის ნაკადის დინების შეზღუდვასთან ერთად, GOLD-ის გაიდლაინები აღიარებენ რა გამწვავებების გავლენას COPD-ის ბუნებრივ მიმდინარეობაზე, ხაზს უსვამენ გამწვავებების და თანმხლები დაავადებების სიმპტომებისა და რისკ-ფაქტორების შეფასების მნიშვნელოვანებას.[1]

ბრიტანეთის სამედიცინო კვლევის მოდიფიცირებული საბჭოს (mMRC) კითხვარი ან ფქოდ-ის შეფასების ტესტი (CAT) სიმპტომების შეფასების რეოკმენდებული ხელსაწყოებია. აღნიშნულის ნახვა შესაძლებელია გლობალური ინიციატივა ფქოდისთვის (GOLD) გაიდლაინებში.[1] GOLD-ი მხოლოდ mMRC დისპნეის შკალით პაციენტების შეფასების წინააღმდეგ გვაფრთხილებს, ვინაიდან ფქოდ-ის სიმპტომები მხოლოდ ქოშინით არ შემოიფარგლება. ამ მიზეზით უპირატესია CAT-ი. თუმცა, GOLD აღიარებს, რომ mMRC სკალა ფართოდ გამოიყენება და mMRC-ის ≥2 ზღვრული მაჩვენებელი "სუნთქვის მეტად გაძნელების" და "სუნთქვის ნაკლებად გაძნელების" მქონე პაციენტების განასაზღვრად კვლავ შედის შეფასების კრიტერიუმებში.[1]

ხშირი გამწვავებების (წელიწადში ორი ან მეტი) საუკეთესო პროგნოზული ფაქტორი ანამნეზში წარსულში ნამკურნალები გამწვავებებია.[63] გარდა ამისა, გამწვავების რისკი სარწმუნოდ მაღალია პაციენტენთან ჰაერის ნაკადის შეზღუდვით <50% (მძიმე ან ძალიან მძიმე COPD).[1]

GOLD გაიდლაინი კომბინირებულ "ABE" მიდგომას იყენებს პაციენტების შესაფასებლად სიმპტომების დონისა და გამწვავების წინა ისტორიის მიხედვით. სიმპტომები mMRC ან CAT სცალის მიხედვით ფასდება. გამწვავებები სიმპტომებისგან დამოუკიდებლად ფასდება, რათა მათი კლინიკური მნიშვნელობა გამოიკვეთოს.[1]

  • ჯგუფი A: დაბალი რისკი (0-1 გამწვავება წელიწადში, არ საჭიროებს ჰოსპიტალიზაციას) და ნაკლები სიმპტომები (mMRC 0-1 ან CAT <10)

  • ჯგუფი B: დაბალი რისკი (0-1 გამწვავება წელიწადში, არ საჭიროებს ჰოსპიტალიზაციას) და მეტი სიმპტომები (mMRC ≥2 ან CAT ≥10)

  • ჯგუფი E: მაღალი რისკი (≥2 გამწვავება წელიწადში, ან ≥1 საჭიროებს ჰოსპიტალიზაციას) და სიმპტომების ნებისმიერი დონე.

დიდი ბრიტანეთის გაიდლაინების მიხედვით, რეკომენდებულია სისხლის საერთო ანალიზი ყველა ახლადიაგნოსტირებული პაციენტისთვის, ანემიის ან პოლიციტემიის სკრინინგის მიზნით.[2]

სხვა კვლევები

სპეციალიზებულ ლაბორატორიებში ჩატარებული დეტალური ფილტვის ფუნქციური ტესტებით შეიძლება ნაკადის მოცულობის მაჩვენებლები და ინსპირაციული მოცულობა გაიზომოს. ის არ გამოიყენება რუტინულად, მაგრამ შეიძლება სასარგებლო იყოს დიაგნოსტიკური უზუსტობების აღმოსაფხვრელად და წინასაოპერაციო შეფასებისთვის. ფილტვების დიფუზური მოცულობის განსაზღვრა ნახშირბადის მონოქსიდთან (DLCO) ადრე მხოლოდ სპეციალიზებულ ლაბორატორიებში იზომებოდა; თუმცა, ახლა უკვე ხელმისაწვდომია პორტატული სისტემები, რაც საშუალებას იძლევა გაზომვები მოხდეს ადგილზე. GOLD-ის საერთაშორისო გაიდლაინებით რეკომენდებულია DLCO-ს განსაზღვრა თუ COPD-ით დაავადებულ პაციენტს აქვს ქოშინი, რომელიც ჰაერგმატარი გზების ობსტრუქციის ხარისხის არაპროპორციულია. DLCO-ის დაბალი მაჩვენებელი (< სავარაუდოს 60%) COPD-ით დაავადებულ პაციენტებთან ასოცირდება ფიზიკური დატვირთვის დაქვეითებულ უნართან, ჯანმრთელობის მდგომარეობის გაუარესებასთან და სიკვდილის რისკთან.[1] იმ შემთხვევაში, თუ დიაგნოზი გაურკვეველია, სერიული პიკური დინების გაზომვით შესაძლებელია ფქოდ-ის და ბრონქული ასთმის დიფერენცირება.[2]

ახალგაზრდა პაციენტებში (<45 წელი), რომელთაც აღენიშნებათ დაავადების ოჯახური ანამნეზი ან სწრაფად პროგრესირებადი დაავადება და ცვლილებები ფილტვის ქვედა წილზე რადიოლოგიური კვლევების შედეგად, საჭიროა შემოწმდეს ალფა-1 ანტიტრიფსინის დონე.[1]​ COPD-ის დიაგნოზის მქონე ყველა პაციენტმა ერთხელ უნდა გაიაროს სკრინინგი, განსაკუთრებით ალფა-1 ანტიტრიფსინის დეფიციტის მაღალი პრევალენტობის არეებში.[1][64][65]​ ეს შეიძლება ოჯახის სკრინინგის და კონსულტირების ნაწილი იყოს.[1]

კომპიუტერული ტომოგრაფია (CT) აჩვენებს ანატომიურ ცვლილებებს და მისი გამოყენება COPD-ში იზრდება. GOLD-ის გაიდლაინები რეკომენდაციას უწევენ CT-ს გამოყენებას პაციენტებთან, რომლებსაც აქვთ პერსისტენტული გამწვავებები, ფილტვის ფუნქციური სინჯებით განსაზღვრულ სიმძიმესთან შეუსაბამო სიმპტომები, FEV1 < სავარაუდოს 45% და გამოხატულია საგულისხმო ჰიპერინფლაცია, და ვინც აკმაყოფილებს ფილტვის კიბოს სკრინინგის კრიტერიუმებს.[1] ყოველწლიური დაბალი დოზირებით CT სკანირება (LDCT) რეკომენდებულია აშშ-ს პრევენციული სერვისების სამუშაო ჯგუფის (USPSTF) მიერ ფილტვის კიბოს სკრინინგისთვის პაციენტებში COPD-ით, რომელიც გამოწვეულია მოწევით.[66]

ობსტრუქციული ძილის აპნოე COPD-ით დაავადებულ პაციენტებთან სიკვდილის და ჰოსპიტალიზაციის გაზრდილ რისკთან ასოცირდება, და გასათვალისწინებელია ძილის კვლევა.[67]

დისპნოეს დისპროპორციული ხარისხის მქონე პაციენტებში დამხმარე კვლევას წარმოადგენს დატვირთვის ტესტი.[1]​​​​ მისი ჩატარება შესაძლებელია ველოსიპედის ან სარბენი ბილიკის ერგომეტრზე, ან მარტივი სიარულის ტესტით (მაგ., 6 წუთიანი, ან <6 წუთიანი სიარულის ტესტით).[68] დატვირთვის ტესტი ასევე შეიძლება რეაბილიტაციისთვის პაციენტების შესარჩევად გამოვიყენოთ. რესპირატორული კუნთების ფუნქცია ასევე შეიძლება შემოწმდეს, თუ ქოშინი ან ჰიპერკაპნია FEV1-თან მიმართებაში არაპროპორციულად არის მომატებული, ასევე ცუდი კვების და კორტიკოსტეროიდული მიოპათიის მქონე პაციენტებთან.[69]

იმ პაციენტების ნახველი, რომელთაც აღენიშნებათ მექანიკური ვენტილაციის საჭიროება, ხშირი გამწვავებები, სასუნთქ გზებში ჰაერის ნაკადის მძიმე შეზღუდვა და/ან გამწვავებები, უნდა გაიგზავნოს ლაბორატორიაში კულტივირებისათვის.[1]

ფქოდ-ის და გულის იშემიური დაავადების რისკ-ფაქტორები მსგავსია, ამიტომ მათი თანაარსებობა ხშირია. ეკგ-მ შეიძლება გამოავლინოს მარჯვენა პარკუჭის ჰიპერტროფია, არითმია ან იშემია. ექოკარდიოგრაფიით ფასდება შესაძლო კარდიოლური დაავადება ან ფილტვის არტერიის ჰიპერტენზია.[2]

ჯანმო-მ პირველადი ჯანდაცვის ქსელში COPD-ის დიაგნოსტიკისთვის ჩარევების მინიმალური ნაკრები დაადგინა. WHO: package of essential noncommunicable (PEN) disease interventions for primary health care Opens in new window​

ცირკულირებადი ეოზინოფილების მაღალი მაჩვენებელი პროგნოზირებს გამწვავების მაღალ რისკს და კარგ პასუხს კორტიკოსტეროიდებით მკურნალობის პრევენციულ და თერაპიულ ეფექტზე. სისხლში ეოზინოფილების მაჩვენებლით შეიძლება გამოავლინდეს პაციენტები, რომლებიც უფრო მეტად რეაგირებენ საინჰალაციო კორტიკოსტეროიდებზე (ICS).[70][71][72]​​​​ ამით შეიძლება წინასწარ განისაზღვროს ICS დამატების ეფექტურობა ხანგრძლივი მოქმედების ბრონქოდილატატორებით მკურნალობაზე გამწვავებების თავიდან ასაცილებლად.[71][72][73]​​​​​​​ ICS-ით მიღებული ეფექტი მცირეა ან საერთოდ არ შეინიშნება სისხლში ეოზინოფილების რაოდენობაზე <100 უჯრედი/მიკროლიტრი, ხოლო მაქსიმალური ეფექტი შეინიშნება სისხლში ეოზინოფილების რაოდენობაზე ≥300 უჯრედ/მიკროლიტრზე.[70][74]​​ ეს სავარაუდო ზღვრული მაჩვენებლებია, რომლებიც შეიძლება დაეხმარონ კლინიცისტებს წინასწარ განსაზღვრონ ICS მკურნალობის სარგებლის ალბათობა.[1] თუ სისხლში ეოზინოფილების რაოდენობა ≥300 უჯრედი/მიკროლიტრზე, გამწვავების რისკი ყველაზე მაღალია საინჰალაციო კორტიკოსტეროიდის მოხსნის შემდეგ.[75]

სხივის არტერიის პუნქტურა- ანიმაციური დემონსტრაცია
სხივის არტერიის პუნქტურა- ანიმაციური დემონსტრაცია

როგორ მივიღოთ არტერიული სისხლის ნიმუში რადიალური არტერიიდან

ამ მასალის გამოყენება ექვემდებარება ჩვენს განცხადებას