ადამიანის იმუნოდეფიციტის ვირუსის მიმოხილვა

გადადით ჩვენს სრულ თემაზე HIV ინფექცია

აივ ინფექცია გამოწვეულია რეტროვირუსის მიერ, რომელიც აინფიცირებს და მრავლდება ადამიანის ლიმფოციტებსა და მაკროფაგებში, შლის იმუნურ სისტემას წლების განმავლობაში; მისი კულმინაცია არის იმუნოდეფიციტი და რიგი ოპორტუნისტული და სხვა ინფექციებისაკენ მიდრეკილების და ასევე, გარკვეული ავთვისებიანი მდგომარეობების განვითარება. 2020 წლის ბოლოს მსოფლიო მასშტაბით დაახლოებით 37.7 მილიონი ადამიანი იყო აივ-ინფიცირებული, ამასთან 1.5 მილიონი ინფიცირების ახალი შემთხვევაა.[3]The Joint United Nations Programme on HIV/AIDS (UNAIDS). Full report-In Danger: UNAIDS global AIDS update 2022. Jul 2022 [internet publication]. https://www.unaids.org/en/resources/documents/2022/in-danger-global-aids-update ადამიანთა უმეტესობა ინფიცირდება სქესობრივი კონტაქტის გზით, დაბადებამდე ან მშობიარობისას, ძუძუთი კვების დროს ან საზიარო, დაბინძურებული ნემსების ან შპრიცების გამოყენებით.

აივ ინფიცირებულ ქალებში ორსულობა გართულებულია არა მხოლოდ თავისთავად აივ ინფექციით, არამედ ასევე აივ-თან ასოცირებული სამედიცინო და ფსიქოსოციალური თანმდევი დაავადებებით. ორსულობის დროს აივ-ინფექცია საფრთხეს უქმნის დედათა იმუნურ ჯანმრთელობას და შეიძლება გამოიწვიოს აივ-ის პერინატალური ტრანსმისია საშვილოსნოში, მშობიარობის დროს, ან მშობიარობის შემდეგ ძუძუთი კვების მეშვეობით.

ანტირეტროვირუსული თერაპიის ჩატარება აივ-უარყოფითი პირებისთვის, რომლებიც შესაძლოა პროფესიულად ან სქესობრივად ექსპოზირებულნი იყვნენ აივ-თან. აივ ექსპოზიციის შემდეგ შეიძლება იყოს ხანმოკლე პერიოდი ინფექციის განვითარებამდე, რომლის დროსაც ანტირეტროვირუსული თერაპიით შესაძლებელია ვირუსის რეპლიკაციის პრევენცია.[4]Pinto LA, Landay AL, Berzofsky JA, et al. Immune response to human immunodeficiency virus (HIV) in healthcare workers occupationally exposed to HIV-contaminated blood. Am J Med. 1997 May 19;102(5b):21-4. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9845492?tool=bestpractice.com [5]Spira AI, Marx PA, Patterson BK, et al. Cellular targets of infection and route of viral dissemination after an intravaginal inoculation of simian immunodeficiency virus into rhesus macaques. J Exp Med. 1996 Jan 1;183(1):215-25. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2192425 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8551225?tool=bestpractice.com

გადადით ჩვენს სრულ თემაზე აივ-დაკავშირებული ოპორტუნისტული ინფექციები

ინფექციები, რომლებიც შეიძლება წარმოიშვას დაქვეითებული უჯრედული იმუნიტეტის შედეგად აივ ინფექციის შემდგომ ეტაპებზე. ეს ავადმყოფობა ყველაზე ხშირად აქვთ არანამკურნალებ აივ ინფექციის მქონე პაციენტებს ან მათ, რომელთა მდგომარეობა ვერ ექვემდებარება ანტირეტროვირუსულ მკურნალობას. ტუბერკულოზი, Pneumocystis jirovecii პნევმონია, კანდიდოზი, კრიპტოკოკოზი, ტოქსოპლაზმოზი, ციტომეგალოვირუსი, Mycobacterium avium კომპლექსი და კოქციდიოიდომიკოზი არის აივ-თან ასოცირებულ ოპორტუნისტულ ინფექციებს შორის, რომლებიც ხშირად გვხვდება კლინიკურ პრაქტიკაში.

გადადით ჩვენს სრულ თემაზე Pneumocystis jirovecii-ით გამოწვეული პნევმონია

ისტორიულად, ეს არის ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული შიდსის განმსაზღვრელი დაავადება ბავშვებში, მოზარდებსა და მოზრდილებში მაღალი შემოსავლის მქონე ქვეყნებში.[6]Palella FJ Jr, Delaney KM, Moorman AC, et al. Declining morbidity and mortality among patients with advanced human immunodeficiency virus infection. HIV Outpatient Study Investigators. N Engl J Med. 1998 Mar 26;338(13):853-60. https://www.nejm.org/doi/10.1056/NEJM199803263381301 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9516219?tool=bestpractice.com ეს არის ფილტვის ინფექცია, რომელიც გამოწვეულია სოკოვანი მიკროორგანიზმით Pneumocystis jirovecii (ადრე ცნობილი იყო, როგორც Pneumocystis carinii). როგორც წესი, ის იწვევს კლინიკურ დაავადებას მძიმე იმუნოკომპრომისულ პაციენტებში, როგორიცაა აივ-დადებითი პაციენტები CD4 უჯრედების რაოდენობით <200 უჯრედი/მიკროლიტრში, პაციენტებში, რომელთაც ჩაუტარდათ ჰემოპოეზური უჯრედების ტრანსპლანტაცია, მყარი ორგანოს ტრანსპლანტის მქონე პირებში, ან ქრონიკულ იმუნოსუპრესულ თერაპიაზე მყოფ პაციენტებში.

Mycobacterium tuberculosis-ით გამოწვეული ინფექციური დაავადება. ბევრ შემთხვევაში M tuberculosis, აქტიური ტუბერკულოზის განვითარებამდე, ე.წ. "მთვლემარე" მდგომარეობაშია. ყველაზე ხშირად ის აზიანებს ფილტვებს და გადამდებია ამ ფორმით, მაგრამ შეიძლება მოიცვას ორგანოთა ნებისმიერი სისტემა, მათ შორის, ლიმფური კვანძების, ცენტრალური ნერვული სისტემის, ღვიძლის, ძვლების, შარდ-სასქესო და კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის ჩათვლით. ტუბერკულოზი განსაკუთრებით საშიშია აივ ინფექციის მაღალი პრევალენტობის ადგილებში.[7]Dye C. Global epidemiology of tuberculosis. Lancet. 2006 Mar 18;367(9514):938-40. https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(06)68384-0/fulltext http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16546542?tool=bestpractice.com ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის შეფასებით, 2021 წელს ტუბერკულოზით 187 000 ადამიანი გარდაიცვალა.[8]World Health Organization. Global tuberculosis report 2022​. Oct 2022 [internet publication]. https://www.who.int/teams/global-tuberculosis-programme/tb-reports/global-tuberculosis-report-2022 ​

გადადით ჩვენს სრულ თემაზე მიკობაქტერია ავიუმ კომპლექსი

Mycobacterium avium complex (MAC), ასევე ცნობილი, როგორც Mycobacterium avium-intracellulare (MAI), შედგება მიკობაქტერიების 2 სახეობისგან,  M avium და M intracellulare. როგორც წესი, იწვევს 3 დაავადების სინდრომს: ფილტვის დაავადება, კისრის ლიმფადენოპათია და დისემინირებული დაავადება. ინფიცირების მაღალი რისკი აქვთ აივ-ის მქონე იმ პირებს, რომელთა CD4 უჯრედების რაოდენობა <50 უჯრედი/მიკროლიტრში.[9]Tumbarello M, Tacconelli E, de Donati KG, et al. Changes in incidence and risk factors of Mycobacterium avium complex infections in patients with AIDS in the era of new antiretroviral therapies. Eur J Clin Microbiol Infect Dis. 2001 Jul;20(7):498-501. https://link.springer.com/article/10.1007/PL00011292 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11561808?tool=bestpractice.com ​

გამოწვეულია პროტოზოული პარაზიტით Toxoplasma gondii. კატები პარაზიტის საბოლოო მასპინძლები არიან. ადამიანები შუალედური მასპინძლები არიან და ინფიცირდებიან უმი ხორცის მიღებით, რომელიც დაინფიცირებულია ქსოვილოვანი ცისტებით (ბრადიზოიტები), ოოცისტებით დაბინძურებული სხვა საკვების ან წყლის მიღებით ან ტაქიზოიტების ტრანსპლაცენტური გავრცელებით.[10]Dubey JP. The life cycle of Toxoplasma gondii. In: Ajioka JW, Soldati D, eds. Toxoplasma molecular and cellular biology. Norfolk, UK: Horizon Bioscience; 2007.ადამიანები ინფიცირებულები რჩებიან მთელი სიცოცხლის მანძილზე და ხშირად უსიმპტომონი არიან, გარდა იმუნოსუპრესიული პაციენტის შემთხვევისა.

გადადით ჩვენს სრულ თემაზე და

ოპორტუნისტული სოკოვანი ინფექციაა, რომელსაც იწვევს Cryptococcus სახეობები. Cryptococcus neoformans var. grubii და Cryptococcus neoformans იწვევს ავადობას და სიკვდილიანობას, განსაკუთრებით იმუნოსუპრესიულ პოპულაციებში. აივ ინფიცირებულ პაციენტს, რომელსაც CD4 უჯრედების რაოდენობა <100 უჯრედი/მიკროლიტრზე აქვს, აღენიშნება ინფექციის ყველაზე მაღალი რისკი. შეფასებულია, რომ კრიპტოკოკური მენინგიტი იწვევს მსოფლიოში შიდსით გამოწვეული სიკვდილიანობის 15%-ს.[11]Rajasingham R, Smith RM, Park BJ, et al. Global burden of disease of HIV-associated cryptococcal meningitis: an updated analysis. Lancet Infect Dis. 2017 Aug;17(8):873-81. https://www.thelancet.com/journals/laninf/article/PIIS1473-3099(17)30243-8/fulltext http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28483415?tool=bestpractice.com

გადადით ჩვენს სრულ თემაზე ციტომეგალოვირუსით გამოწვეული ინფექცია

ციტომეგალოვირუსი (CMV) ყველგან გავრცელებული ბეტა ჰერპეს ვირუსია, რომლითაც ინფიცირდება ადამიანთა უმრავლესობა. იმუნური სისტემის ნორმალური ფუნქციის მქონე პირებში პირველადი ინფექცია, ჩვეულებრივ, უსიმპტომოა. პირველადი ინფექციის შემდეგ ციტომეგალოვირუსი მასპინძლის სხვადასხვა უჯრედში ლატენტურ მდგომარეობაში რჩება მთელი სიცოცხლის განმავლობაში, ვლინდება პერიოდული სუბკლინიკური რეაქტივაციით, რომელიც ექცევა ფუნქციონირებადი იმუნური სისტემის კონტროლის ქვეშ. როდესაც რეაქტივაცია (ან პირველადი ინფექცია) ვლინდება იმუნური სისტემის მძიმე დარღვევის მქონე პაციენტებში (ტრანსპლანტანტის მქონე პირებში ან პაციენტებში, რომელთაც აქვთ შიდსი და CD4 უჯრედების რაოდენობა<50 უჯრედი/მიკროლიტრში), ხშირად ვითარდება ციტომეგალოვირუსის უკონტროლო რეპლიკაცია, რაც იწვევს ისეთ კლინიკურ გამოვლინებებს, როგორიცაა ცხელება, ძვლის ტვინის ფუნქციის დათრგუნვა და ქსოვილებში ინვაზია.[12]Razonable RR, Humar A, AST Infectious Diseases Community of Practice. Cytomegalovirus in solid organ transplantation. Am J Transplant. 2013 Mar;13 Suppl 4:93-106. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/ajt.12103 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23465003?tool=bestpractice.com

გადადით ჩვენს სრულ თემაზე პირის ღრუს კანდიდიაზი

პირის ღრუს ქსოვილების ლოკალური ინფექცია Candida-ს გვარის საფუვრებით, ძირითადად C albicans. ხშირად, ლოკალური და სისტემური იმუნოსუპრესული პროცესების ფონზე ვითარდება. მიუხედავად იმისა, რომ Candida ადამიანის კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის და შარდ-სასქესო სისტემის ნორმალურ ფლორად ითვლება, მას შეუძლია ლორწოვანი გარსების ლოკალური ინფექციის (ოროფარინგული კანდიდოზი, ეზოფაგიტი, ვულვოვაგინიტი), კეროვანი ინვაზიის (ენდოფთალმიტი, მენინგიტი, ენდოკარდიტი) გამოწვევა და სისტემური გავრცელება (კანდიდემია).

გადადით ჩვენს სრულ თემაზე კაპოშის სარკომა

ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული კიბო, რომელიც გვხვდება აივ ინფიცირებულ ადამიანებში. დაბალდიფერენცირებული სისხლძარღვოვანი სიმსივნე, რომელიც ასოცირდება ადამიანის მე-8 ტიპის ჰერპესვირუსთან (HHV-8, ასევე ცნობილია, როგორც კაპოშის სარკომასთან დაკავშირებული ჰერპესვირუსული [KSHV] ინფექცია).[13]Chang Y, Cesarman E, Pessin MS, et al. Identification of herpesvirus-like DNA sequences in AIDS-associated Kaposi's sarcoma. Science. 1994 Dec 16;266(5192):1865-9. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/7997879?tool=bestpractice.com დაზიანება ხშირად მოიცავს კანსა და ლორწოვანს, თუმცა შეიძლება გახდეს უფრო გავრცობილი, ჩაერთოს ლიმფური კვანძები და შინაგანი ორგანოები. კანის დაზიანება თავდაპირველად კეროვანია, შემდეგ ხდება ფოლაქი და საბოლოოდ წყლულოვანი სიმსივნური კვანძის სახეს იღებს.

გადადით ჩვენს სრულ თემაზე დერმატოლოგიური დაავადებების შეფასება აივ-ის დროს

აივ ეპიდემიის ადრეულ ეტაპზე კანის დაავადებები ხშირად იყო ინფექციის გამოვლინება.[14]Leslie KS, Levell NJ. Dermatologists, beacons of epidemics; past, present and future!. Int J Dermatol. 2004 Jun;43(6):468-70. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1365-4632.2004.02209.x http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15186235?tool=bestpractice.com კანის მანიფესტაციები ხშირად ასახავს იმუნურ სტატუსს და შესაძლოა მოგვცეს ინფორმაცია გრძელვადიანი პროგნოზის შესახებ. კანისა და აივ ინფექციასთან ასოცირებული სხვადასხვა დაავადებების ეტიოლოგია ცვალებადია. კანის ზოგიერთი დაავადება აივ-ინფექციისთვის საკმაოდ სპეციფიკურია. კანის სხვა დაავადებები შეიძლება შეგვხვდეს არა-აივ ინფიცირებულთა პოპულაციებში, მაგრამ აქვთ განსხვავებული გამოვლინებები აივ ინფიცირებულებში.

აივ ინფექციის დროს მენტალური სტატუსის ცვლილების მიზეზი შეიძლება იყოს როგორც მწვავე მდგომარეობები (რაც ხშირად აივ-თან დაკავშირებული ოპორტუნისტული ინფექცია ან ასოცირებული სისტემური ავადმყოფობაა), ისე პროგრესირებადი ნეიროკოგნიტური დაავადება ან თანმხლები ფსიქოლოგიური მდგომარეობა. ნეიროფსიქოლოგიური პრობლემები აივ ინფექციის პირდაპირი გამოვლინებაა: მაგ., აივ ასოცირებული ნეიროკოგნიტური დარღვევების სპექტრით ან ფსიქიატრიული თანხმლები პათოლოგიით (მაგ., დეპრესია ან ალკოჰოლის/ნარკოტიკების მოხმარება).