ვაქცინები
ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაცია (WHO) ამჟამად რეკომენდაციას უწევს ვაქცინაციას პრიორიტეტული ჯგუფების მიხედვით, რომლებიც ასახავს მძიმე დაავადებისა და სიკვდილის რისკს.[371]
COVID-19-ის მრავალი ვაქცინა ხელმისაწვდომია მთელ მსოფლიოში.
მესენჯერული რნმ ვაქცინები: Comirnaty® (Pfizer/BioNTech); Spikevax® (Moderna)
ცილოვანი ერთეულების შემცველი ვაქცინები: Nuvaxoid ® (Novavax); Corbevax ® (Biological E limited).
ინაქტივირებული ვირუსის შემცველი ვაქცინები: Covilo® (Sinopharm); CoronaVac® (Sinovac); VLA2001 (Valneva); BBV152 Covaxin® (Bharat Biotech).
ადენოვირუსის ვექტორული ვაქცინები: Convidecia® (Cansino).
ვაქცინის ხელმისაწვდომობა განსხვავებულია გეოგრაფიულ მდებარეობებს შორის და თქვენ უნდა მიმართოთ ადგილობრივ საზოგადოებრივ ჯანდაცვის ორგანოს დამატებითი ინფორმაციისთვის.
შესაძლებელია იყოს მონოვალენტური ან ბივალენტური ვაქცინები. ვაქცინები ადაპტირდება, რათა უკეთ შეესაბამებოდეს ამჟამად მოცირკულირე მძიმე მწვავე რესპირატორული სინდრომის კორონავირუსის 2 (SARS-CoV-2) ვარიანტებს და ახლდება ყოველწლიურად, გრიპის საწინააღმდეგო ვაქცინის მსგავსად.
იხილეთ ადგილობრივი გაიდლაინები ინფორმაციისთვის, თუ ვინ უნდა აიცრას, რომელი ვაქცინით და დოზით და რა უკუჩვენებები არსებობს.
გამოიყენეთ პირველადი ვაქცინის სერია საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ადგილობრივი ორგანოს რეკომენდაციების შესაბამისად.
სქემა, როგორც წესი, შედგება პირველადი ვაქცინაციის სერიისგან (დამატებითი დოზები შეიძლება იყოს რეკომენდებული იმუნოდეფიციტის მქონე ადამიანებისთვის) და გამაძლიერებელი დოზებისგან გარკვეულ პოპულაციებში. ზოგიერთ ქვეყანაში ვაქცინები შედის იმუნიზაციის რუტინულ გრაფიკში.
ვაქცინები ეფექტურია სიმპტომური, მძიმე და კრიტიკული დაავადების განვითარების რისკის შესამცირებლად.
კოქრეინის მიმოხილვამ დაადგინა, რომ ვაქცინების უმეტესობა ამცირებს (ან სავარაუდოდ ამცირებს) სიმპტომური დაავადების მქონე ადამიანების პროპორციას. არსებობს მაღალი სიზუსტის მტკიცებულება, რომ ზოგიერთმა ვაქცინამ შეიძლება შეამციროს მძიმე ან კრიტიკული დაავადების რისკი. არ არის საკმარისი მტკიცებულება იმის დასადგენად, მცირდება თუ არა სიკვდილობა პლაცებოსთან შედარებით. კვლევების უმეტესობამ შეაფასა ვაქცინა ინექციის შემდეგ მოკლე პერიოდის განმავლობაში (2 თვე); ამიტომ, გაურკვეველია, დროთა განმავლობაში სუსტდება თუ არა დაცვა. კვლევების უმეტესობა ჩატარდა შემაშფოთებელი ვარიანტების გამოჩენამდე.[372]
მტკიცებულება პაციენტების ცალკეულ ჯგუფებში მწირია.
ორსულობა: სისტემურმა მიმოხილვებმა და მეტაანალიზებმა არ აღმოაჩინა მტკიცებულება არასასურველი შედეგების მაღალი რისკის შესახებ ორსულ ქალებში მრნმ ვაქცინებით აცრისას. თუმცა, მტკიცებულება დაბალი სიზუსტისაა, ეს მონაცემები გარკვეულწილად შეზღუდულია. საჭიროა მონიტორინგი რისკის შესაფასებლად.[373][374][375][376][377] ორსულობის დროს ვაქცინაციამ შეიძლება დაიცვას ჩვილი ინფექციისგან და შეამციროს ჰოსპიტალიზაციის რისკი; თუმცა საჭიროა მეტი კვლევის ჩატარება.[378][379][380]
ძუძუთი კვება: ვაქცინით მიღებული მრნმ გამოვლინდა დედის რძეში როცა ვაქცინაცია მშობიარობიდან 6 თვის განმავლობაში ჩატარდა. ამის შედეგები უცნობია და საჭიროა მეტი კვლევა.[381][382]
ბავშვები და მოზარდები: არსებული მტკიცებულებები მიუთითებს იმაზე, რომ უსაფრთხოება და ეფექტურობა მისაღებია ბავშვებსა და მოზარდებში. უფროს ბავშვებსა და მოზარდებს ვაქცინაციის შემდეგ გვერდითი რეაქციების მნიშვნელოვნად გაზრდილი რისკი ჰქონდათ მცირეწლოვან ბავშვებთან შედარებით. საჭიროა დამატებითი მულტიცენტრული, დიდ შენარჩევზე ჩატარებული კვლევები და გრძელვადიანი მეთვალყურეობის მონაცემები.[383]
გვერდითი მოვლენები განსხვავებულია და შეიძლება დამოკიდებული იყოს კონკრეტულ ვაქცინაზე. დამატებითი ინფორმაციისთვის მიმართეთ ეტიკეტის შესაბამის ინფორმაციას.
იშვიათი გვერდითი მოვლენებია: მიოკარდიტი/პერიკარდიტი; განივი მიელიტი; გიენ-ბარეს სინდრომი; სახის მწვავე პერიფერიული დამბლა; ვაქცინით გამოწვეული იმუნური თრომბოციტოპენია და თრომბოზი და სხვა თრომბოემბოლიური მოვლენები; და იმუნური თრომბოციტოპენია. იხ. გართულებები.
სხვა სერიოზული გვერდითი მოვლენები ასევე დაფიქსირდა კლინიკურ კვლევებში, შემთხვევის მოხსენებებში, შემთხვევის კვლევებში და ობსერვაციულ კვლევებში.[384][385][386][387][388][389][390][391]
მოზრდილებში მრნმ ვაქცინების რანდომიზებული კლინიკური კვლევების მე-3 ფაზის მეორადმა ანალიზმა დაადგინა განსაკუთრებული ინტერესის სერიოზული გვერდითი მოვლენების რისკი 12.5 ყოველ 10 000 ვაქცინირებულზე, რაც მიუთითებს უფრო მაღალ რისკზე, ვიდრე თავდაპირველად იყო სავარაუდო გადაუდებელი ავტორიზაციის დროს.[392]
თვითკონტროლირებადი შემთხვევების სერიის ერთმა ანალიზმა აღმოაჩინა გულის ან ყველა მიზეზით სიკვდილობის მომატებული სიხშირის მინიმალური მტკიცებულება ვაქცინაციის შემდგომ 12 კვირაში (ყველა ვაქცინისთვის). თუმცა, არსებობს მტკიცებულება გულის ან ყველა მიზეზით სიკვდილობის უფრო მცირედ მომატებული სიხშირის შესახებ მრნმ ვაქცინის მეორე დოზის შემდეგ მამაკაცებში და არა მრნმ-ზე დაფუძნებული ვაქცინის პირველი დოზის შემდეგ ქალებში.[393] სხვა თვითკონტროლირებადი შემთხვევების სერიის ანალიზმა აჩვენა, რომ ვაქცინაცია დაკავშირებულია გულთან დაკავშირებული სიკვდილობის მომატებულ რისკთან, განსაკუთრებით მამაკაცებში.[394]
ვაქცინის არასასურველ ეფექტებს აქვთ მსგავსება და განსხვავებები ხანგრძლივ კოვიდთან და ეს სინდრომები ერთმანეთისგან უნდა იყოს დიფერენცირებული. საჭიროა შემდგომი კვლევა.[395]
შეატყობინეთ შესაბამის ორგანოებს ყველა საეჭვო არასასურველი მოვლენის შესახებ თქვენი ადგილობრივი სისტემის მეშვეობით (ეს სავალდებულოა ზოგიერთ ქვეყანაში).
მრნმ ვაქცინები აქამდე არ იყო ავტორიზებული ადამიანებში გამოსაყენებლად, ამიტომ არ არსებობს გრძელვადიანი უსაფრთხოების მონაცემები.
ექსპოზიციამდელი პროფილაქტიკა
ტიქსაგვიმაბი/ცილგავიმაბი, ხანგრძლივი მოქმედების გამანეიტრალებელი მონოკლონური ანტისხეულების კომბინაცია SARS-CoV-2-ის წინააღმდეგ მოქმედებით, შესაძლოა ავტორიზებული იყოს ზოგიერთ ქვეყანაში ექსპოზიციამდელი პროფილაქტიკისთვის.
თუმცა, გაიდლაინები ამჟამად არ გირჩევთ ტიქსაგვიმაბს/ცილგავიმაბს ექსპოზიციამდელი პროფილაქტიკისთვის, რადგან ამჟამად მოცირკულირე SARS-CoV-2 ქვევარიანტები ნაკლებად სავარაუდოა, რომ იყოს მგრძნობიარე.[396][397][398][399]
ტიქსაგვიმაბის/ცილგავიმაბის გამოყენების მტკიცებულება შეზღუდულია. სისტემურმა მიმოხილვამ და მეტა-ანალიზმა აჩვენა, რომ ტიქსაგვიმაბი/ცილგავიმაბი ასოცირებული იყო RT-PCR პოზიტიურობის, სიმპტომურ დაავადების, მძიმე დაავადების, ჰოსპიტალიზაციის, ინტენსიური თერაპიის განყოფილებაში მოხვედრის, ჟანგბადის საჭიროების და სიკვდილობის რისკის შემცირებასთან, შედარებით მკურნალობის გარეშე მიმდინარეობასთან ან სხვა ალტერნატიულ მკურნალობასთან. მისი აქტივობა შეიძლება შემცირდეს ომიკრონ BA.1 და BA.2 ქვევარიანტებისთვის, მაგრამ ის სავარაუდოდ ინარჩუნებს თავისი აქტივობის უმეტეს ნაწილს BA.4 და BA.5 ქვევარიანტებთან მიმართებაში.[400]
პროფილაქტიკისთვის გამოყენებული არცერთი წამალი (მაგ., ივერმექტინი, ჰიდროქსიქლოროქინი, ლოპინავირი/რიტონავირი) არ წარმოადგენდა დამაჯერებელ მტკიცებულებას ინფექციის რისკის შემცირების შესახებ. თუმცა, მტკიცებულების ხარისხი ძალიან დაბალია.[401][402]
ჯანმო კატეგორიულად გვირჩევს ჰიდროქსიქლოროქინის პროფილაქტიკის არ დანიშვნას იმ ადამიანებისთვის, რომლებსაც არ აქვთ COVID-19, მაღალი სიზუსტის მტკიცებულებებზე დაყრდნობით.[396]
ჯანდაცვის პროფესიონალებში ინფექციის პრევენცია და კონტროლი
გაეცანით ინფექციის პრევენციისა და კონტროლის ადგილობრივ პროტოკოლებს; აქ მოყვანილია ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის ბაზისური გაიდლაინები.[403]
ჩაუტარეთ სკრინინგი დაწესებულებაში გამოცხადებულ თითოეულ პირს, მათ შორის პაციენტებს, ვიზიტორებს და სხვებს COVID-19-ზე, ჯანდაცვის დაწესებულებაში პირველივე კონტაქტიდან რაც შეიძლება მალე, რათა ადრეულად ამოვიცნოთ შემთხვევა.
ყველა საეჭვო ან დადასტურებული შემთხვევა დაუყოვნებლივ უნდა მოექცეს იზოლაციაში კარგი ვენტილაციის მქონე ოთახში, რომელიც განცალკევებულია სხვა პაციენტებისგან, სასურველია იზოლირებულ ოთახში, თუ ეს შესაძლებელია. შეინარჩუნეთ ფიზიკური დისტანცია მინიმუმ 1 მეტრი (3 ფუტი) პაციენტებს შორის (მეტი დისტანცია, სადაც ეს შესაძლებელია).
ყოველთვის მიიღეთ სიფრთხილის სტანდარტული ზომები, რაც მოიცავს (არასრული სია):
რისკის შეფასება
ხელის ჰიგიენა
რესპირატორული ჰიგიენა და ხველის ეტიკეტი
პაციენტის განთავსება
პირადი დაცვის საშუალებები
ასეპტიკური ტექნიკა
გარემოს დასუფთავება
ნარჩენების მართვა.
საეჭვო ან დადასტურებულ შემთხვევებზე პირდაპირი ზრუნვის დროს დანერგეთ გადაცემაზე დაფუძნებული დამატებითი სიფრთხილის ზომები (კონტაქტი, წვეთოვანი და აეროგენული).
საეჭვო ან დადასტურებული შემთხვევის მქონე პაციენტზე ზრუნვისას უნდა მოირგოთ რესპირატორი ან სამედიცინო ნიღაბი პირადი დაცვის სხვა საშუალებებთან ერთად (მაგ., ხალათები, ხელთათმანები, თვალის დაცვა).
რესპირატორის ტარება საჭიროა შემდეგ სიტუაციებში: მოვლის დაწესებულებებში, სადაც ცნობილია, რომ ვენტილაცია არადამაკმაყოფილებელია ან მისი შეფასება შეუძლებელია, ან სავენტილაციო სისტემა არ არის სათანადოდ შენარჩუნებული; დაფუძნებული თანამშრომლის ღირებულებებსა და პრეფერენციებზე.
ყოველთვის უნდა იყოს უზრუნველყოფილი რესპირატორების და სამედიცინო ნიღბების სათანადოდ მორგება, ისევე როგორც პირადი დაცვის საშუალებების შესაბამისი გამოყენებისა და სხვა ინფექციური ზომების დაცვა.
ნიღბების უნივერსალურად ტარება მკაცრად არის რეკომენდებული ჯანდაცვის დაწესებულებებში, როდესაც არსებობს COVID-19-ის მნიშვნელოვანი გავლენა ჯანმრთელობის სისტემაზე.
მიიღეთ აეროგენული უსაფრთხოების ზომები იმ პროცედურების დროს, რომლებიც შეიცავენ აეროზოლების გამოთავისუფლების რისკს, მაგ. მოათავსეთ პაციენტი აეროგენულად იზოლირებულ ოთახში და ატარეთ რესპირატორი.
რესპირატორი ყოველთვის უნდა ვატაროთ პირადი დაცვის სხვა საშუალებებთან ერთად აეროზოლის წარმოქმნის პროცედურების ჩატარებისას და იმ პირობებში, სადაც ეს პროცედურები რეგულარულად ტარდება საეჭვო ან დადასტურებული დაავადების მქონე პაციენტებზე (მაგ. ინტენსიური თერაპიის განყოფილებები, სასწრაფო დახმარების განყოფილებები).
ზოგიერთი ქვეყანა და ორგანიზაცია რეკომენდაციას უწევს აეროგენლი გადაცემის უსაფრთხოების ზომების დაცვასაც COVID-19-ის შემთხვევებში..
ლაბორატორიული გამოკვლევებისთვის მოპოვებული თითოეული სინჯი უნდა განვიხილოთ, როგორც პოტენციურად ინფექციური მასალა.
პირადი დაცვის საშუალებების სწორი მოხმარება იცავს ჯანდაცვის პერსონალს.
სწრაფმა მიმოხილვამ და მეტა-ანალიზმა აჩვენა, რომ პირადი დამცავი აღჭურვილობის ტარება მნიშვნელოვან დაცვას უზრუნველყოფდა ინფექციისგან, ვიდრე მისი არტარება. მაღალი სიზუსტის მტკიცებულება მიუთითებს, რომ N95 ნიღბების გამოყენება მნიშვნელოვნად ამცირებს ინფექციის რისკს. ხელთათმანების და ხალათების ტარების ეფექტი არ გამოვლინდა. პერსონალური დამცავი აღჭურვილობის სხვადასხვა კომბინაციის შესახებ მტკიცებულებები საკმარისი არ არის.[404]
ექსპერტთა პანელის განცხადებამ, რომელიც ინფორმირებულია შეჯამებების დონის მტკიცებულებებით (2022 წლის მაისის მდგომარეობით) დაასკვნა, რომ N95 რესპირატორები (ან მათი ექვივალენტი) შეიძლება იყოს უფრო ეფექტური ვიდრე ქირურგიული ნიღბები ნიღბის მატარებელში ინფექციის რისკის შესამცირებლად (დაბალი ხარისხის მტკიცებულება) ეპიდემიოლოგიური მტკიცებულებების საფუძველზე (ჩვეულებრივ, დაბალი ან ძალიან დაბალი სიზუსტის მონაცემები) SARS-CoV-2 და სხვა კორონავირუსების შემთხვევაში.[405]
ერთმა სისტემურმა მიმოხილვამ და მეტა-ანალიზმა აღმოაჩინა დამცავი ეფექტი N95 რესპირატორებისთვის (განსაკუთრებით სამედიცინო პერსონალისთვის), მაგრამ ქირურგიული ნიღბები არ იყო დაკავშირებული ინფექციის დაბალ რისკთან.[406]
ჯანდაცვის პერსნალი, რომლებსაც აქვთ ინფექციის ნიშნები ან სიმპტომები, დროებით უნდა დაითხოვონ სამსახურიდან, რომელიც მოითხოვს პაციენტების პერსონალურ მოვლას ან სხვა საქმიანობებს ჯანდაცვის დაწესებულებაში, სადაც ისინი კონტაქტში არიან სხვა ჯანდაცვის პერსონალთან.
რეკომენდებულია კონსულტაცია შრომის ჯანმრთელობისა და უსაფრთხოების დეპარტამენტთან და უნდა დაიცვან ადგილობრივი პოლიტიკა იზოლაციასთან დაკავშირებით (მაგ., 5 დღე უსიმპტომოდ, 10 დღე თუ სიმპტომები ვლინდება) და ტესტირების წესები (მაგ., ანტიგენის სწრაფი ტესტირება შეიძლება გამოყენებული იყოს იზოლაციის პერიოდის შესამცირებლად) .
პაციენტების მართვა შესაძლებელია დისტანციურად სატელეფონო ან ვიდეო კონსულტაციებით, ადგილობრივი პროტოკოლების მიხედვით.[407]
ხელმისაწვდომია დეტალური გზამკვლევი ინფექციის პრევენციისა და კონტროლის შესახებ:
ინფექციის პრევენციისა და კონტროლის ზოგადი ზომები საზოგადოებისთვის
საზოგადოებრივი ჯანდაცვის რეკომენდაციები განსხვავდება ქვეყნების მიხედვით. გაეცანით ადგილობრივ წესებს.
როგორც წესი, რეკომენდებულია 1 მეტრიანი (3 ფუტი) დისტანციის დაცვა (რეკომენდაციები დისტანციის შესახებ განსხვავდება ქვეყნების მიხედვით), ხელების ხშირი დაბანა საპნითა და წყლით (ან სანიტაიზერი, რომელიც სულ მცირე 60% ალკოჰოლს შეიცავს), ხველის და ცემინების დროს პირზე ხელის აფარება, ხალხმრავალ ადგილებში და ცუდად განიავებულ სივრცეებში ყოფნისგან თავის შეკავება, ზედაპირების გასუფთავება და დეზინფექცია, ჯანმრთელობის მონიტორინგი და იზოლირება საჭიროებისამებრ, აცრა.[408]
WHO: advice for the public – coronavirus disease (COVID-19) Opens in new window
ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაცია კატეგორიულად გირჩევთ ნიღბის გამოყენებას საზოგადოებრივ გარემოში უფრო მაღალი რისკის სიტუაციებში, ადგილობრივი ეპიდემიოლოგიური სიტუაციის მიუხედავად (მაგ. ცუდად ვენტილირებადი სივრცეები, COVID-19-ის ბოლოდროინდელი ზემოქმედების შემდეგ სხვებთან საზიარო სივრცეში, მძიმე გართულებების მაღალი რისკის მქონე ადამიანები) და პირობითად რეკომენდაციას უწევს რისკზე დაფუძნებულ მიდგომას სხვა სიტუაციებში ნიღბის გამოყენებისთვის.[403] საზოგადოებრივი ჯანდაცვის რეკომენდაციები განსხვავდება ქვეყნების მიხედვით. გაეცანით ადგილობრივ წესებს.
არ არსებობს მაღალი ხარისხის ან პირდაპირი სამეცნიერო მტკიცებულებები ნიღბის ფართო მოხმარების შესახებ საზოგადოებრივ პირობებში.
კოქრეინის მიმოხილვამ, რომელიც მოიცავდა კვლევების შედეგებს COVID-19 პანდემიის დროს, დაადგინა, რომ რანდომიზებული კონტროლირებადი კვლევების გაერთიანებული შედეგები არ აჩვენებდა რესპირატორული ვირუსული ინფექციის მკაფიო შემცირებას ქირურგიული ნიღბების გამოყენებით. ნიღბის გამოყენება საზოგადოებრივ გარემოში, სავარაუდოდ, ნაკლებად ან საერთოდ არ ახდენს გავლენას ლაბორატორიულად დადასტურებული გრიპის ან COVID-19-ის გამოსავალზე, ნიღბების არ ტარებასთან შედარებით (ზომიერი სიზუსტის მტკიცებულება). არ ვლინდება მკაფიო განსხვავებები N95/P2 რესპირატორებისა და ქირურგიული ნიღბების გამოყენებას შორის ჯანდაცვის მუშაკებში რუტინულად გამოყენებისას რესპირატორული ვირუსული ინფექციის რისკის შესამცირებლად. მტკიცებულება იყო ძალიან არაზუსტი.[409]
მიმდინარე სწრაფმა მიმოხილვამ დაადგინა, რომ ნიღბები შეიძლება ასოცირებული იყოს ინფექციის რისკის მცირე შემცირებასთან საზოგადოებრივ გარემოში (დაბალი და ზომიერი სიზუსტის მტკიცებულება), ხოლო ქირურგიული ნიღბები და N95 რესპირატორები შეიძლება დაკავშირებული იყოს ინფექციის მსგავს რისკთან რუტინულ პირობებში.[410][411]
ერთადერთი რანდომიზებული, კონტროლირებული კვლევა პანდემიის დროს, რომელიც მიზნად ისახავდა ნიღბების ეფექტურობის შეფასებას, ასკვნის, რომ გარეთ (ღია სივრცეებში) ნიღბის ტარება არ ცვლიდა ინფიცირების სიხშირეს. თუმცა, კვლევის ფარგლებში არ შეფასებულა, თუ რამდენად მცირდება ტრანსმისიის რისკი ნიღბის მტარებლისგან სხვებზე (წყაროს კონტროლი).[412]
ბავშვებში სისტემურმა მიმოხილვამ დაადგინა, რომ ნიღბის ტარებას ეფექტი არ ჰქონდა ინფექციაზე ან გადაცემაზე, ობსერვაციული კვლევების უმეტესობაში. არ ჩატარებულა რანდომიზებული კონტროლირებადი კვლევები ბავშვებში.[413]
ქსოვილის ნიღაბს შეზღუდული ეფექტურობა ახასიათებს გადაცემის პრევენციისთვის, შედარებით ქირურგიულ ნიღბებთან. ეფექტურობა რამდენიმე ფაქტორზეა დამოკიდებული (მაგ. ქსოვილის ტიპი, შრეების რაოდენობა, მორგება, ნესტიანობის დონე) და შეიძლება ზრდიდეს კიდეც ინფექციის რისკს.[414][415]
ნიღბების ტარებას აქვს უარყოფითი მხარეები, მათ შორის თავის ტკივილი, სუნთქვის გაძნელება, დაღლა, სახის კანის დაზიანებები, გამაღიზიანებელით გმოწვეული დერმატიტი, აკნეს გაუარესება, ნიღბების ტარების სირთულე მოსახლეობის გარკვეულ ნაწილში (მაგ. ბავშვები, სწავლის შეზღუდული უნარის მქონე პირები, ფსიქიკური დაავადება ან კოგნიტური დაქვეითება, ასთმა, ქრონიკული რესპირაციული ან სუნთქვის პრობლემები, სახის ტრავმა ან ბოლოდროინდელი ორალური ყბა-სახის ქირურგია, ცხელ და ნოტიო გარემოში ცხოვრება), ფსიქოლოგიური პრობლემები, კომუნიკაციის სირთულე, ცუდი დამყოლობა, ნარჩენების განადგურების პრობლემები და გაზრდილი ვირუსული დატვირთვა. მონაცემები არასაკმარისია გვერდითი ეფექტების რაოდენობრივი გამოსახვისთვის, რამაც შეიძლება შეამციროს სახის ნიღბების მიმართ მიმღებლობა, დამყოლობა და ეფექტურობა.[403][416][417][418]
ინფექციის გავრცელების შესამცირებლად და დასაყოვნებლად, არაერთმა ქვეყანამ მიიღო გარკვეული არაფარმაცევტული სავალდებულო ზომები (მაგ., სოციალური დისტანცირება, ქალაქების ჩაკეტვა, სახლში დარჩენის ბრძანება, კომენდანტის საათი, არაესენციური კომერციული ობიექტების დახურვა, შეკრებების აკრძალვა, სკოლებისა და უნივერსიტეტების დახურვა, დისტანციური მუშაობა, ექსპოზირებული პირების კარანტინი). თუმცა, არ იყო ნათელი, მნიშვნელოვანი სარგებლის ეფექტს იძლეოდა თუ არა უფრო შემზღუდავი არაფარმაცევტულია ჩარევები ნაკლებად შემზღუდავ არაფარმაცევტულ ინტერვენციებთან შედარებით (ნებისმიერ შესწავლილ ქვეყანაში).[419]
ბევრმა ქვეყანამ გაატარა მოგზაურობის კონტროლის ზომები პანდემიის დროს, მათ შორის საზღვრების სრული ან ნაწილობრივი დახურვა, შესვლის ან გასვლის სკრინინგის და/ან მოგზაურთა კარანტინის ჩათვლით. თუმცა, ამ ზომების გამოყენების მხარდასაჭერი მტკიცებულება დაბალიდან ძალიან დაბალი სიზუსტით ხასიათდებოდა.[420][421][422] [
]
[ ]
ცხოვრების სტილის ცვლილება
მონაცემები არასაკმარისია ცხოვრების სტილის მოდიფიკაციების გამოყენებისა და მათი გავლენის შესახებ COVID-19-ზე. საჭიროა შემდგომი კვლევა.
ცხოვრების სტილის ცვლილებებმა (მაგ. მოწევის შეწყვეტა, წონის კლება) შესაძლოა ხელი შეუწყოს COVID-19-ის რისკის შემცირებას და ამასთან, იყოს სხვა ინტერვენციების დამხმარე სასარგებლო კომპონენტი.[423][424]
ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაცია მოუწოდებს თამბაქოს მომახმარებელს შეწყვიტონ ამ ნივთიერების მოხმარება, ვინაიდან თამბაქოს გამოყენებისა და მასთან მეორეული ექსპოზიციის მავნე ზეგავლენის შესახებ დადასტურებული ინფორმაცია არსებობს.[228]