ფილტვის ქრონიკული ობსტრუქციული დაავადების გამწვავება
პირველადი პრევენცია
პაციენტზე COPD-ის გამწვავების საზიანო ზემოქმედების გათვალისწინებით, ყველა ძალისხმევა უნდა ვიხმაროთ მათი თავიდან ასაცილებლად. გამწვავების ადრე არსებული ანამნეზი მნიშვნელოვანი რისკ- ფაქტორია მომავალი გამწვავებებისთვის.[1][22] სიმპტომების მაღალი ტვირთის და ხშირი გამწვავების ანამნეზის მქონე ადამიანები (ქრონიკული ობსტრუქციული ფილტვის დაავადების გლობალური ინიციატივა [GOLD] ჯგუფი D) მომავალი გამწვავებების და სიკვდილიანობის განსაკუთრებული რისკის ქვეშ არიან.[1][91] თუმცა, მრავალი ფაქტორი ახდენს გავლენას შემდგომი გამწვავებების რისკზე და შესაბამისი ფაქტორები განსხვავდება ცალკეულ პაციენტებში. ფქოდ-ის გამწვავების შემდეგ ყველა ძალისხმევა უნდა ვიხმაროთ პოტენციურად მოდიფიცირებადი ფაქტორების იდენტიფიცირების და მათში ჩარევისთვის, შემდგომი გამწვავებების განვითარების რისკის შესამცირებლად. პოტენციური გამომწვევების იდენტიფიკაციისა და თავიდან აცილების გარდა, ფარმაკოთერაპიის კორექტირება შეიძლება იყოს საჭირო.
მოწევისთვის თავის დანებება
კვამლის მორიდება და მოწევის შეწყვეტა საუკეთესო ზომებია არა მარტო ფქოდ-ის პრევენციისთვის, არამედ ფქოდ-ის სიმძიმის პროგრესირების თავიდან ასაცილებლად.[79][80] უფრო მძიმე COPD ასოცირდება როგორც უფრო ხშირ, ისე უფრო მძიმე გამწვავებებთან.[22][92] მოწევის შეწყვეტამ ასევე შეიძლება შეამციროს გამწვავებების რისკი. რეკომენდებულია მოწევის შეწყვეტის რჩევა და მკურნალობა ფქოდ-ის მქონე ყველა პაციენტისთვის.[81][82]
ტრიგერის (მაპროვოცირებელი ფაქტორი) თავიდან არიდება
პაციენტებს ასევე უნდა ურჩიოთ მოერიდონ სხვა პოტენციურ მაპროვოცირებელ ფაქტორებს, როგორიცაა კვამლი, მტვერი და სხვა ჰაერის დამაბინძურებლები.
იმუნიზაცია
არსებობს მტკიცებულება, რომ გრიპის საწინააღმდეგო ვაქცინაცია ეფექტურია ფქოდ-ის გართულებების თავიდან ასაცილებლად, განსაკუთრებით სასუნთქი გზების მძიმე ობსტრუქციის მქონე პირებში.[93][94][95][96] COPD-ის მქონე მოზრდილებისთვის რეკომენებულია გრიპის ყოველწლიური ვაქცინაცია.[82] პნევმოკოკური ვაქცინაციის სარგებელი ფქოდ-ით (გამწვავების ჩათვლით) საერთო ავადობის შესამცირებლად ნაკლებად ნათელია, მაგრამ ვაქცინა ამცირებს პნევმოკოკური პნევმონიის რისკს.[82][97][96] კოქრენის ერთი განახლებული მიმოხილვის თანახმად, ფქოდ-ის მქონე პირების აცრა პნევმოკოკის წინააღმდეგ, ამცირებს გამწვავების რისკს და ნაწილობრივ იცავს საზოგადოებაში შეძენილი პნევმონიისგან.[98] პნევმოკოკის საწინააღმდეგო ვაქცინაციის PPSV23 (23-ვალენტური პნევმოკოკური პოლისაქარიდული ვაქცინა) გამოყენება რეკომენდებულია 65 წელს გადაცილებული ყველა პაციენტისთვის. PPSV23 ასევე რეკომენდებულია ფქოდ-ის მქონე უფრო ახალგაზრდა პაციენტებშიც, რომელთაც მნიშვნელოვანი თანმხლები დაავადებები, მაგ. გულის ან ფილტვის ქრონიკული დაავადებები აღენიშნებათ.[1][82] აშშ-ში, რეკომენდებულია საერთო გადაწყვეტილების მიღება PCV13-ის (13-ვალენტიანი კონიუგირებული პნევმოკოკური ვაქცინა) გამოყენების შესახებ 65 წელს გადაცილებულ პირებში, რომლებსაც არ აღენიშნებათ იმუნოკომპრომისული მდგომარეობა, თავზურგტვინის სითხის გაჟონვა, ყურის ლოკოკინის იმპლანტი და აქამდე არ მიუღიათ PCV13. თუ მიღებულია გადაწყვეტილება PCV13-ის დანიშვნის შესახებ, პირველ რიგში უნდა გამოვიყენოთ PCV13, შემდეგ კი PPSV23 მინიმუმ 1 წლის შემდეგ.[99] გრიპისა და პნევმოკოკის აცრების ჩვენებები და სარგებელი უნდა განიხილოთ პაციენტთან.[93][94][100]
გარკვეული მონაცემების მიხედვით, Haemophilus influenzae-ს საწინააღმდეგო ვაქცინამ შეიძლება ხელი შეუწყოს ქრონიკული ბრონქიტის მორეციდივე გამწვავების შემცირებას შერჩეულ პაციენტებში.[101][102][103][104][105] თუმცა, კოკრეინის ერთი მიმოხილვის თანახმად, H influenzae-ს პერორალური ვაქცინა მნიშვნელოვნად არ ამცირებს გამწვავებების რაოდენობას ან სიმძიმეს.[106]
ფარმაკოთერაპია
სტაბილური ფქოდ-ის მკურნალობის პირველადი მიზანია სიმპტომების შემსუბუქება და შემდგომი გამწვავებების რისკის შემცირება. საინჰალაციო ფარმაკოთერაპიის მიმართ რეკომენდებულია ეტაპობრივი მიდგომა, სიმპტომებისა და გამწვავებების საფუძველზე.[1]
სტაბილური ფქოდ-ის მართვის შესახებ დამატებითი ინფორმაციის მისაღებად, იხილეთ BMJ Best Practice-ის თემა: ფილტვის ქრონიკული ობსტრუქციული დაავადება (ფქოდ).
დამატებითი ჟანგბადი და არაივნაზიური ვენტილაცია
სიმპტომების განმეორებითი გამწვავებების მქონე პაციენტებში მითითებულია ოქსიგენაციის შეფასება მოსვენების, ფიზიკური დატვირთვის და ძილის პერიოდში. ჰიპოქსემიის ეპიზოდები შესაძლოა ზრდიდეს ჟანგბადის მოთხოვნას, რამაც შეიძლება განაპირობოს დისპნოე, დინამიური ჰიპერინფლაცია და, პოტენციურად, სუნთვის უკმარისობა.[107] არტერიული სისხლის აირების გაზომვა გვეხმარება ამოვიცნოთ ადამიანები, რომლებსაც აღენიშნებათ სიმპტომების ხელშემწყობი ვენტილაციური უკმარისობა და, რომლებიც, იხეირებენ და/ან სჭირდებათ არაინვაზიური ვენტიალაცია.[1]
მეორეული პრევენცია
ფარმაკოთერაპია
გამწვავებასთან დაკავშირებული მკურნალობის ფონზე სტაბილიზაციის შემდეგ, პაციენტის მდგომარეობის შემანარჩუნებელი მედიკამენტები უნდა გადაიხედოს და გათვალისწინებულ იქნას მკურნალობის შესწორება გამწვავების შემდეგ. მთავარი მიზანია სამომავლო ეპიზოდების რისკის ან სიმძიმის შემცირება, ასევე მედიკამენტების გამოყენება მტკიცებულებაზე დაფუძნებული გაიდლაინების მიხედვით.[82][1]
ერთ-ერთმა მეტა-ანალიზმა აჩვენა, რომ D ვიტამინის დანამატი ამცირებს ფქოდ-ის საშუალო/მძიმე ხარისხის გამწვავებებს 25-ჰიდროქსივიტამინი D-ის დონის საბაზისო მაჩვენებლების (<25 ნმოლ/ლ) მქონე პაციენტებში, მაგრამ არა მათში, ვისაც ვიტამინის უფრო მაღალი შემცველობა აქვს.[252] ფქოდ-ის გლობალური ინიციატივის საერთაშორისო გაიდლაინები, შესაბამისად, რეკომენდაციას უწევენ D ვიტამინის შემცველობის შემოწმებას ფქოდ-ის გამწვავებით ჰოსპიტალიზებულ პაციენტებში და მიზანშეწონილად მიიჩნევენ D ვიტამინის დანამატების გამოყენებას მისი მძიმე დეფიციტის შემთხვევაში (D ვიტამინის დონე არის <10 ნგ/მლ ან <25 ნმოლ/ლ).[1]
ფილტვის რეაბილიტაცია და დაავადების მართვის პროგრამები
პაციენტებს, რომლებიც არ შეესაბამებიან მათ მედიკამენტურ რეჟიმებს, შეიძლება განუვითარდეთ COPD-თან ასოცირებული ნიშნების და სიმპტომების გაუარესება. მნიშვნელოვანია გამწვავებების მქონე პაციენტებში მედიკამენტების დაცვაზე მსჯელობა და განსაზღვრა.[253] დანიშნული მედიკამენტების დაცვის წარუმატებლობა შეიძლება დაკავშირებული იყოს ჯანდაცვის ხარჯების გაზრდასთან.[254] უფრო მეტიც, ჯანდაცვის პროვაიდერები ყოველთვის არ იცავენ სტაბილური COPD-ის ან მწვავე COPD-ის გამწვავებების მართვის არსებულ გაიდლაინებს.[255] ამან, თავის მხრივ, შეიძლება გავლენა იქონიოს ფქოდ-ის გამწვავების შედეგებზე. არასაკმარისი პიკური ინსპირაციული ნაკადის სიჩქარემ შეიძლება გამოიწვიოს ინჰალაციური მედიკამენტების სუბოპტიმალური ეფექტურობა. გასათვალისწინებელია ამბულატორიული კლინიკის ვიზიტების დროს პიკური ინსპირაციული დინების სიხშირის გაზომვა, იმის დასადგენად, არის თუ არა დინების სიჩქარის ადექვატური პაციენტების ამჟამინდელი შემანარჩუნებელი ბრონქოდილატატორი, ან საჭიროა თუ არა ალტერნატიული აგენტების გამოყენება.[256]
ასევე, COPD-ის მქონე პაციენტები ნაკლებად ფიზიკურად აქტიურები არიან, ვიდრე ჯანმრთელი მოზრდილები და დაბალი ფიზიკური აქტივობის დონეები ასოცირდება ფილტვის ფუნქციის უფრო სწრაფ შემცირებასთან და დროთა განმავლობაში COPD-ის გამწვავებების გამო ჰოსპიტალიზაციის ზრდასთან.[245][257][258] ფილტვის რეაბილიტაციის პროგრამები უზრუნველყოფს ვარჯიშის რეკონსტრუქციას და განათლებას, რომელიც მიმართულია ჯანმრთელობის გაუმჯობესების ქცევებზე, რაც აუმჯობესებს პაციენტის ფიზიკური აქტივობის დონეს და ცოდნას მათი დაავადების მართვის შესახებ.[216][259] ფილტვების რეაბილიტაციის პროგრამებში პაციენტების მონაწილეობამ შეიძლება მნიშვნელოვანი როლი შეასრულოს შემდგომი გამწვავების პროფილაქტიკაში, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც ეს ხდება გამწვავებიდან ერთი თვის განმავლობაში.[253][258][260][82][221] ფქოდ-ის გამწვავების მიზეზით ჰოსპიტალიცაზიის შემდეგ, გაწერიდან 90 დღის ფარგლების ფილტვის რეაბილიტაციაში მონაწილეობა მნიშვნელოვნად ამცირებს სიკვდილობის რისკს.[229]
პაციენტებზე შემდგომი ამბულატორიული დაკვირვება, გამწვავებების შემდეგ, საავადმყოფოდან გაწერიდან 30 დღის განმავლობაში, ასევე ხელს უწყობს ხელახალი ჰოსპიტალიზაციის და დაავადების რეციდივების პრევენციას.[249] სამოქმედო გეგმები შეიძლება დაეხმაროს პაციენტებს გაუარესების სიმპტომების ამოცნობაში, ადრეული მკურნალობის დაწყებაში და გამწვავებების შემცირებაში.[82][261] [
]
დაავადებათა მართვის და ინტეგრირებული მოვლის პროგრამებში პაციენტების ჩართვა ასევე შეიძლება ეფექტური იყოს COPD გამწვავებების გამო გადაუდებელი დახმარების ვიზიტების და/ან ჰოსპიტალიზაციების შემცირებაში.[215][231][232] თუმცა, მათი გამოყენება რჩება დავის საგნად, ვინაიდან ზოგიერთ კვლევაში ვერ გამოვლინდა რეჰოსპიტალიზაციამდელი პერიოდის გახანგრძლივება.[262] ერთ-ერთი რანდომიზებული კონტროლირებული კვლევა იძულებით შეწყდა ნაადრევად, ვინაიდან გამოვლინდა სიკვდილობის მატება კომპლექსური მართვის ჯგუფში რანდომიზებულ პირებში, საკონტროლო ჯგუფთან შედარებით, რომლებსაც უტარდებოდათ გაიდლაინებზე დაფუძნებული რუტინული მართვა.[96][234] მწვავე გამწვავების შემდეგ დაუყოვნებლივ შეთავაზებული თვით-მართვის პროგრამები დაკავშირებულია დადებით ეფექტებთან პაციენტთა ცოდნაზე, მაგრამ არსებული მტკიცებულებების საფუძველზე შეუძლებელია სხვა შედეგებზე მათ ეფექტურობასთან დაკავშირებით მყარი დასკვნების გაკეთება.[263] მტკიცებულებაზე დაფუძნებული გაიდლაინების თანახმად, ბოლო დროს ან ანამნეზში მძიმე გამწვავების (ჰოსპიტალიზაციის საჭიროება) მქონე პაციენტების სამართავად რეკომენდებულია საგანმანათლებლო ჩარევა და სპეციალისტთან წვდომა თვეში ერთხელ მაინც.[82] დაავადების მართვის პროგრამების სარგებელი შესაძლოა განსხვავდებოდეს პროგრამის შინაარსისა და სტრუქტურის, ჯანდაცვის სისტემის, სადაც ისინი ხორციელდება და საკვლევი პაციენტების პოპულაციის მიხედვით. COPD-ის გამწვავებების მართვაში "ჰოსპიტალი სახლში" პროგრამების როლი შესწავლის პროცესშია.[96][236]ტელე-ჯანმრთელობა გამოყენებულია სახლის ბაზაზე დაავადების მონიტორინგისთვის და მართვაში ჩარევისთვის.[264] რანდომიზებული კონტროლირებული კვლევები ვარაუდობს, რომ ექთანზე ორიენტირებული ტელედახმარების გამოყენებამ შეიძლება შეამციროს COPD-ის გამწვავებების, სასწრაფო დახმარების ვიზიტების და ჰოსპიტალიზაციის შემთხვევები.[264] ასეთი პროგრამების გამოყენება შეიძლება ხარჯების დამზოგავი იყოს.[237] სხვა ანალიზები მოწმობს, რომ სახლში ტელე-მონიტორინგმა შეიძლება გაახანგრძლივოს ჰოსპიტალიზაციისგან თავისუფალი დრო ან გადაუდებელი სამედიცინო დახმარების განყოფილებაში ვიზიტი, მაგრამ ჰოსპიტალიზაციის საერთო რაოდენობა რანდომიზებული კონტროლირებული კვლევის თანახმად სავარაუდოდ არ მცირდება.[96][238] ვიდეო ტელე-კონსულტაცია ფილტვის რეაბილიტაციისთვის, ფქოდ-ის გამწვავების გამო ჰოსპიტალიზაციის შემდეგ, ასოცირებულია ხელახალი ჰოსპიტალიზაციის ნაკლებ ალბათობასთან შემდეგი 30 დღის განმავლობაში.[265] არსებული კვლევები საკმაოდ ჰეტეროგენულია, რის გამოც მტკიცებითი დასკვნების გამოტანა ტელე-ჩარევების შესახებ ფქოდ-ის გამწვავების პრევენციის ან მკურნალობის მიზნით შეუძლებელია; შესაბამისად, რეკომენდებული არ არის პრევენციული ზომის სახით.[266][1][82]
ამ მასალის გამოყენება ექვემდებარება ჩვენს წესებს