ტვინის ტრავმული დაზიანების შეფასება, მწვავე

განმარტებები

თავის ტვინის ტრავმული დაზიანება (თავის ტვინის ტრავმა) არის თავის ტვინზე ზემოქმედებით ან გარეგანი ძალით გამოწვეული ტვინის ნორმალური ფუნქციონირების ან სტრუქტურის მოშლა.[1]Centers for Disease Control and Prevention, US Department of Health and Human Services. Surveillance report of traumatic brain injury-related emergency department visits, hospitalizations, and deaths - United States, 2014. 2019 [internet publication]. https://www.cdc.gov/traumaticbraininjury/pdf/TBI-Surveillance-Report-508.pdf [2]Scorza KA, Cole W. Current concepts in concussion: Initial evaluation and management. Am Fam Physician. 2019 Apr 1;99(7):426-434. https://www.aafp.org/afp/2019/0401/p426.html http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30932451?tool=bestpractice.com ბლაგვმა ტრავმამ, გამჭოლმა დაზიანებებმა და აფეთქებამ შეიძლება გამოიწვიოს ტრავმული დაზიანება. თავზე ყველა ზემოქმედება არ იწვევს ტრავმულ დაზიანებას. დაზიანების შემდეგ, გლაზგოს შკალაზე და/ან ნეიროქცევითი დაზიანებების მიხედვით ტვინის ტრავმული დაზიანების შემთხვევა შესაძლებელია დაიყოს როგორც მსუბუქი, საშუალო ან მძიმე ფორმის დაზიანება.

ტერმინი "ტვინის შერყევა" ხშირად გამოიყენება თავის ტვინის მსუბუქი ტრავმის ნაცვლად. დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრები და მსოფლიო ჯანმრთელობის ორგანიზაცია შეთანხმდნენ, რომ ტვინის მსუბუქი ფორმის ტრავმული დაზიანება განპირობებულია ბლაგვი ან მექანიკური ძალით, რომელიც იწვევს გარკვეული ტიპის გარდამავალ დაბნეულობას, დეზორიენტაციას ან ცნობიერების დაკარგვას, რომელიც გრძელდება არაუმეტეს 30 წუთისა და შესაძლოა დაკავშირებული იყოს გარდამავალ ნეიროქცევით დაზიანებასთან; გლაზგოს კომის სკალა არის არანაკლებ 13-15 ქულა.[3]McCrea HJ, Perrine K, Niogi S, et al. Concussion in sports. Sports Health. 2013 Mar;5(2):160-4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3658375 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24427385?tool=bestpractice.com CDC: heads up Opens in new window

კლასიფიკაცია

ტვინის ტრავმული დაზიანების კლასიფიკაცია მრავალი გზითაა შესაძლებელი, მათ შორის ტიპის, სიმძიმის, ადგილმდებარეობის, დაზიანების მექანიზმისა და დაზიანებაზე ფიზიოლოგიური პასუხის მიხედვით.

თავის ტვინის ტრავმული დაზიანება უკიდურესად ჰეტეროგენულია, რომლის ხანმოკლე და გრძელვადიან კლინიკურ შედეგებზე მოქმედებს სპეციფიკური ინტრაკრანიული დაზიანება, თანმხლები ექსტრაკრანიული დაზიანება, ასაკი და თანმხლები დაავადებები. კლასიფიკაციათა სისტემების უმრავლესობა დაფუძნებულია პაციენტის სიმპტომატოლოგიაზე, გასინჯვით ან დიაგნოსტიკური კვლევებით მოპოვებულ მონაცემებზე სტაბილიზაციის ადრეულ ფაზაში და არ ითვალისწინებს თავის ტვინის ტრავმული დაზიანების განვითრების პროცესს.

თუმცა, გამოთქმულია მოსაზრება, რომ განმეორების რისკის კლასიფიკაცია დროთა განმავლობაში გამოსავლის პროგნოზირების საშუალებას იძლევა მრავალი ცვლადის მიხედვით.[4]Tenovuo O, Diaz-Arrastia R, Goldstein LE, et al. Assessing the severity of traumatic brain injury-Time for a change? J Clin Med. 2021 Jan 4;10(1):. https://www.doi.org/10.3390/jcm10010148 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33406786?tool=bestpractice.com

კლინიკურად მძიმე ფორმის კლასიფიკაცია

გლაზგოს კომის სკალა ფართოდ გამოიყენება ტვინის ტრავმული დაზიანების სიმძიმის დონეებისა და პროგნოზის მიხედვით დასაყოფად.[5]Carney N, Totten AM, O'Reilly C, et al. Guidelines for the management of severe traumatic brain injury, fourth edition. Neurosurgery. 2017 Jan 1;80(1):6-15. https://braintrauma.org/uploads/03/12/Guidelines_for_Management_of_Severe_TBI_4th_Edition.pdf http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27654000?tool=bestpractice.com [6]Stiell IG, Wells GA, Vandemheen K, et al. The Canadian CT head rule for patients with minor head injury. Lancet. 2001;357(9266):1391-6. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11356436?tool=bestpractice.com ტვინის ტრავმული დაზიანების შემდეგ არსებობს უკუკავშირი გლაზგოს კომის შკალასა და ტომოგრაფიაზე დადებითი ნიშნების ინცედონტობას შორის; ქალასშიდა დაზიანების სიხშრე და ნეიროქირურგიული ჩარევის საჭიროება ორჯერ მომატებულია, როდესაც გლაზგოს კომის შკალა ეცემა 15-დან-14-მდე.[7]Smits M, Dippel DW, Steyerberg EW, et al. Predicting intracranial traumatic findings on computed tomography in patients with minor head injury: the CHIP prediction rule. Ann Intern Med. 2007 Mar 20;146(6):397-405. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17371884?tool=bestpractice.com [8]Ibañez J, Arikan F, Pedraza S, et al. Reliability of clinical guidelines in the detection of patients at risk following mild head injury: results of a prospective study. J Neurosurg. 2004 May;100(5):825-34. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15137601?tool=bestpractice.com

• ტვინის მსუბუქი ტრავმული დაზიანება: გლაზგოს კომის შკალა 13-15; სიკვდილობა 0.1%

• ზომიერი სიმძიმის ტვინის ტრავმული დაზიანება: გლაზგოს კომის სკალა 9-12; სიკვდილობა 10%

• მძიმე ფორმის ტვინის ტრავმული დაზიანება: გლაზგოს კომის სკალა <9; სიკვდილობა 40%.

მრავალი კლინიცისტის რეკომენდაციით, თუ გლაზგოს კომის შკალით ქულა 13-ია, ტრავმა უნდა კლასიფიცირდეს როგორც საშუალო, და არა მსუბუქი, რადგან ჰემორაგიის და ცუდი გამოსავლის რისკი უფრო მაღალია (შედარებით ქულებთან >13).[9]Türedi S, Hasanbasoglu A, Gunduz A, et al. Clinical decision instruments for CT scan in minor head trauma. J Emerg Med. 2008 Apr;34(3):253-9. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18180129?tool=bestpractice.com [10]Pearson WS, Ovalle F Jr, Faul M, et al. A review of traumatic brain injury trauma center visits meeting physiologic criteria from the american college of surgeons committee on trauma/centers for disease control and prevention field triage guidelines. Prehosp Emerg Care. 2012 Jul-Sep;16(3):323-8. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22548387?tool=bestpractice.com [11]Mena JH, Sanchez AI, Rubiano AM, et al. Effect of the modified Glasgow Coma Scale score criteria for mild traumatic brain injury on mortality prediction: comparing classic and modified Glasgow Coma Scale score model scores of 13. J Trauma. 2011 Nov;71(5):1185-92; discussion 1193. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22071923?tool=bestpractice.com ავსტრალიაში კლინიკურმა გაიდლაინმა დაადგინა, რომ გლაზგოს კომის სკალა 13-თან დაკავშირებულია გაზრდილი სიკვდილობა და ტვინის მსუბუქი ტრავმული დაზიანების კლასიფიკაცია შეზღუდულია პაციენტებში, რომელთაც აქვთ გლაზგოს კომის სკალაზე 14-15 ქულა.[12]New South Wales Ministry of Health. Closed head injury in adults - initial management. Feb 2012 [internet publication]. http://www1.health.nsw.gov.au/pds/ActivePDSDocuments/PD2012_013.pdf

მეიოს ტვინის ტრავმული დაზიანების კლასიფიკაცია ტვინის ტრავმული დაზიანების მქონე პაციენტებს მათი კლინიკურ და CT ნიშნებზე დაყრდნობით ჰყოფს ზუსტ, სავარაუდო და შესაძლებელი ფორმების მიხედვით.[13]Malec JF, Brown AW, Leibson CL, et al. The Mayo classification system for traumatic brain injury severity. J Neurotrauma. 2007 Sep;24(9):1417-24. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17892404?tool=bestpractice.com

ვრცელი ეტიოლოგიით კლასიფიკაცია

შეიძლება იყოს ბლაგვი, გამჭოლი ან აფეთქებასთან დაკავშირებული.

• ტვინის ბლაგვი ტრავმული დაზიანება: ხდება, მაშინ როდესაც გარე მექანიკური ძალა განაპირობებს ტვინის ზემოქმედების სწრაფ დაჩქარებას ან შემცირებას. ეს, როგორც წესი, გვხვდება ავტომობილთან დაკავშირებული დაზიანებისას, დავარდნისას, ავარიისას, ან ფიზიკური ჩხუბისას.

• ტვინის გამჭოლი ტრავმული დაზიანება ხდება, როდესაც საგანი ხვრეტს თავის ქალას და არღვევს ტვინის მაგარ გარსს, ძირითადად ნანახია იარაღის სროლისას ან საჩხვლეტი იარაღით მიყენებული ჭრილობებისას.

• აფეთქებით გამოწვეული თავის ტრავმული დაზიანება ხდება დაბომბვისა და ომის შემდეგ, განპირობებულია კონტაქტისა და ინერციული ძალების კომბინაციით, დიდი წნევითა და აკუსტიკური ტალღებით.[14]Ling G, Bandak F, Armonda R, et al. Explosive blast neurotrauma. J Neurotrauma. 2009 Jun;26(6):815-25. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19397423?tool=bestpractice.com

ჩართულობის რეგიონის მიხედვით კლასიფიკაცია

ტვინის ტრავმული დაზიანება შესაძლოა დაიყოს ჩართული ადგილმდებარეობის მიხედვით, როგორიცაა მაგალითად დიფუზური ან ფოკალური, თუმცა ეს ორი ტიპი ხშირად ერთმანეთის თანმხლებია.

• ტვინის დიფუზური დაზიანება მოიცავს დიფუზურ აქსონურ აზიანებას, ტვინის ჰიპოქსიურ დაზიანებას, დიფუზურ ცერებრულ ედემას ან დიფუზურ ვასკულურ დაზიანებას.[15]Maas AI, Stocchetti N, Bullock R. Moderate and severe traumatic brain injury in adults. Lancet Neurol. 2008 Aug;7(8):728-41. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18635021?tool=bestpractice.com

• ფოკალური დაზიანება მოიცავს სპეციფიკურ დაზიანებებს, როგორიცაა კონტუზია, ქალასშიდა ჰემატომები, ინფარქტები, აქსონური აშრევება, კრანიული ნერვის დაზიანება და თავის ქალის მოტეხილობა.[15]Maas AI, Stocchetti N, Bullock R. Moderate and severe traumatic brain injury in adults. Lancet Neurol. 2008 Aug;7(8):728-41. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18635021?tool=bestpractice.com

კლასიფიკაცია დაზიანების პროგრესირების მიხედვით: პირველადი vs მეორეული

პირველადი დაზიანება განპირობებულია დაუყოვნებლივი მექანიკური ძალის, ბლაგვი, გამჭოლი ან აფეთქებით გამოწვეული დაზიანების გამო, და შეიძლება მოიცავდეს შემდეგს:

• ტვინის შერყევა

• თავის ქალას მოტეხილობა

• კონტუზია

• ჰემატომა

• სუბარაქნოიდული ან ფოკალური სისხლჩაქცევა

• აქსონური აშრევება ან ჭრილობა

მეორეული დაზიანება გულისხმობს პირველადი დაზიანების გამომწვევ პათოფიზიოლოგიურ შედეგებს. ეს მოიცავს კომპლექსური ნეირობიოლოგიური კასკადების ნაკრებს, რაც იცვლება ან იწყება უჯრედულ დონეზე პირველადი დაზიანების შემდეგ. ეს შეიძლება იყოს:[15]Maas AI, Stocchetti N, Bullock R. Moderate and severe traumatic brain injury in adults. Lancet Neurol. 2008 Aug;7(8):728-41. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18635021?tool=bestpractice.com

• ცერებრული ედემა

• ინტრაკრანიული წნევის მატება

• ჰემორაგია

• გულყრები

• იშემია

• ინფიცირებასთან.

ეპიდემიოლოგია

თავის ტვინის ტრავმული დაზიანება იწვევს მნიშვნელოვან ავადობას და სიკვდილობას და იწვევს 2.5 მილიონ ვიზიტს გადაუდებელი სამედიცინო დახმარების განყოფილებაში ყოველწლიურად აშშ-ში, ხოლო 1.4 მილიონს- დიდ ბრიტანეთში.[1]Centers for Disease Control and Prevention, US Department of Health and Human Services. Surveillance report of traumatic brain injury-related emergency department visits, hospitalizations, and deaths - United States, 2014. 2019 [internet publication]. https://www.cdc.gov/traumaticbraininjury/pdf/TBI-Surveillance-Report-508.pdf [16]National Institute for Health and Care Excellence. Head injury: assessment and early management. Sep 2019 [internet publication]. http://www.nice.org.uk/Guidance/CG176 მაღალი შემოსავლის მქონე ქვეყნებთან შედარებით დაბალი და საშუალო შემოსავლის მქონე ქვეყნებში ტვინის ტრავმული დაზიანებით განპირობებული უნარშეზღუდვა და სიკვდილობა უფრო მაღალია.[17]Maas AIR, Menon DK, Adelson PD, et al; InTBIR Participants and Investigators. Traumatic brain injury: integrated approaches to improve prevention, clinical care, and research. Lancet Neurol. 2017 Dec;16(12):987-1048. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29122524?tool=bestpractice.com

თავის ტვინის ტრავმული დაზიანების მქონე პაციენტების დაახლოებით 90%-ს აქვს მსუბუქი დაზიანება, მკურნალობა და გაწერა ხდება ხანგრძლივი ჰოსპიტალიზაციის და ჩარევის გარეშე.[18]Kay A, Teasdale G. Head injury in the United Kingdom. World J Surg. 2001 Sep;25(9):1210-20. https://www.doi.org/10.1007/s00268-001-0084-6 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11571960?tool=bestpractice.com დაახლოებით 10%-ს აქვს დაზიანება, რომელიც საჭიროებს ჰოსპიტალიზაციას და დაახლოებით 2% კვდება.[1]Centers for Disease Control and Prevention, US Department of Health and Human Services. Surveillance report of traumatic brain injury-related emergency department visits, hospitalizations, and deaths - United States, 2014. 2019 [internet publication]. https://www.cdc.gov/traumaticbraininjury/pdf/TBI-Surveillance-Report-508.pdf

თავის ტვინის მსუბუქი დაზიანების შემთხვევების უმეტესობა ხდება მცირეწლოვან ბავშვებში (ასაკი 0-დან-4 წლამდე) და მოზარდებსა და მოზრდილებში (ასაკი 15-დან-24 წლამდე), ინციდენტობის შემდეგი პიკი კი არის ხანდაზმულებში (65 წელზე მეტი ასაკი).[1]Centers for Disease Control and Prevention, US Department of Health and Human Services. Surveillance report of traumatic brain injury-related emergency department visits, hospitalizations, and deaths - United States, 2014. 2019 [internet publication]. https://www.cdc.gov/traumaticbraininjury/pdf/TBI-Surveillance-Report-508.pdf ხანდაზმული ასაკობრივი ჯგუფი მოიცავს ტვინის ტრავმულ დაზიანებასთან დაკავშირებულ ჰოსპიტალიზაციისა და სიკვდილობის ყველაზე მაღალ მაჩვენებლებს.[1]Centers for Disease Control and Prevention, US Department of Health and Human Services. Surveillance report of traumatic brain injury-related emergency department visits, hospitalizations, and deaths - United States, 2014. 2019 [internet publication]. https://www.cdc.gov/traumaticbraininjury/pdf/TBI-Surveillance-Report-508.pdf ყოველწლიურად ტვინის ტრავმული დაზიანების სიხშირე უფრო მაღალია კაცებში, ვიდრე ქალებში, ყველა ასაკობრივ ჯგუფში.[19]Centers for Disease Control and Prevention. Traumatic brain injury in the United States: Emergency department visits, hospitalizations and deaths 2002-2006 (Blue Book). Mar 2010 [internet publication]. https://www.cdc.gov/traumaticbraininjury/tbi_ed.html

ნეიროქირურგიული ჩარევის (მაგ. კრანიოტომია, ქალას მოტეხილობა, ინტრაკრანიული წნევის მატება ან ვენტრიკულოსტომია) საჭიროება ორმაგდება როცა გლაზგოს კომის შკალით ქულა 15-დან 14-მდე მცირდება.[8]Ibañez J, Arikan F, Pedraza S, et al. Reliability of clinical guidelines in the detection of patients at risk following mild head injury: results of a prospective study. J Neurosurg. 2004 May;100(5):825-34. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15137601?tool=bestpractice.com

ტვინის შერყევა და შერყევის შემდგომი სიმპტომები

ტვინის შერყევა გვხვდება ტვინის ტრავმული დაზიანების მქონე პაციენტების უმეტესობაში და, როგორც წესი, ერთადერთი ნიშანია მსუბუქი დაზიანების დროს. საშუალო ან მძიმე დაზიანების მქონე პაციენტებს, როგორც წესი, აქვთ დაზიანებების კომბინაცია, რაც მოიცავს შერყევის სიმპტომებსაც.

შერყევის ხუთი ძირითადი ქვეტიპია: თავის ტკივილი, კოგნიტური, ვესტიბულური, განწყობის და მხედველობის-მოტორული სიმპტომები. ერთი მეტა-ანალიზის თანახმად, თავის ტკივილი და კოგნიტური სიმპტომები ყველაზე ხშირია როგორც ზრდასრულებში, ასევე ბავშვებში.[20]Lumba-Brown A, Teramoto M, Bloom OJ, et al. Concussion guidelines step 2: Evidence for subtype classification. Neurosurgery. 2020 Jan 1;86(1):2-13. https://www.doi.org/10.1093/neuros/nyz332 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31432081?tool=bestpractice.com

ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზასციის განსაზღვრება თავის ტვინის შერყევის შემდგომი სინდრომის შესახებ გულისხმობს ჩამოთვლილთაგან 3 ან მეტი სიმპტომის არსებობას თავის დაზიანების შემდეგ: თავის ტკივილი, თავბრუსხვევა, დაღლილობა, გაღიზიანებადობა, კონცენტრაციის და მენტალური დავალებების შესრულების გაძნელება, მეხსიერების პრობლემები, უძილობა და დაქვეითებული ამტანობა სტრესის, ემოციური მღელვარების ან ალკოჰოლის მიმართ.[21]World Health Organization. The ICD-10 classification of mental and behavioural disorders: clinical descriptions and diagnostic guidelines. 1992 [internet publication]. https://apps.who.int/iris/handle/10665/37958

2017 წელს აშშ-ში სკოლის მოსწავლეების 15%-ს ჰქონდა სპორტულ აქტივობასთან დაკავშირებული ტვინის შერყევა ერთხელ მაინც ერთი წლის განმავლობაში.[22]DePadilla L, Miller GF, Jones SE, et al. Self-reported concussions from playing a sport or being physically active among high school students - United States, 2017. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2018 Jun 22;67(24):682-5. https://www.cdc.gov/mmwr/volumes/67/wr/mm6724a3.htm?s_cid=mm6724a3_w http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29927909?tool=bestpractice.com ბავშვებისა და მოზრდილების დაახლოებით 30% უჩივის შერყევის შემდგომ მუდმივ სიმპტომებს, რომლებიც გრძელდება დაზიანებიდან 30 დღის შემდეგ.[23]Zemek R, Barrowman N, Freedman SB, et al. Clinical risk score for persistent postconcussion symptoms among children with acute concussion in the ED. JAMA. 2016 Mar 8;315(10):1014-25. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26954410?tool=bestpractice.com [24]de Koning ME, Scheenen ME, van der Horn HJ, et al. Non-hospitalized patients with mild traumatic brain injury: the forgotten minority. J Neurotrauma. 2017 Jan 1;34(1):257-61. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27029852?tool=bestpractice.com

ჰემორაგია

ტრავმული სუბარაქნოიდული სისხლჩაქცევა არის ტვინის ტრავმული დაზიანების ერთ-ერთი გავრცელებული ნიშანი ტომოგრაფიაზე, რომელიც ფიქსირდება ტვინის ტრავმული დაზიანების საშუალოდან-მძიმე ფორმის მქონე პაციენტთა 30-დან-40%-ში და ტვინის მსუბუქი დაზიანების მქონე პაციენტთა 5%-ში.[6]Stiell IG, Wells GA, Vandemheen K, et al. The Canadian CT head rule for patients with minor head injury. Lancet. 2001;357(9266):1391-6. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11356436?tool=bestpractice.com [25]Steyerberg EW, Mushkudiani N, Perel P, et al. Predicting outcome after traumatic brain injury: development and international validation of prognostic scores based on admission characteristics. PLoS Med. 2008 Aug 5;5(8):e165. http://journals.plos.org/plosmedicine/article?id=10.1371/journal.pmed.0050165 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18684008?tool=bestpractice.com [26]Roberts I, Yates D, Sandercock P, et al; CRASH trial collaborators. Effect of intravenous corticosteroids on death within 14 days in 10008 adults with clinically significant head injury (MRC CRASH trial): randomised placebo-controlled trial. Lancet. 2004 Oct 9-15;364(9442):1321-8. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15474134?tool=bestpractice.com სუბარაქნოიდული სისხლჩაქცევა ხშირად დაკავშირებულია სხვა დაზიანებებთან. სუბარაქნოიდულ სისხლჩაქცევას ტვინის ტრავმული დაზიანების საშუალო ან მძიმე ფორმის მქონე პაციენტში უფრო ცუდი პროგნოზი აქვს, მაგრამ არ არის დადგენილი სუბარაქნოიდული სისხლჩაქცევა დაზინების სიმძიმის მარტივი მარკერია თუ ეს ცუდი პროგნოზი განპირობებულია შემდგომი ვაზოსპაზმით.[27]Kramer DR, Winer JL, Pease BA, et al. Cerebral vasospasm in traumatic brain injury. Neurol Res Int. 2013;2013:415813. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3703898 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23862062?tool=bestpractice.com

სუბდურული ჰემატომა ტვინის ტრავმული დაზიანებისას წარმონაქმითი დაზიანების ყველაზე მეტად გავრცელებული ტიპია, რომელიც ვლინდება ტვინის ტრავმული დაზიანების საშუალოდან -მძიმე ფორმის მქონე პაციენტთა დაახლოებით 20%-ში და ტვინის ტრავმული ფატალური დაზიანების მქონე პაციენტთა დაახლოებით 30%-ში. სუბდურული ჰემატომა თავის ტვინის მსუბუქი ტრავმული დაზიანების მქონე პაციენტების 3%-ში გვხვდება. სუბდურული ჰემატომა, რომელიც იწვევს ჰოსპიტალიზციას ან სიკვდილს ყველაზე ხშირად ვითარდება ავარიების შემდგომ მოზრდილებში და დაცემის შედეგად ხანდაზმულებში.[6]Stiell IG, Wells GA, Vandemheen K, et al. The Canadian CT head rule for patients with minor head injury. Lancet. 2001;357(9266):1391-6. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11356436?tool=bestpractice.com [28]Bullock MR, Chesnut R, Ghajar J, et al; Surgical Management of Traumatic Brain Injury Author Group. Surgical management of acute subdural hematomas. Neurosurgery. 2006 Mar;58(3 suppl):S16-24. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16710968?tool=bestpractice.com

ეპიდურული ჰემატომა გვხვდება ტვინის საშუალო-მძიმე დაზიანების მქონე პაციენტების 10%-ში და მსუბუქი დაზიანების მქონე 1%-ში. ეპიდურული ჰემატომის ინციდენტობა ყველაზე მაღალია მოზარდებსა და მოზრდილებს შორის, ხშირად 20-30 წლის ასაკში. ეპიდურული ჰემატომის შემთხვევათა უმეტესობა გამოწვეულია ავარიებით, დაცემითა და ფიზიკური ძალადობით.[6]Stiell IG, Wells GA, Vandemheen K, et al. The Canadian CT head rule for patients with minor head injury. Lancet. 2001;357(9266):1391-6. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11356436?tool=bestpractice.com [25]Steyerberg EW, Mushkudiani N, Perel P, et al. Predicting outcome after traumatic brain injury: development and international validation of prognostic scores based on admission characteristics. PLoS Med. 2008 Aug 5;5(8):e165. http://journals.plos.org/plosmedicine/article?id=10.1371/journal.pmed.0050165 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18684008?tool=bestpractice.com

ინტრაცერებრული ჰემატომა ვითარდება ტვინის ტრავმული დაზიანების მქონე საშუალოდან მძიმე ფორმის პაციენტების 10-დან-30%-ში და ტვინის მსუბუქი დაზიანების მქონე პაციენტთა <1%-ში.[6]Stiell IG, Wells GA, Vandemheen K, et al. The Canadian CT head rule for patients with minor head injury. Lancet. 2001;357(9266):1391-6. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11356436?tool=bestpractice.com [15]Maas AI, Stocchetti N, Bullock R. Moderate and severe traumatic brain injury in adults. Lancet Neurol. 2008 Aug;7(8):728-41. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18635021?tool=bestpractice.com

თავის ტვინის კონტუზია

ვითარდება ტვინის ტრავმული დაზიანების საშუალოდან-მძიმე ფორმის მქონე პაციენტთა 20-დან-30%-ში და ტვინის მსუბუქი დაზიანების მქონე პაციენტთა 6%-ში.[6]Stiell IG, Wells GA, Vandemheen K, et al. The Canadian CT head rule for patients with minor head injury. Lancet. 2001;357(9266):1391-6. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11356436?tool=bestpractice.com [26]Roberts I, Yates D, Sandercock P, et al; CRASH trial collaborators. Effect of intravenous corticosteroids on death within 14 days in 10008 adults with clinically significant head injury (MRC CRASH trial): randomised placebo-controlled trial. Lancet. 2004 Oct 9-15;364(9442):1321-8. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15474134?tool=bestpractice.com [29]Iaccarino C, Schiavi P, Picetti E, et al. Patients with brain contusions: predictors of outcome and relationship between radiological and clinical evolution. J Neurosurg. 2014 Apr;120(4):908-18. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24506250?tool=bestpractice.com

აქსონების დაზიანება

სავარაუდოდ გვხვდება ტვინის ტრავმული დაზიანების მქონე პაციენტების უმეტესობაში, თუმცა აქსონების მცირედი დაზიანება, როგორც წესი, მიკროსკოპულია და არ ვლინდება ტომოგრაფიით.

აქსონების დიფუზური დაზიანება სავარაუდოდ გვხვდება ტვინის ტრავმის ყველა შემთხვევაში, რომელიც ფატალურად სრულდება და ასევე იმ შემთხვევებშიც, როცა დგება პერსისტენტული ვეგეტაციური მდგომარეობა. აქსონების დიფუზური დაზიანების არსებობა ცუდი გამოსავლის პროგნოზული ფაქტორია.[30]van Eijck MM, Schoonman GG, van der Naalt J, et al. Diffuse axonal injury after traumatic brain injury is a prognostic factor for functional outcome: a systematic review and meta-analysis. Brain Inj. 2018;32(4):395-402. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29381396?tool=bestpractice.com საწყისი კომპიუტერული ტომოგრაფია ნორმალურია იმ პაციენტთა 50-დან-80%-ში, რომელთაც დაესვათ დიფუზური აქსონური დაზიანების დიაგნოზი, მაგრამ მაგნიტურ რეზონანსული ტომოგრაფია აჩვენებს აქსონური დაზიანების მტკიცებულებას ტვინის ტრავმული დაზიანების საშუალო და მძიმე ფორმის მქონე პაციენტთა 70%-ში.[31]Skandsen T, Kvistad KA, Solheim O, et al. Prevalence and impact of diffuse axonal injury in patients with moderate and severe head injury: a cohort study of early magnetic resonance imaging findings and 1-year outcome. J Neurosurg. 2010 Sep;113(3):556-63. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19852541?tool=bestpractice.com

თავის ქალის მოტეხილობები

წარმოდგენილია ტვინის ტრავმული დაზიანების მსუბუქი ფორმის მქონე პაციენტთა 5%-ში და მძიმე ფორმის ტვინის ტრავმული დაზიანების მქონე პაციენტთა 50%-ში. თავის ქალას მოტეხილობების უმრავლესობა განპირობებულია დაცემით, ფიზიკური ძალადობით ან ავარიასთან დაკავშირებული დაზიანებებით. ყველაზე გავრცელებული მოტეხილობაა მარტივი ხაზოვანი მოტეხილობა, რომელიც თავის ქალას ყველა მოტეხილობის >50%-ს შეადგენს. ტვინის ტრავმული მსუბუქი დაზიანების მქონე პაციენტების 1%-ზე ნაკლებს აქვთ ქალას კომპრესიული მოტეხილობა.[6]Stiell IG, Wells GA, Vandemheen K, et al. The Canadian CT head rule for patients with minor head injury. Lancet. 2001;357(9266):1391-6. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11356436?tool=bestpractice.com

გამჭოლი ან აფეთქებით გამოწვეული დაზიანება

გამჭოლი დაზიანებები კლასიფიცირდება როგორც მაღალ ან დაბალსიჩქარიანი და შესაძლოა იყოს თვითნებური, განზრახ ან ძალადობასთან დაკავშირებული. თავში იარაღით მიყენებულ ჭრილობას აქვს 50% -იანი სიკვდილობა.[32]Cripps MW, Ereso AQ, Sadjadi J, et al. The number of gunshot wounds does not predict injury severity and mortality. Am Surg. 2009 Jan;75(1):44-8. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19213396?tool=bestpractice.com

აფეთქებით დაზიანებული დაზიანებები ტვინის ტრავმული დაზიანების მთავარი გამომწვევი მიზეზია აქტიური ჯარის პერსონალში საომარ ზონებში, იგი შეადგენს მძიმე ფორმის ყველა ყველა ტრავმული დაზიანების 60%-ს.[33]DuBose JJ, Barmparas G, Inaba K, et al. Isolated severe traumatic brain injuries sustained during combat operations: demographics, mortality outcomes, and lessons to be learned from contrasts to civilian counterparts. J Trauma. 2011 Jan;70(1):11-8. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21217475?tool=bestpractice.com