პირველადი პრევენცია
პაციენტზე COPD-ის გამწვავების საზიანო ზემოქმედების გათვალისწინებით, ყველა ძალისხმევა უნდა ვიხმაროთ მათი თავიდან ასაცილებლად. გამწვავების ადრე არსებული ანამნეზი მნიშვნელოვანი რისკ- ფაქტორია მომავალი გამწვავებებისთვის.[1][21] თუმცა, მრავალი ფაქტორი გავლენას ახდენს შემდგომი გამწვავების რისკზე და შესაბამისი ფაქტორები ინდივიდუალური პაციენტების მიხედვით განსხვავებულია. ფქოდ-ის გამწვავების შემდეგ ყველა ძალისხმევა უნდა ვიხმაროთ პოტენციურად მოდიფიცირებადი ფაქტორების იდენტიფიცირების და მათში ჩარევისთვის, შემდგომი გამწვავებების განვითარების რისკის შესამცირებლად. პოტენციური გამომწვევების იდენტიფიკაციისა და თავიდან აცილების გარდა, ფარმაკოთერაპიის კორექტირება შეიძლება იყოს საჭირო.
მოწევის შეწყვეტა (ელექტრონული სიგარეტის ჩათვლით)
კვამლის მორიდება და მოწევის შეწყვეტა საუკეთესო ზომებია არა მარტო ფქოდ-ის პრევენციისთვის, არამედ ფქოდ-ის სიმძიმის პროგრესირების თავიდან ასაცილებლად.[82][83] უფრო მძიმე COPD ასოცირდება როგორც უფრო ხშირ, ისე უფრო მძიმე გამწვავებებთან.[21][94] მოწევის შეწყვეტამ ასევე შეიძლება შეამციროს გამწვავებების რისკი. რეკომენდებულია მოწევის შეწყვეტის რჩევა და მკურნალობა ფქოდ-ის მქონე ყველა პაციენტისთვის.[84][85]
ელექტრონული სიგარეტის მოხმარება (ნიკოტინი ან კანაფის პროდუქტები) ასევე თავიდან უნდა იქნას აცილებული.
ტრიგერის (მაპროვოცირებელი ფაქტორი) თავიდან არიდება
პაციენტებს ასევე უნდა ურჩიოთ მოერიდონ სხვა პოტენციურ მაპროვოცირებელ ფაქტორებს, როგორიცაა კვამლი, მტვერი და სხვა ჰაერის დამაბინძურებლები.
იმუნიზაცია
არსებობს მტკიცებულება, რომ გრიპის საწინააღმდეგო ვაქცინაცია ეფექტურია ფქოდ-ის გართულებების თავიდან ასაცილებლად, განსაკუთრებით სასუნთქი გზების მძიმე ობსტრუქციის მქონე პირებში.[95][96][97][98] ყოველწლიური გრიპის ვაქცინა რეკომენდებულია ფქოდ-ით დაავადებული მოზრდილებისთვის.[85][99][100] პნევმოკოკური ვაქცინაციის სარგებელი ფქოდ-ის საერთო ავადობის შემცირებაში (გამწვავებების ჩათვლით) ნაკლებად ნათელია, მაგრამ ვაქცინა ამცირებს პნევმოკოკური პნევმონიის რისკს.[85][98][101] Cochrane-ის ერთ-ერთი განახლებული მიმოხილვის დაასკვნით, ფქოდ-ით დაავადებულ ადამიანებში პნევმოკოკური ვაქცინაცია ამცირებს მძიმე გამწვავების შანსს და საზოგადოებაში შეძენილი პნევმონიის განვითარების გარკვეულ დაცვას უზრუნველყოფს.[102] პნევმოკოკური ვაქცინაცია ახლა დამტკიცებულია ყველა ≥65 წლის მოზრდილისთვის და 19-64 წლის მოზრდილებისთვის, რომლებსაც აქვთ თანმხლები დაავადება, მათ შორის ფქოდი და ემფიზემა.[103]
გრიპისა და პნევმოკოკის აცრების ჩვენებები და სარგებელი უნდა განიხილოთ პაციენტთან.[95][96][104]
გარკვეული მონაცემების მიხედვით, Haemophilus influenzae-ს საწინააღმდეგო ვაქცინამ შეიძლება ხელი შეუწყოს ქრონიკული ბრონქიტის მორეციდივე გამწვავების შემცირებას შერჩეულ პაციენტებში.[105][106][107][108][109] თუმცა, Cochrane-ის ერთ-ერთმა მიმოხილვის ანალიზმა აჩვენა, რომ პერორალური H გრიპის ვაქცინა მნიშვნელოვნად არ ამცირებს გამწვავებების რაოდენობას ან სიმძიმეს.[110]
იმუნიზაციის პრაქტიკის მრჩეველთა კომიტეტი (ACIP) რეკომენდაციას უწევს იმუნოკომპეტენტურ და 65 წელზე უფროსი ასაკის მოზრდილებს, რომლებსაც ადრე არ მიუღიათ პნევმოკოკური ვაქცინა ან რომელთა წინა ვაქცინაციის ისტორია უცნობია, უნდა მიიღონ ერთი დოზა 15-ვალენტიანი პნევმოკოკური ვაქცინა (PCV15) ან ერთი დოზა 20-ვალენტიანი პნევმოკოკური ვაქცინა (PCV20). თუ გამოყენებულია PCV15, მას უნდა მოჰყვეს 23-ვალენტიანი პნევმოკოკური პოლისაქარიდული ვაქცინის (PPSV23) დოზა, რომელიც ინიშნება PCV15-ის მიღებიდან მინიმუმ 1 წლის შემდეგ. 19-დან 64 წლამდე ასაკის მოზრდილებმა სპეციფიკური თანმხლები დაავადებებით, იმუნოკომპრომისული მდგომარეობებით, ცერებროსპინალური სითხის (CSF) გაჟონვით ან კოხლეარული იმპლანტით ასევე უნდა ჩაიტარონ ვაქცინაცია ამ სქემის მიხედვით. მოზრდილებმა, რომლებმაც ნებისმიერ ასაკში მიიღეს მხოლოდ PCV7 (აღარ გამოიყენება) ასევე უნდა დაიცვან ეს რეკომენდაციები.[111]
2019 წლის ივნისში ACIP-მა მხარი დაუჭირა, რომ რუტინულად აღარ იყოს რეკომენდებული PCV13, 13-ვალენტიანი პნევმოკოკური ვაქცინა, ≥65 წელზე უფროსი ასაკის ყველა ზრდასრული ადამიანისთვის და ახლა რეკომენდაციას უწევს, რომ ≥65 წელზე უფროსი ასაკის მოზრდილებმა, რომლებმაც ადრე მიიღეს PCV13, დაასრულონ თავიანთი პნევმოკოკური ვაქცინაცია ან PCV20-ის ერთჯერადი დოზით PCV13-ის მიღებიდან ≥1 წლის ინტერვალში, ან PPSV23-ის ≥ ერთი დოზით. PPSV23-ის გამოყენებისას იმუნოკომპრომისული მდგომარეობის მქონე მოზრდილებისთვის, CSF შუნტით ან კოხლეარული იმპლანტით, მინიმალური რეკომენდებული ინტერვალი PS13-სა და PPSV23-ს შორის არის ≥8 კვირა. მოზრდილებში, რომელთაც არ აქვთ ზემოთაღნიშნული მდგომარეობა ეს პერიოდი შეადგენს ≥1 წელს.[111] იმუნოკომპრომისული მდგომარეობის, CSF შუნტის ან კოხლეარული იმპლანტის მქონე მოზრდილებს, რომლებმაც მიიღეს როგორც PCV13, ასევე PPSV23, მაგრამ აქვთ ვაქცინაციის არასრული სტატუსი, რეკომენდებულია დაასრულონ პნევმოკოკური ვაქცინაციის სერია ბოლო პნევმოკოკური ვაქცინაციიდან მინიმუმ 5 წლის შემდეგ PCV20-ის ერთი დოზით ან ≥ 5 წელზე მეტი დროის შემდეგ PPSV23-ის ერთი დოზით. დროისა და გრაფიკის შესახებ სრული დეტალები მოცემულია ACIP-ის უახლეს რეკომენდაციებში.[111]
CDC რეკომენდაციას უწევს: Tdap ვაქცინაციას (dTaP/dTPa) ფქოდ-ით დაავადებულ პაციენტებში ყივანახველას, ტეტანუსისა და დიფტერიისგან დასაცავად მათ, ვინც არ იყო ვაქცინირებული მოზარდობის პერიოდში; და ზოსტერის ვაქცინას სირსველისგან დასაცავად ფქოდ-ის მქონე ≥50 წლის მოზრდილებში.[99]
ფარმაკოთერაპია
სტაბილური ფქოდ-ის მკურნალობის პირველადი მიზანია სიმპტომების შემსუბუქება და შემდგომი გამწვავებების რისკის შემცირება. საინჰალაციო ფარმაკოთერაპიის მიმართ რეკომენდებულია ეტაპობრივი მიდგომა, სიმპტომებისა და გამწვავებების საფუძველზე.[1]
იხ ფქოდ-ი სტაბილური ფქოდ-ის მართვის დამატებითი დეტალებისთვის.
დამატებითი ჟანგბადი და არაივნაზიური ვენტილაცია
სიმპტომების განმეორებითი გამწვავებების მქონე პაციენტებში მითითებულია ოქსიგენაციის შეფასება მოსვენების, ფიზიკური დატვირთვის და ძილის პერიოდში. ჰიპოქსემიის ეპიზოდები შესაძლოა ზრდიდეს ჟანგბადის მოთხოვნას, რამაც შეიძლება განაპირობოს დისპნოე, დინამიური ჰიპერინფლაცია და, პოტენციურად, სუნთვის უკმარისობა.[112] არტერიული სისხლის აირების გაზომვა გვეხმარება ამოვიცნოთ ადამიანები, რომლებსაც აღენიშნებათ სიმპტომების ხელშემწყობი ვენტილაციური უკმარისობა და, რომლებიც, იხეირებენ და/ან სჭირდებათ არაინვაზიური ვენტიალაცია.[1]
ახალი მტკიცებულებებით COVID-19-ის პანდემიის დროს ჩატარებული ობსერვაციული კვლევებიდან ზამთრის თვეებში დამცავი ზომების მიღებას (მაგ., სახის ნიღბების ტარებას, სოციალური კონტაქტის შემცირებას, ხელების რეგულარულ დაბანას) შესაძლოა ფქოდ-ით დაავადებულთა შორის გამწვავების რისკის შემცირების პოტენციალი ჰქონდეს.[1] იხ მეორადი პრევენცია.
მეორეული პრევენცია
ფარმაკოთერაპია
გამწვავებასთან დაკავშირებული მკურნალობის ფონზე სტაბილიზაციის შემდეგ, პაციენტის მდგომარეობის შემანარჩუნებელი მედიკამენტები უნდა გადაიხედოს და გათვალისწინებულ იქნას მკურნალობის შესწორება გამწვავების შემდეგ. მთავარი მიზანია სამომავლო ეპიზოდების რისკის ან სიმძიმის შემცირება, ასევე მედიკამენტების გამოყენება მტკიცებულებაზე დაფუძნებული გაიდლაინების მიხედვით.[1][85]
ეოზინოფილების რაოდენობა საინჰალაციო კორტიკოსტეროიდის სარგებლით გამოყენების ინდიკატორი შეიძლება გახდეს გამწვავების სტაბილიზაციის შემდეგ.[1] კორტიკოსტეროიდების რისკისა და სარგებლის ბალანსი მსუბუქი გამწვავებების მქონე პირებთან გაურკვეველია. ამ დროისთვის არ არსებობს კონსენსუსი რეცენზენტებისგან მონაცემების ნაკლებობის გამო. პაციენტებთან, რომლებსაც წელიწადში ერთი გამწვავება აქვთ, პერიფერიულ სისხლში ≥300 ეოზინოფილები/მიკროლიტრზე მაჩვენებელმა შეიძლება გამოავლინოს ისინი, ვინც უფრო მეტად რეაგირებენ საინჰალაციო კორტიკოსტეროიდებთან კომბინაციაში ხანგრძლივი მოქმედების ბეტა-2 აგონისტებზე.[1] პაციენტებისთვის, რომლებსაც აქვთ წელიწადში ორი ან მეტი გამწვავება, ან მინიმუმ ერთი გამწვავება, იმდენად მძიმე, რომ საჭიროებს ჰოსპიტალიზაციას, საინჰალაციო კორტიკოსტეროიდები ხანგრძლივი მოქმედების ბეტა-2 აგონისტებთან ერთად შეიძლება დაინიშნოს სისხლში ≥100 უჯრედი/მიკროლიტრზე ეოზინოფილების მქონე პაციენტებთან. თუმცა, ეს ზღვრული მაჩვენებლები უნდა ჩაითვალოს როგორც შეფასებები, და არა ზუსტი ათვლის მნიშვნელობები, რომლებსაც მკურნალობის სარგებლის განსხვავებული ალბათობის პროგნოზირება შეუძლიათ.[1]
ერთ-ერთმა მეტა-ანალიზმა აჩვენა, რომ D ვიტამინის დანამატი ამცირებს ფქოდ-ის საშუალო/მძიმე ხარისხის გამწვავებებს 25-ჰიდროქსივიტამინი D-ის დონის საბაზისო მაჩვენებლების (<25 ნმოლ/ლ) მქონე პაციენტებში, მაგრამ არა მათში, ვისაც ვიტამინის უფრო მაღალი შემცველობა აქვს.[133] ფქოდ-ის გლობალური ინიციატივის საერთაშორისო გაიდლაინები, შესაბამისად, რეკომენდაციას უწევენ D ვიტამინის შემცველობის შემოწმებას ფქოდ-ის გამწვავებით ჰოსპიტალიზებულ პაციენტებში და მიზანშეწონილად მიიჩნევენ D ვიტამინის დანამატების გამოყენებას მისი მძიმე დეფიციტის შემთხვევაში (D ვიტამინის დონე არის <10 ნგ/მლ ან <25 ნმოლ/ლ).[1]
იმუნოგლობულინების დაბალი დონე ფქოდ-ის გამწვავების გაზრდილ რისკთანაა დაკავშირებული ფქოდ-ის განმეორებითი გამწვავების მქონე პაციენტებთან.[123][124][125] იმუნოგლობულინის დაბალი დონე ასევე ასოცირდება 1 წელიწადში სიკვდილობის ზრდასთან.[134] ამ პაციენტებთან ჰიპოგამაგლობულინემიის მკურნალობა უნდა დაინიშნოს განმეორებითი გამწვავების რისკის შესამცირებლად.
ფილტვის რეაბილიტაცია და დაავადების მართვის პროგრამები
მკურნალობისადმი ცუდი დამყოლობის პაციენტებთან შესაძლოა ფქოდ-თან ასოცირებული ნიშნები და სიმპტომები გაუარესდეს. მძიმე გამწვავებების მქონე პაციენტებთან მნიშვნელოვანია მკურნალობისადმი დამყოლობის შესახებ მსჯელობა და განმარტება.[270] დანიშნული მედიკამენტების დაცვის წარუმატებლობა შეიძლება დაკავშირებული იყოს ჯანდაცვის ხარჯების გაზრდასთან.[271] უფრო მეტიც, ჯანდაცვის პროვაიდერები ყოველთვის არ იცავენ სტაბილური COPD-ის ან მწვავე COPD-ის გამწვავებების მართვის არსებულ გაიდლაინებს.[272] ამან, თავის მხრივ, შეიძლება გავლენა იქონიოს ფქოდ-ის გამწვავების შედეგებზე. არასაკმარისი პიკური ინსპირაციული ნაკადის სიჩქარემ შეიძლება გამოიწვიოს ინჰალაციური მედიკამენტების სუბოპტიმალური ეფექტურობა. გასათვალისწინებელია ამბულატორიული კლინიკის ვიზიტების დროს პიკური ინსპირაციული დინების სიხშირის გაზომვა, იმის დასადგენად, არის თუ არა დინების სიჩქარის ადექვატური პაციენტების ამჟამინდელი შემანარჩუნებელი ბრონქოდილატატორი, ან საჭიროა თუ არა ალტერნატიული აგენტების გამოყენება.[273]
ასევე, COPD-ის მქონე პაციენტები ნაკლებად ფიზიკურად აქტიურები არიან, ვიდრე ჯანმრთელი მოზრდილები და დაბალი ფიზიკური აქტივობის დონეები ასოცირდება ფილტვის ფუნქციის უფრო სწრაფ შემცირებასთან და დროთა განმავლობაში COPD-ის გამწვავებების გამო ჰოსპიტალიზაციის ზრდასთან.[262][274][275] ფილტვის რეაბილიტაციის პროგრამები უზრუნველყოფს ვარჯიშის რეკონსტრუქციას და განათლებას, რომელიც მიმართულია ჯანმრთელობის გაუმჯობესების ქცევებზე, რაც აუმჯობესებს პაციენტის ფიზიკური აქტივობის დონეს და ცოდნას მათი დაავადების მართვის შესახებ.[232][276] ფილტვების რეაბილიტაციის პროგრამებში პაციენტების მონაწილეობამ შეიძლება მნიშვნელოვანი როლი შეასრულოს შემდგომი გამწვავების პროფილაქტიკაში, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც ეს ხდება გამწვავებიდან ერთი თვის განმავლობაში.[85][237][270][275][277] ფქოდ-ის გამწვავების მიზეზით ჰოსპიტალიცაზიის შემდეგ, გაწერიდან 90 დღის ფარგლების ფილტვის რეაბილიტაციაში მონაწილეობა მნიშვნელოვნად ამცირებს სიკვდილობის რისკს.[230]
პაციენტებზე შემდგომი ამბულატორიული დაკვირვება, გამწვავებების შემდეგ, საავადმყოფოდან გაწერიდან 30 დღის განმავლობაში, ასევე ხელს უწყობს ხელახალი ჰოსპიტალიზაციის და დაავადების რეციდივების პრევენციას.[266] სამოქმედო გეგმები შეიძლება დაეხმაროს პაციენტებს გაუარესების სიმპტომების ამოცნობაში, ადრეული მკურნალობის დაწყებაში და გამწვავებების შემცირებაში.[85][278] [
]
დაავადებათა მართვის და ინტეგრირებული მოვლის პროგრამებში პაციენტების ჩართვა ასევე შეიძლება ეფექტური იყოს COPD გამწვავებების გამო გადაუდებელი დახმარების ვიზიტების და/ან ჰოსპიტალიზაციების შემცირებაში.[231][246][247] თუმცა, მათი გამოყენება რჩება დავის საგნად, ვინაიდან ზოგიერთ კვლევაში ვერ გამოვლინდა რეჰოსპიტალიზაციამდელი პერიოდის გახანგრძლივება.[279] ერთ-ერთი რანდომიზებული კონტროლირებული კვლევა იძულებით შეწყდა ნაადრევად, ვინაიდან გამოვლინდა სიკვდილობის მატება კომპლექსური მართვის ჯგუფში რანდომიზებულ პირებში, საკონტროლო ჯგუფთან შედარებით, რომლებსაც უტარდებოდათ გაიდლაინებზე დაფუძნებული რუტინული მართვა.[98][249] მწვავე გამწვავების შემდეგ დაუყოვნებლივ შეთავაზებული თვით-მართვის პროგრამები დაკავშირებულია დადებით ეფექტებთან პაციენტთა ცოდნაზე, მაგრამ არსებული მტკიცებულებების საფუძველზე შეუძლებელია სხვა შედეგებზე მათ ეფექტურობასთან დაკავშირებით მყარი დასკვნების გაკეთება.[280] მტკიცებულებაზე დაფუძნებული გაიდლაინების თანახმად, ბოლო დროს ან ანამნეზში მძიმე გამწვავების (ჰოსპიტალიზაციის საჭიროება) მქონე პაციენტების სამართავად რეკომენდებულია საგანმანათლებლო ჩარევა და სპეციალისტთან წვდომა თვეში ერთხელ მაინც.[85] დაავადების მართვის პროგრამების სარგებელი შესაძლოა განსხვავდებოდეს პროგრამის შინაარსისა და სტრუქტურის, ჯანდაცვის სისტემის, სადაც ისინი ხორციელდება და საკვლევი პაციენტების პოპულაციის მიხედვით. COPD-ის გამწვავებების მართვაში "ჰოსპიტალი სახლში" პროგრამების როლი შესწავლის პროცესშია.[98][251]ტელე-ჯანმრთელობა გამოყენებულია სახლის ბაზაზე დაავადების მონიტორინგისთვის და მართვაში ჩარევისთვის.[281] რანდომიზებული კონტროლირებული კვლევები ვარაუდობს, რომ ექთანზე ორიენტირებული ტელედახმარების გამოყენებამ შეიძლება შეამციროს COPD-ის გამწვავებების, სასწრაფო დახმარების ვიზიტების და ჰოსპიტალიზაციის შემთხვევები.[281] ასეთი პროგრამების გამოყენება შეიძლება ხარჯების დამზოგავი იყოს.[252] სხვა ანალიზებმა აჩვენა, რომ სახლის ტელე-მონიტორინგმა შეიძლება გაახანგრძლივოს ჰოსპიტალიზაციის ან გადაუდებელი დახმარების განყოფილებაში ვიზიტების გარეშე პერიოდი, მაგრამ ჰოსპიტალიზაციის მთლიან რაოდენობაზე შეიძლება გავლენა არ იქონიოს და სხვა რანდომიზებულმა კონტროლირებადმა კვლევამ აშკარა სასარგებლო ეფექტი არ აჩვენა.[98][253] ფილტვის რეაბილიტაციისთვის ვიდეო ტელე-ჯანმრთელობის გამოყენება, რომელიც ფქოდ-ის გამწვავების მქონე პაციენტებთან ჰოსპიტალიზაციის შემდეგ ადრეულ პერიოდში ჩატარდა,30 დღის განმავლობაში ნებისმიერი მიზეზით რე-ჰოსპიტალიზაციის საგულისხმოდ დაბალ მაჩვენებელთან ასოცირდებოდა.[282] არსებული კვლევები საკმაოდ ჰეტეროგენულია, რის გამოც მტკიცებითი დასკვნების გამოტანა ტელე-ჩარევების შესახებ ფქოდ-ის გამწვავების პრევენციის ან მკურნალობის მიზნით შეუძლებელია; შესაბამისად, რეკომენდებული არ არის პრევენციული ზომის სახით.[1][85][283]
არა-ინვაზიური ვენტილაცია
მტკიცებულებების მიხედვით ჰოსპიტალიზაციის შემდეგ არაინვაზიური ვენტილაციის გაგრძელებამ (სახლში ჟანგბადოთერაპიასთან ერთად) შეიძლება შეამციროს სიკვდილობისა და განმეორებითი ჰოსპიტალიზაციის რისკი პაციენტებთან მოსვენებულ მდგომარეობაში პერსისტირებადი ჰიპერკაპნიით ფქოდ-ის გამწვავების შემდეგ, რაც მწვავე რესპირატორულ უკმარისობასთან ასოცირდება.[284]
ამ მასალის გამოყენება ექვემდებარება ჩვენს განცხადებას