პირველადი პრევენცია
ყვავილის ვაქცინები რეკომენდებულია მპოქსით ინფექციის თავიდან ასაცილებლად. ვაქცინები დაფუძნებულია ვაქცინიის ვირუსზე, რადგან ის ნაკლებად საზიანოა ვიდრე ვარიოლას ვირუსი და ორთოპოქსივირუსებზე იმუნური პასუხი ჯვარედინ დაცვას უზრუნველყოფს. მიუხედავად იმისა, რომ ყვავილის საწინააღმდეგო რუტინული ვაქცინაცია შეწყდა 1970-იან წლებში, ყვავილის ვაქცინები უმეტეს ქვეყნებში დაგროვებულია საგანგებო სიტუაციის შემთხვევაში გამოსაყენებლად. ვაქცინის ხელმისაწვდომობა განსხვავებულია ქვეყნებს შორის და თქვენ უნდა მიმართოთ თქვენს ადგილობრივ საზოგადოებრივ ჯანდაცვის ორგანოს ინსტრუქციებისთვის ვაქცინების მიღებისა და გამოყენების შესახებ.
შესუსტებული ცოცხალი ვირუსის (რეპლიკაციის უნარის არმქონე) შემცველი ვაქცინები
შესუსტებული ცოცხალი ვირუსის (რეპლიკაციის უნარის არმქონე) შემცველი ვაქცინები მესამე თაობის ვაქცინებია, რომლებიც დამზადებულია მოდიფიცირებული ვაქცინია ანკარას (vaccinia Ankara Bavarian Nordic strain, ან MVA-BN) გამოყენებით.
ეს ვაქცინები შეიცავს უფრო შესუსტებულ ვაქცინის შტამებს, ვიდრე პირველი და მეორე თაობის ვაქცინები (იხ. ქვემოთ), რომლებიც დამზადებულია უჯრედულ კულტურაში ან ცხოველებში.
ვაქცინები, როგორც წესი, შეჰყავთ კანქვეშ (ორი დოზა მიიღება 28 დღის ინტერვალით), ხოლო დაცვა იწყება მეორე დოზის მიღებიდან 2 კვირის შემდეგ (ანუ მაქსიმალურ დაცვას სჭირდება 6 კვირა).
ზოგიერთ ქვეყანაში და ჯგუფებში შეიძლება რეკომენდებული იყოს ინტრადერმული შეყვანა (ფრაქციული დოზირება ჩვეულებრივი დოზის მეხუთედით).[142] უფრო დაბალი ინტრადერმული დოზა აღმოჩნდა, რომ იმუნოლოგიურად არ ჩამოუვარდება სტანდარტულ კანქვეშა დოზას, ერთი კვლევის მიხედვით. თუმცა, არსებობს ადგილობრივი რეაქციების მომატებული რისკი ინტრადერმული ინექციის შემთხვევაში.[143] ობსერვაციულმა კვლევამ აჩვენა, რომ ინტრადერმული შეყვანა ასოცირებული იყო მსუბუქი და ზომიერი ადგილობრივი რეაქციების მაღალ სიხშირესთან. სისტემური გვერდითი რეაქციები დაფიქსირდა პაციენტების 39%-ში პირველი დოზის მიღების შემდეგ (26% მეორე დოზის შემდეგ), მაგრამ სერიოზული გვერდითი მოვლენები იშვიათი იყო.[144]
დამატებითი ინფორმაციისთვის გაეცანით ადგილობრივი საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ორგანოების მითითებებს.
მესამე თაობის ვაქცინები დამტკიცებულია ან ხელმისაწვდომია ოფიციალური ჩვენების გარეშე ზოგიერთ ქვეყანაში მპოქსის პრევენციისთვის, თუმცა რაოდენობა შეიძლება შეზღუდული იყოს. MVA-BN ხელმისაწვდომია სხვადასხვა ბრენდის სახელით (მაგ., Imvanex® , Imvamune® და Jynneos®).
Imvanex® დამტკიცებულია დიდ ბრიტანეთსა და ევროპაში მპოქსის, ყვავილის და ვაქცინიას ვირუსით გამოწვეული დაავადების წინააღმდეგ აქტიური იმუნიზაციისთვის ზრდასრულებში.
Jynneos® დამტკიცებულია ამერიკის შეერთებულ შტატებში ≥18 წელზე უფროსი ასაკის პირებში მპოქსის და ყვავილის პროფილაქტიკისთვის. აშშ-ს სურსათისა და წამლის ადმინისტრაციამ გასცა გადაუდებელი გამოყენების ავტორიზაცია, რათა ასევე დაუშვას Jynneos® -ის გამოყენება 18 წლამდე ასაკის ადამიანებში, რომლებიც იმყოფებიან ინფექციის მაღალი რისკის ქვეშ. გადაუდებელი გამოყენების ავტორიზაცია ასევე იძლევა Jynneos® -ის ორი დოზის ინტრადერმულად შეყვანის უფლებას ≥18 წელზე უფროსი ასაკის ზრდასრულებში, რომლებიც იმყოფებიან ინფექციის მაღალი რისკის ქვეშ.[145]
Jynneos® შეიძლება ხელმისაწვდომი იყოს დიდ ბრიტანეთში ვაქცინის შეზღუდული მიწოდების პერიოდში; თუმცა, დიდ ბრიტანეთში მარეგულირებელი სააგენტოს პირობები ოდნავ განსხვავდება აშშ-ში არსებული პირობებისგან.[146] დიდი ბრიტანეთის ჯანმრთელობის უსაფრთხოების სააგენტო (UKHSA) და ევროპის მედიკამენტების სააგენტო მხარს უჭერენ ინტრადერმულ დოზირებას ჯანმრთელ ზრდასრულებში (მათ შორის ორსულებში, მაგრამ არა იმუნოკომპრომისულ ადამიანებში) ვაქცინის შეზღუდული მიწოდების პერიოდში.[147][148][149]
LC16 (მინიმალური რეპლიკაციის უნარის მქონე ვაქცინა) შესაძლოა ხელმისაწვდომი იყოს ზოგიერთ ქვეყანაში (მაგ., იაპონიაში).[150][151]
მესამე თაობის ვაქცინები ითვლება უფრო უსაფრთხოდ, ვიდრე პირველი და მეორე თაობის ვაქცინები. თუმცა უსაფრთხოების მონაცემები მწირია.
რეპლიკაციის უნარის არმქონე ვაქცინებს აქვთ ნაკლები უკუჩვენება და გაფრთხილება და დაკავშირებულია ნაკლებ სერიოზულ გვერდით მოვლენებთან, რეპლიკაციის უნარის მქონე ვაქცინებთან შედარებით.
მძიმე ალერგიული რეაქციის ანამნეზი (მაგ., ანაფილაქსია) ვაქცინის წინა დოზაზე არის უკუჩვენება. სიფრთხილის გამოჩენაა საჭირო იმ ადამიანებში, რომლებსაც ანამნეზში აღენიშნებათ მძიმე ალერგიული რეაქცია ვაქცინის კომპონენტზე (მაგ. გენტამიცინი, ციპროფლოქსაცინი, ქათმის ან კვერცხის ცილა) ან მწვავე დაავადება. არ არსებობს შემთხვევითი ინოკულაციისა და ავტოინოკულაციის რისკი.
მე-3 ფაზის კვლევამ აჩვენა, რომ Jynneos®-ით გამოწვეული იმუნური პასუხი არ იყო უფრო დაბალი იმ პაციენტებთან შედარებით, რომლებიც იღებდნენ ACAM2000® და არ იყო გამოვლენილი უსაფრთხოების პრობლემები. ტიპიური მძიმე გვერდითი ეფექტები, რომლებიც დაკავშირებულია რეპლიკაციის უნარის მქონე ვაქცინიის ვირუსის შტამებთან, არ დაფიქსირებულა. თუმცა, კვლევის მასშტაბი იყო მცირე (220 მონაწილემ მიიღო Jynneos® -ის მინიმუმ ერთი დოზა) და შემდგომი დაკვირვების დრო შემოიფარგლებოდა 29 დღით.[152]
მიოკარდიტის რისკი მესამე თაობის ყვავილის ვაქცინების შემდეგ (მაგ. Jynneos® ) ამჟამად უცნობია. თუმცა, პაციენტებმა, რომლებსაც აქვთ გულის დაავადება ან სამი ან მეტი ძირითადი გულის დაავადების რისკფაქტორი, უნდა გაიარონ კონსულტაცია მიოპერიკარდიტის თეორიული რისკის შესახებ მესამე თაობის ვაქცინით აცრის შემდეგ.[153]
2022 წლის გლობალური ეპიდაფეთქების დროს ვაქცინაციაზე დაფუძნებული გვერდითი მოვლენის მოხსენების სისტემის (VAERS) ახალი მონაცემები მიუთითებს, რომ Jynneos® -ის უსაფრთხოების პროფილი შეესაბამება წინასწარი ლიცენზირების კვლევებს და რომ სერიოზული გვერდითი მოვლენები (მაგ. ანაფილაქსია, მიოკარდიტი) იშვიათი იყო ზრდასრულებში.[154] თუმცა, კარდიოვასკულური მოვლენები ორი დოზის შემდეგ მნიშვნელოვნად უფრო ხშირი იყო აცრილებში, პლაცებოსთან შედარებით.[155]
ყვავილის სიმპტომები დაფიქსირებულია Jynneos® -ით ვაქცინაციის შემდეგ.[156]
მესამე თაობის ვაქცინები რეკომენდებულია პაციენტთა ზოგიერთ ჯგუფებში.
რეპლიკაციის უნარის არმქონე ვაქცინები უპირატესია იმუნოკომპრომისულ პირებში (აივ ინფექციის მქონე პირების ჩათვლით), ორსულებსა და მეძუძურ დედებში და ბავშვებში (ბავშვებში გამოყენება შეიძლება არ იყოს ოფიციალურად დადასტურებული ჩვენება).[157]
უსაფრთხოებისა და ეფექტურობის მონაცემები იმუნოდეფიციტის მქონე ადამიანებში, მათ შორის აივ ინფექციის მქონე პირებში, მწირია. MVA-BN ვაქცინა შეიძლება შესთავაზონ იმუნოკომპრომისულ პირებს და აივ ინფიცირებულ ადამიანებს, თუ არსებობს ჩვენება, რისკებისა და სარგებელის განხილვისა და ერთობლივი გადაწყვეტილების მიღების შემდეგ. ვაქცინაციის დაგეგმვისას გათვალისწინებული უნდა იყოს მიმდინარე ან დაგეგმილი იმუნოსუპრესიული თერაპიები. იმუნოკომპრომისულ პირებში ამჟამად რეკომენდებულია ინტრადერმული ინექცია.[33][34] თუმცა, იმუნოგენურობა პაციენტებში, რომლებსაც აქვთ CD4 უჯრედების რაოდენობა <100 უჯრედი/მიკროლიტრი, ან რომლებიც არ არიან ვირუსოლოგიურად სუპრესირებული, უცნობი რჩება.[158]
არ არსებობს საკმარისი მონაცემები ორსულებსა და მეძუძურ ქალებში ამ ვაქცინების რისკების დასადგენად. თუმცა, ვაქცინა შეიძლება შევთავაზოთ ორსულ და მეძუძურ ქალებს, რომლებიც სხვა მიზეზით არიან ვაქცინაციის ჯგუფებში, რისკებისა და სარგებლობის განხილვისა და ერთობლივი გადაწყვეტილების მიღების შემდეგ.[122]
ბავშვებში უსაფრთხოების მონაცემები მწირია. თუმცა, ერთმა კვლევამ აჩვენა, რომ MVA-BN-ის ერთჯერადი დოზა კარგად იყო მიღებული.[159]
ცოცხალი, რეპლიკაციის უნარის მქონე ვაქცინები
პირველი თაობის ვაქცინები (მაგ. Dryvax® , Wetvax® /Aventis Pasteur ყვავილის ვაქცინა) და მეორე თაობის ვაქცინები (მაგ. ACAM2000® ) არ არის ხელმისაწვდომი ფართო საზოგადოებისთვის. თუმცა, შესაძლოა ზოგიერთ ქვეყანაში იყოს მომარაგებული საგანგებო სიტუაციაში გამოსაყენებლად.
ყვავილის ერადიკაციის პროგრამაში გამოყენებული პირველი თაობის ვაქცინები შეიძლება ინახებოდეს ეროვნულ რეზერვებში, მაგრამ არ შეესაბამება უსაფრთხოების და წარმოების თანამედროვე სტანდარტებს და არ არის რეკომენდებული ამ დროისთვის.
ACAM2000® დამტკიცებულია აშშ-ში ყვავილის პროფილაქტიკისთვის ≥1 წლის ადამიანებში, რომლებიც ითვლებიან ყვავილის ინფექციის მაღალი რისკის მქონედ. აღნიშნული ვაქცინა ხელმისაწვდომი გახდა მპოქსის წინააღმდეგ გამოსაყენებლად საკვლევი ახალი მედიკამენტის სტატუსით.
ვაქცინები კეთდება კანქვეშ, ერთჯერადი დოზით, პერკუტანულად, მრავალჯერადი ჩხვლეტის ტექნიკის გამოყენებით, ორპირიანი ნემსით. თუ ინოკულაცია წარმატებულია, ჩხვლეტის ადგილას ჩნდება დამახასიათებელი დაზიანება (ცნობილია, როგორც "მიღება"). ეფექტი ყალიბდება 28 დღის განმავლობაში. იმუნიტეტის ხანგრძლივობა უცნობია.
უკუჩვენებები მოიცავს მძიმე ალერგიულ რეაქციას (მაგ. ანაფილაქსია) ვაქცინის წინა დოზის მიმართ, ატოპიურ დერმატიტს, კანის სხვა ექსფოლიაციურ დაავადებებს, იმუნოსუპრესიას (თანდაყოლილი ან შეძენილი), იმუნოსუპრესიული მედიკამენტების მიღების ანამნეზს, აივ ინფექციას (იმუნური სტატუსის განურჩევლად), ტრანსპლანტის მიღებას, აუტოიმუნურ დაავადებას, თვალის დაავადებას, რომელსაც ადგილობრივი კორტიკოსტეროიდებით მკურნალობენ, ორსულობას და ძუძუთი კვებას, 1 წლამდე ასაკს, ალერგიას ვაქცინის კომპონენტის მიმართ, გულის დაავადებას ან გულის დაავადებების რისკფაქტორებს.[160]
მიუხედავად იმისა, რომ პირველი და მეორე თაობის ვაქცინები ზოგადად უკუნაჩვენებია ორსულ ქალებში, სისტემურმა მიმოხილვამ და მეტა-ანალიზმა აჩვენა, რომ დედის ყვავილის ვაქცინაციასთან დაკავშირებული ჯამური რისკი დაბალია. კვლევა მოიცავდა 12 201 ორსული ქალის მონაცემებს ყვავილის ვაქცინის მიღების შემდეგ. არ გამოვლინდა კავშირი სპონტანურ აბორტთან, ნაადრევ მშობიარობასთან ან მკვდრადშობადობასთან. პირველ ტრიმესტრში ვაქცინაცია დაკავშირებული იყო თანდაყოლილი დეფექტების მცირე მომატებულ რისკთან (მწირი მონაცემები). მიუხედავად იმისა, რომ ნაყოფში განვითარებული ვაქცინია, როგორც ჩანს, დედის ყვავილის ვაქცინაციის იშვიათი შედეგია, ის ასოცირდება ნაყოფის დაკარგვის მაღალ მაჩვენებელთან.[161]
ტრადიციული ვაქცინით ინოკულაციამ შეიძლება გამოიწვიოს ეგზემა ვაქცინატუმი, გენერალიზებული ვაქცინია ან პოტენციურად ფატალური პროგრესირებადი ვაქცინია (იხ.გართულებები).[162]
არსებობს მრავალი სხვა შესაძლო გვერდითი ეფექტი, მათ შორის ვაქცინაციის ადგილის ან რეგიონალური ლიმფური კვანძების სუპერინფექცია, ცელულიტი, ვაქცინიის ვირუსის უნებლიე გადატანა (მაგ. სხეულის სხვა ნაწილების შემთხვევითი ავტოინოკულაცია, თვალის ვაქცინია, ახლო საყოფაცხოვრებო კონტაქტების ინოკულაცია), ნაყოფის ვაქცინია, მიოპერიკარდიტი. დილატირებული კარდიომიოპათია, გულის იშემია, ენცეფალიტი და სხვა მძიმე ნევროლოგიური გამოვლინებები და სიკვდილიც კი.
მიოპერიკარდიტის რისკი 3.6-ჯერ მაღალი იყო აცრილ სამხედრო პერსონალში, ვიდრე აუცრელ პირებში ACAM2000® ვაქცინის მიღების შემდეგ და ჩვეულებრივ ფიქსირდებოდა 8-დან 14 დღემდე (6 კვირამდე) პერიოდში.[163] თუმცა, რეალური რისკი შეიძლება იყოს უფრო მაღალი. აღწერილია ფატალური შემთხვევებიც.[164] დამატებითი ინფორმაციისთვის იხ გართულებები.
ვაქცინის გვერდითი მოვლენების მართვა შესაძლებელია ვაქცინიის იმუნოგლობულინით და ანტივირუსული საშუალებებით.
მასობრივი ვაქცინაცია არ არის საჭირო ან რეკომენდებული მპოქსის ეპიდაფეთქების დროს ფართო საზოგადოებისთვის. თუმცა, ექსპოზიციამდელი ვაქცინაცია შეიძლება რეკომენდებული იყოს გარკვეულ ჯგუფებში, სადაც შესაბამისი ვაქცინები ხელმისაწვდომია, შეზღუდული მარაგების გათვალისწინებით.
ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაცია რეკომენდაციას უწევს ექსპოზიციამდე ვაქცინაციას მეორე ან მესამე თაობის შესაბამისი დამტკიცებული (ან არაოფიციალური ჩვენების მქონე) ვაქცინით (მაგ., MVA-BN, ACAM2000® , LC16) ექსპოზიციის მაღალი რისკის მქონე ადამიანებისთვის, მათ შორის:[157]
ადამიანები, რომლებიც იდენტიფიცირდებიან როგორც გეი ან ბისექსუალი, ან სხვა მამაკაცები, რომლებსაც აქვთ სექსი მამაკაცებთან და მრავალ სექსუალურ პარტნიორთან
ადამიანები, რომლებსაც ჰყავთ მრავალი სექსუალური პარტნიორი
სექსმუშაკები
ჯანდაცვის მუშაკები განმეორებითი ზემოქმედების რისკის ქვეშ
ორთოპოქსივირუსებზე მომუშავე ლაბორატორიის პერსონალი
კლინიკური ლაბორატორიის და ჯანდაცვის პერსონალი, რომელიც მუშაობს მპოქსის დიაგნოსტიკურ ტესტირებაზე
ეპიდაფეთქებაზე მორეაგირე ჯგუფები, ეროვნული საზოგადოებრივი ჯანდაცვის სააგენტოების განმარტების მიხედვით.
ექსპოზიციამდელი ვაქცინაცია მოსახლეობის კონკრეტული ჯგუფებისთვის, რომლებსაც აქვთ მძიმე დაავადების მაღალი რისკი (მაგ. ბავშვები, ორსული ან მეძუძური ქალები, იმუნოკომპრომისული ადამიანები) არ არის რეკომენდებული მძიმე დაავადების მაღალი რისკის გამო. თუმცა, ვაქცინაცია შეიძლება იყოს პრიორიტეტული მათთვის, ვინც ექსპოზიციის მაღალი რისკის ქვეშაა.[157]
დიდ ბრიტანეთში, გაერთიანებული სამეფოს ჯანმრთელობის უსაფრთხოების სააგენტო (UKHSA) რეკომენდაციას უწევს ექსპოზიციამდელ ვაქცინაციას MVA-BN გამოყენებით ჩამოთვლილ შემთხვევებში:
პროფესიული ვაქცინაცია: ყვავილის ანამნეზის არმქონე პირები, რომლებსაც პროფესიული ნიშნით აქვთ ექსპოზიციის მაღალი რისკი (სამედიცინო პერსონალი ან სხვა პერსონალი კლინიკაში, რომელსაც მპოქსის მქონე პაციენტთან შეხება აქვს), ან პირები, რომლებიც შესაძლო შემთხვევების შეფასებაში იღებენ მონაწილეობას (მაგ. სქესობრივი ჯანმრთელობის კლინიკებში), მიუხედავად პირადი დაცვის საშუალებების გამოყენებისა.[147]
მიზნობრივი ექსპოზიციამდელი ვაქცინაცია: მამაკაცები, რომლებსაც აქვთ სექსი მაღალი რისკის მქონე მამაკაცებთან კონტაქტების დიდი რაოდენობის გამო (მაგ., მაღალი რისკის ქცევის მარკერების გამოყენებით, რომლებიც გამოიყენება აივ-ის წინასწარი ექსპოზიციის პროფილაქტიკის შესაფასებლად, როგორიცაა მრავალი პარტნიორის ყოლა, მონაწილეობა ჯგუფურ სექსში და დასწრება სექს-ღონისძიებებზე).[165]
UKHSA: mpox (monkeypox) outbreak - vaccination strategy Opens in new window
შეერთებულ შტატებში, დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრების იმუნიზაციის პრაქტიკის მრჩეველთა კომიტეტი (ACIP) რეკომენდაციას უწევს ექსპოზიციამდელ ვაქცინაციას Jynneos® ით ან ACAM2000® ით ჩამოთვლილ შემთხვევებში:[153]
ადამიანები, რომლებიც იმყოფებიან ორთოპოქსივირუსებზე ექსპოზიციის პროფესიული რისკის ქვეშ (მაგ. ლაბორატორიის პერსონალი, რომელიც მუშაობს ორთოპოქსვირუსებთან, კლინიკური ლაბორატორიის პერსონალი, რომელიც მონაწილეობს ორთოპოქსივირუსების დიაგნოსტიკურ ტესტირებაში, ეპიდაფეთქებაზე მორეაგირე ჯგუფის წევრები)
ადამიანები, რომლებიც ატარებენ ვაქცინაციას ცოცხალი, რეპლიკაციის უნარის მქონე ყვავილის ვაქცინებით (მაგ. ACAM2000®)
ადამიანები, რომლებიც ზრუნავენ რეპლიკაციის უნარის მქონე ორთოპოქსვირუსების მქონე პაციენტზე.
ეპიდაფეთქების კონტექსტში, დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრები რეკომენდაციას უწევენ, რომ ექსპოზიციამდელი პროფილაქტიკა შეიძლება შესთავაზონ იმ ადამიანებს, რომლებსაც აქვთ მპოქსზე ექსპოზიციის ყველაზე მაღალი რისკი.[166]
აღნიშნული ჯგუფებია: გეი, ბისექსუალი ან სხვა მამაკაცები, რომლებსაც აქვთ სექსი მამაკაცებთან, და ტრანსგენდერი ან არაბინარული ადამიანები (მოზარდების ჩათვლით), რომლებსაც ჰქონდათ ერთი ან მეტი სქესობრივი გზით გადამდები ინფექციის დიაგნოზი ან ერთზე მეტი სქესობრივი პარტნიორის ანამნეზი ბოლო 6 თვის განმავლობაში; ადამიანები, რომლებსაც ჰქონდათ სექსი კომერციულ პირობებში ან ღონისძიებაზე ისეთ ადგილას, სადაც მპოქსი ფიქსირდებოდა ბოლო 6 თვის განმავლობაში; აღნიშნული რისკის მქონე ადამიანების სექსუალური პარტნიორები; და აივ-ით ან იმუნოსუპრესიის სხვა მიზეზებით დაავადებული ადამიანები, რომლებსაც ჰქონდათ ბოლოდროინდელი, ან მოსალოდნელია, მპოქსზე ექსპოზიცია.
2023 წლის ოქტომბრის შეხვედრის დროს ACIP-მა რეკომენდაცია გაუწია მპოქსის ვაქცინის უფრო ფართო და რუტინულ გამოყენებას (Jynneos® -ის ორი დოზა) ≥18 წელზე უფროსი ასაკის ადამიანებში, რომლებიც არიან მპოქსის მაღალი რისკის ქვეშ, კერძოდ:[167]
გეი, ბისექსუალი და სხვა მამაკაცები, რომლებსაც აქვთ სექსი მამაკაცებთან, ტრანსგენდერი პირები ან არაბინალური პირები, რომლებსაც ბოლო 6 თვის განმავლობაში ჰქონდათ ერთ-ერთი შემდეგი: ≥1 სქესობრივი გზით გადამდები დაავადების ახალი დიაგნოზი; ერთზე მეტი სქესობრივი პარტნიორი; სექსი კომერციულ პირობებში; ჯგუფური სექსი ისეთ გეოგრაფიულ არეალში, სადაც მპოქსის გავრცელება ფიქსირდებოდა
ზემოთ აღწერილი რისკების მქონე ადამიანების სექსუალური პარტნიორები
ადამიანები, რომლებიც მომავალში იქნებიან ზემოთ ჩამოთვლილი რისკების წინაშე.
კლინიკური გადაწყვეტილების მიღებისას, რისკისა და სარგებლის შეფასების კუთხით, საჭიროა გავითვალისწინოთ ხელმისაწვდომი ვაქცინების უსაფრთხოება და რეაქტოგენურობა და ვაქცინასთან დაკავშირებული გვერდითი მოვლენების რისკი.[157]
ჯანმრთელ ზრდასრულ პირებში შეიძლება გამოიყენებოდეს სამივე, რეპლიკაციის უნარის არმქონე, მინიმალური რეპლიკაციის უნარის მქონე ან რეპლიკაციის სრული უნარის მქონე ვაქცინები. თუ საჭიროა ვაქცინაცია, ბავშვებში, ორსულებში, მეძუძურ დედებში, იმუნოკომპრომისულ პირებში (მოიცავს აივ ინფექციას) და რეპლიკაციის ნებისმიერი უნარის მქონე ვაქცინების სხვა უკუჩვენებების მქონე პირებში, უპირატესია გამოიყენოთ რეპლიკაციის უნარის არმქონე ვაქცინები (თუმცა, ბავშვებში გამოყენება ოფიციალურად შეიძლება არ იყოს დამტკიცებული). ბავშვებში შეიძლება გამოიყენოთ რეპლიკაციის მინიმალური უნარის მქონე ვაქცინები.
შეიძლება რეკომენდებული იყოს ბუსტერ დოზები.
აშშ-ში, ACIP რეკომენდაციას უწევს ბუსტერ დოზას იმ ადამიანებში, რომლებიც იმყოფებიან ორთოპოქსვირუსებზე პროფესიული ზემოქმედების მუდმივი რისკის ქვეშ.[153]
ბუსტერ დოზა რეკომენდებულია ყოველ 2 წელიწადში ერთხელ (Jynneos®) ან 3 წელიწადში ერთხელ (ACAM2000®) იმ პირებში, რომლებიც მუშაობენ ვირულენტურ ორთოპოქსვირუსებზე, როგორიცაა ვარიოლას ვირუსი ან მაიმუნის ვირუსი. ბუსტერი რეკომენდებულია ყოველ 10 წელიწადში ერთხელ (Jynneos® და ACAM2000®) თუ პირები მუშაობენ ნაკლებ ვირულენტურ შტამებზე, როგორიცაა ვაქცინია.[153]
მწირი მტკიცებულებების თანახმად, ყვავილის ვაქცინები უზრუნველყოფს დაცვას მპოქსისგან.
ყვავილის ერადიკაციის პროგრამის ბოლო ეტაპებიდან მიღებული მონაცემების თანახმად, პირველი და მეორე თაობის ვაქცინები უზრუნველყოფენ 85%-იან დაცვას მპოქსის შემდგომი ზემოქმედებისას.[89]
ერთი სისტემური მიმოხილვის თანახმად, ყვავილის ვაქცინის მიღების შემდეგ მპოქსის მიმართ ყალიბდება 81%-იანი დაცვა, რომელიც ხანგრძლივია. თუმცა, მიმოხილვა მხოლოდ ექვს კვლევას მოიცავდა, ჯამში 2000 მონაწილით. კვლევების უმეტესობას ჰქონდა შერჩევის სისტემური ცდომილების მაღალი რისკი.[168]
ახლახანს აღმოაჩინეს პირველი თაობის ვაქცინების მიერ გამომუშავებული ანტისხეულები, აცრიდან 40 წლის შემდეგ, რომლებიც ანეიტრალებენ მაიმუნის ყვავილის II კლადის ვირუსს, რომელიც პასუხისმგებელია 2022 წლის გლობალურ ეპიდაფეთქებაზე.[169]
გამონაყარის ვიზუალური განსხვავება ფიქსირდება აცრილ და აუცრელ ადამიანებს შორის. აცრილ პირებში ნაკლები დაზიანება ვლინდება, უფრო მცირე ზომისაა და ცენტრალური არეებიდან ვრცელდება.[170]
მესამე თაობის ვაქცინების დამტკიცება ეფუძნებოდა ცხოველთა კვლევების მონაცემებს, რომლებიც აჩვენებდნენ დაცვას მპოქსისგან პრიმატებში.[171] ადამიანებში უსაფრთხოება და ეფექტურობა დაასკვნეს ცხოველებზე ჩატარებული აღნიშნული კვლევებიდან.
ერთ კვლევაში გამოვლინდა, რომ MVA-BN-ის ორი დოზის სერია იძლევა გამანეიტრალებელი ანტისხეულების შედარებით დაბალ დონეს, იმ პირებში, რომელთაც ანტიგენთან კონტაქტი მანამდე არ ჰქონიათ. თუმცა, ამ ანტისხეულების როლი ინფექციის გადაცემისა და დაავადებისგან დაცვაში, ამჟამად უცნობია.[172]
მწირი მონაცემები ხელმისაწვდომია მესამე თაობის ვაქცინების ეფექტურობის შესახებ, რომლებიც გამოიყენება 2022 წლის გლობალური ეპიდაფეთქების დროს.
აშშ-დან მიღებული რეალური მონაცემები აჩვენებს მპოქსის ინციდენტობის კლებას 18-დან 49 წლამდე აცრილ მამაკაცებში. დაცვა უფრო მაღალი იყო ორი დოზის შემდეგ, ვიდრე ერთი დოზის შემდეგ.[173] თუმცა, ერთმა დოზამ შეიძლება შეასუსტოს დაავადების სიმძიმე და შეამციროს ჰოსპიტალიზაციის რისკი იმ ადამიანებში, რომლებიც დაინფიცირდებიან ვაქცინაციის შემდეგ, აუცრელ ადამიანებთან შედარებით. [174]
ვაქცინის ეფექტურობა არის 66% (სრული ვაქცინაცია 2 დოზით) ან 36% (ნაწილობრივი ვაქცინაცია ერთი დოზით).[175]
დაფიქსირდა ინფექციის განვითარების შემთხვევები პირებში, რომლებიც მანამდე ყვავილის ვაქცინით იყვნენ აცრილები.[176][177][178]
არსებობს მწირი მტკიცებულება დაავადების უფრო მსუბუქი მიმდინარეობის შესახებ პაციენტებში, რომლებსაც ანამნეზში ჰქონდათ ყვავილის ვაქცინაცია, მაგრამ ჰოსპიტალიზაციის მაჩვენებელი არ იყო დაბალი აცრილ ადამიანებში.[179]
ერთი კვლევის თანახმად, Jynneos® (მესამე თაობის ვაქცინა) იწვევდა უფრო ძლიერ ჰუმორულ რეაქციას, ვიდრე ACAM2000® (მეორე თაობის ვაქცინა).[180]
რესურსები ყვავილის ვაქცინაციის შესახებ ხელმისაწვდომია საზოგადოებრივი ჯანდაცვის სააგენტოებში; შეამოწმეთ ადგილობრივი მითითებები.
სხვა ვაქცინები შემუშავების პროცესშია. მეოთხე თაობის ვაქცინა (VACΔ6) ხელმისაწვდომია რუსეთის ფედერაციაში.
მეორეული პრევენცია
ექსპოზიციის შემდგომი ვაქცინაცია ყვავილის ვაქცინით (არაოფიციალური გამოყენება) შეიძლება რეკომენდებული იყოს ადამიანთა კონკრეტულ ჯგუფებში ინფექციის თავიდან ასაცილებლად ან შესამცირებლად.
ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაცია რეკომენდაციას უწევს ექსპოზიციის შემდგომ ვაქცინაციას შესაბამისი მეორე ან მესამე თაობის ვაქცინით შემთხვევების კონტაქტისთვის, იდეალურია პირველი კონტაქტიდან 4 დღის განმავლობაში (და სიმპტომების არარსებობის შემთხვევაში 14 დღემდე).[157]
ვაქცინის შეზღუდული მარაგების შემთხვევაში ვაქცინაციისთვის პრიორიტეტული უნდა იყოს ბავშვები, ორსული ქალები და იმუნოკომპრომისული ადამიანები.
ვაქცინების შესახებ მეტი ინფორმაციისთვის იხილეთ პირველადი პრევენცია.
დიდ ბრიტანეთში, ჯანმრთელობის უსაფრთხოების სააგენტო (UKHSA) რეკომენდაციას უწევს რისკების შეფასებას და ექსპოზიციის შემდგომ ვაქცინაციას MVA-BN-ის ერთი დოზით, თუ ეს შესაძლებელია, რაც შეიძლება მალე და გამოვლენილი კონტაქტიდან 4 დღის განმავლობაში.[147]
ექსპოზიციის შემდგომი ვაქცინაცია შეიძლება გაკეთდეს 14 დღემდე პერიოდში მათთვის, ვისაც აქვს მუდმივი ექსპოზიციის მაღალი რისკი (მაგ., მამაკაცები, რომლებსაც აქვთ სექსი მამაკაცებთან, ჯანდაცვის მუშაკები, სადაც დოზა იმოქმედებს, როგორც მათი პირველი ექსპოზიციის დოზა) და მათთვის, ვინც იმყოფება უფრო მძიმე დაავადების რისკის ქვეშ (მაგ., იმუნოდეფიციტის მქონე ადამიანები, ორსული ქალები, ≤5 წელზე ნაკლები ასაკის ბავშვები).
ექსპოზიციის შემდგომი ვაქცინაცია შეიძლება დროებით შემოიფარგლოს მძიმე დაავადების მაღალი რისკის მქონე კონტაქტებით ვაქცინის შეზღუდული მიწოდების პერიოდში (მაგ., იმუნოდეფიციტის მქონე ადამიანები, ორსული ქალები, ბავშვები ≤5 წლამდე).[149]
აივ ინფექციის მქონე პირები, რომლებსაც იმუნოსუპრესიაც აქვთ (მაგ. CD4 უჯრედების რაოდენობა <200 უჯრედი/მიკროლიტრი, მდგრადი ვირემია, ან იმუნოსუპრესია, რომელიც დაკავშირებულია სხვა მდგომარეობასთან ან მკურნალობასთან) იღებენ ორ სრულ კანქვეშა დოზას. თუ CD4 უჯრედების რაოდენობა არის >200 უჯრედი/მიკროლიტრი და ვირუსული სუპრესია მიღწეულია, შესაძლებელია ინტრადერმული ფრაქციული დოზირება. შედარებით დაბალი ანტისხეულოვანი რეაქცია შეიძლება დაფიქსირდეს პირველი დოზის შემდეგ, მაგრამ განსხვავება შედარებით ნაკლებია, ვიდრე აივ-ის არმქონე ადამიანებში, ვაქცინის სრული კურსის შემდეგ.[158]
აშშ-ში, დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრები (CDC) რეკომენდაციას უწევენ ექსპოზიციის შემდგომ ვაქცინაციას ცნობილი ან სავარაუდო ექსპოზიციის შემდეგ Jynneos® -ის ორი დოზით ან ACAM2000® -ის ერთჯერადი დოზით, იდეალურად 4 დღის განმავლობაში და 14 დღემდე პერიოდში (გამოყენება განიხილება ინდივიდუალურად 14 დღის შემდეგ).[166]
ექსპოზიციის შემდგომი ვაქცინაცია რეკომენდებულია მაღალი რისკის მქონე კონტაქტებისთვის და შეიძლება განიხილოს შუალედური რისკის მქონე კონტაქტებისთვის (იხ.სკრინინგი).[246]
სამიზნე პოპულაციები მოიცავს: ადამიანებს, რომლებიც კონტაქტში იყვნენ მპოქსის მქონე პირთან; ადამიანებს, რომლებმაც იციან, რომ ბოლო 14 დღის განმავლობაში სქესობრივ პარტნიორს დაუდგინდა მპოქსის დიაგნოზი; და გეი, ბისექსუალ ან სხვა მამაკაცებს, რომლებსაც აქვთ სექსი მამაკაცებთან, და ტრანსგენდერ ან არაბინარულ ადამიანებს (მოზარდების ჩათვლით), რომლებსაც ჰქონდათ სექსი რამდენიმე პარტნიორთან ან ჯგუფური სექსი, სექსი კომერციულ ადგილას განსაზღვრულ გეოგრაფიულ არეალში, სადაც ფიქსირდებოდა მპოქსის გადაცემა ბოლო 14 დღის განმავლობაში.[166]
იმუნოკომპრომისული სტატუსი: Jynneos® -ით ექსპოზიციის შემდგომი ვაქცინაცია შეიძლება შესთავაზოთ იმუნოკომპრომისულ ადამიანებს, მათ შორის აივ ინფექციით დაავადებულებს, რისკებისა და სარგებლის განხილვის შემდეგ და ერთობლივი გადაწყვეტილების მიღებით. ვაქცინაციის დრო უნდა შეირჩეს დაგეგმილი ან მიმდინარე იმუნოსუპრესიული თერაპიის გათვალისწინებით; თუმცა, ექსპოზიციის შემდგომი ვაქცინაცია არ უნდა გადაიდოს. იმუნოკომპრომისულ პირებში ამჟამად რეკომენდებულია ინტრადერმული ინექცია. ACAM2000® არ უნდა გამოიყენოთ იმუნოდეფიციტის მქონე ადამიანებში. ანტივირუსული მედიკამენტი ტეკოვირიმატი და ვაქცინიას იმუნოგლობულინი შეიძლება განიხილებოდეს ამ პაციენტებში ექსპოზიციის შემდგომი პროფილაქტიკისთვის ინდივიდუალურად, თუ საჭიროა ვაქცინაციის ალტერნატიული ვარიანტი, მაგრამ ამ ჩვენებისთვის ამ თერაპიის ეფექტურობა უცნობია.[33][34]
ბავშვები და მოზარდები: ექსპოზიციის შემდგომი ვაქცინაცია Jynneos® ით ან ACAM2000® ით შეიძლება შესთავაზოთ ბავშვებსა და მოზარდებს, რომლებიც რომელიმე მიზეზით არიან სამიზნე პოპულაციაში. Jynneos® არის უპირატესი ვარიანტი და დაშვებულია გადაუდებელი გამოყენების ავტორიზაციის ფარგლებში 18 წლამდე ასაკის ბავშვებისა და მოზარდების ვაქცინაციისთვის (6 თვემდე ასაკის ბავშვებში გამოყენებამდე უნდა დაუკავშირდეთ ადგილობრივ ჯანდაცვის ორგანოებს). ACAM2000® სიფრთხილით უნდა იქნას გამოყენებული ბავშვებში მხოლოდ სარგებლისა და რისკების განხილვის შემდეგ, გვერდითი მოვლენების მომატებული რისკის გამო (მაგ., მიოპერიკარდიტი) და შემთხვევითი ინოკულაცია/ავტოინოკულაციის რისკის გამო ამ ასაკობრივ ჯგუფში. ACAM2000® უკუნაჩვენებია 12 თვემდე ასაკის ბავშვებში და გარკვეული დაავადებების მქონე ბავშვებში. მონაცემები ბავშვებსა და მოზარდებში ექსპოზიციის შემდგომი ვაქცინაციის უსაფრთხოებისა და ეფექტურობის შესახებ მწირია. ვაქცინიის იმუნოგლობულინი შეიძლება განიხილებოდეს ექსპოზიციის შემდგომი პროფილაქტიკისთვის, განსაკუთრებით 6 თვემდე ასაკის ჩვილებისთვის, თუ საჭიროა ვაქცინაციის ალტერნატიული ვარიანტი. ანტივირუსული საშუალებები (მაგ., ტეკოვირიმატი) შეიძლება განიხილებოდეს უჩვეულო გარემოებებში (მაგ., თუ ვაქცინაცია უკუნაჩვენებია), მაგრამ ამ თერაპიების ეფექტურობა ამ ჩვენებისთვის უცნობია.[119]
ორსული და მეძუძური ქალები: Jynneos® -ით ექსპოზიციის შემდგომი ვაქცინაცია შეიძლება შესთავაზოთ ორსულ და მეძუძურ ქალებს, რომლებიც სხვაგვარად არიან სამიზნე პოპულაციაში, რისკებისა და სარგებლის განხილვისა და ერთობლივი გადაწყვეტილების მიღების შემდეგ. ACAM2000® უკუნაჩვენებია ორსულებსა და მეძუძურ ქალებში.[122]
ექსპოზიციის შემდგომი ვაქცინაციის დოზა შეიძლება განსხვავდებოდეს ქვეყნებს შორის და თქვენ უნდა მიმართოთ თქვენს ადგილობრივ საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ორგანოს.
რეკომენდებული დოზების გრაფიკი ექსპოზიციის შემდგომი ვაქცინაციისთვის არარეპლიკაციური ვაქცინით არის ძირითადად ორი დოზა (28 დღის ინტერვალით).
თუმცა, ზოგიერთ ქვეყანას შეუძლია რეკომენდაცია გაუწიოს მხოლოდ ერთ დოზას ექსპოზიციის შემდგომი ვაქცინაციისთვის (ორი დოზა შეიძლება რეკომენდებული იყოს ზოგიერთ პაციენტში, მაგალითად, აივ ინფექციით), და ზოგიერთ ქვეყანაში შეიძლება რეკომენდაცია გაეწიოს სამ დოზას (მაგ., პაციენტებში აივ ინფექციით და დაბალი CD4 უჯრედების რაოდენობით, ყვავილის აცრის ანამნეზის გათვალისწინებით). თუმცა, მონაცემები ამ მიდგომების შესახებ მწირია.[373]
ინტრადერმული დოზირება შეიძლება ჯანმრთელ ზრდასრულებში ექსპოზიციის შემდგომი ვაქცინაციისთვის (იხ. ზემოთ).
ახლო კონტაქტების ექსპოზიციის შემდგომმა ვაქცინაციამ ყვავილის ვაქცინით წარმატებით შეზღუდა მპოქსის გადაცემა წინა ეპიდემიების დროს და შეიძლება შეაჩეროს ინფექცია ან მნიშვნელოვნად შეასუსტოს იგი.[374]
რამდენიმე ობსერვაციული კვლევის თანახმად, ყვავილის წინააღმდეგ ვაქცინაცია სტანდარტული პირველი ან მეორე თაობის ვაქცინიის ვირუსის ვაქცინებით დაახლოებით 85% ეფექტურია მპოქსის პრევენციისთვის.[89] თუმცა, არსებობს ძალიან მწირი მტკიცებულება იმის შესახებ, არის თუ არა მესამე თაობის ვაქცინების გამოყენებით დაავადების პრევენცია ან შესუსტება შესაძლებელი.
ექსპოზიციის შემდგომი ვაქცინაცია შეიძლება ეფექტური იყოს თუ გაკეთდება ექსპოზიციიდან 14 დღის განმავლობაში.[375] არსებობს დაავადების შესუსტების თეორიული შესაძლებლობა, თუ აცრა მოხდება ინკუბაციური პერიოდის ბოლოსკენ.
2022 წლის გლობალური ეპიდაფეთქების რეალური მონაცემები აჩვენებს, რომ მპოქსის სიხშირე 18-დან 49 წლამდე მამაკაცებში, რომლებსაც რეკომენდებული ჰქონდათ Jynneos® ით ექსპოზიციის შემდგომი ვაქცინაცია, 14-ჯერ მეტი იყო მათში, ვინც არ აიცრა, ვიდრე მათში, ვინც მიიღო პირველი დოზა ≥14 დღით ადრე. თუმცა, ამ მონაცემებს მრავალი შესაძლო შეზღუდვა აქვს.[376]
ობსერვაციული კვლევების თანახმად, ვაქცინის ეფექტურობა არის 36%-დან 89%-მდე ერთი დოზის შემდეგ და 66%-დან 86%-მდე ორი დოზის შემდეგ. თუმცა, ამ კვლევებს აქვს სხვადასხვა შეზღუდვები.[377][378][379][380][381]
აცრილ ადამიანებში 6 თვის შემდგომი ანტისხეულების ნეიტრალიზაციის რეაქციები გაცილებით დაბალია, ვიდრე გადატანილი ბუნებრივი ინფექციის შემდეგ.[382]
დაფიქსირდა გარღვევითი ინფექციები (ინფექცია აცრის მიუხედავად).[383][384][385]
ამ მასალის გამოყენება ექვემდებარება ჩვენს განცხადებას