მწვავე მუცელი გულისხმობს მუცლის პათოლოგიის მძიმე სიმპტომების სწრაფ დაწყებას. ეს შეიძლება მიუთითებდეს სიცოცხლისთვის პოტენციურად საშიშ მდგომარეობაზე, რომელიც საჭიროებს სასწრაფო ქირურგიულ ჩარევას. მუცლის მწვავე ტკივილი გადაუდებელი დახმარების განყოფილების მიმართვის ხშირი მიზეზია.[1]Hooker EA, Mallow PJ, Oglesby MM. Characteristics and trends of emergency department visits in the United States (2010-2014). J Emerg Med. 2019 Mar;56(3):344-51.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30704822?tool=bestpractice.com
კლინიკური სურათი
შეფასება უნდა ფოკუსირდეს ჭეშმარიტი მწვავე მუცლის შემთხვევების ამოცნობაზე, რომლებიც გადაუდებელ ქირურგიულ ჩარევას მოითხოვს, ისეთი შემთხვევებისგან, რომლებიც მოცემულ ეტაპზე ქირურგიულ ჩარევას მოითხოვს და კონსერვატიული მეთოდებით შეიძლება განიკურნოს.[2]Silen W. Cope's early diagnosis of the acute abdomen. 22nd ed. New York, NY: Oxford University Press; 2010. გაერთიანებული სამეფოდან მიღებული მონაცემების საფუძველზე შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ გამოცდილი ქირურგის ხელმისაწვდომობა ამცირებს არასაჭირო ჰოსპიტალიზაციების რიცხვს.[3]Association of Surgeons of Great Britain and Ireland. Commissioning guide: emergency general surgery (acute abdominal pain). Apr 2014 [internet publication].
https://www.rcseng.ac.uk/library-and-publications/rcs-publications/docs/emergency-general-guide
მწვავე ქირურგიული პათოლოგიის მქონე პაციენტის მდგომარეობა შეიძლება სწრაფად გაუარესდეს; პაციენტები მძიმე, მუდმივი/უწყვეტი სიმპტომებით, საჭიროებენ საფუძვლიან გამოკვლევას და მჭიდრო მონიტორინგს.
ტკივილი შესაძლოა:
იყოს მუცლის ნებისმიერ კვადრანტში
იყოს ხანგამოშვებითი, მჭრელი ტიპის ან ყრუ ან მჩხვლეტავი
გადაეცემა ფოკალური ადგილიდან
თან ახლავს გულისრევა და ღებინება
მწვავე მუცელი ტკივილის გარეშეც შეიძლება განვითარდეს, განსაკუთრებით ხანდაზმულებში, ბავშვებში, იმუნოკომპრომეტირებულ პაციენტებში და ქალებში ორსულობის ბოლო ტრიმესტრში.
სადიაგნოსტიკო მუშაობა
მწვავე მუცლის დიაგნოზი დგინდება ანამნეზის, ფიზიკური გამოკვლევის, რადიოგრაფიული და ლაბორატორიული გამოკვლევების შედეგების საფუძველზე.
გარკვეულ პაციენტებში, ალტერნატიულად განიხილება დიაგნოსტიკური ლაპაროსკოპიის ჩატარებაა.[4]Stefanidis D, Richardson WS, Chang L, et al. The role of diagnostic laparoscopy for acute abdominal conditions: an evidence-based review. Surg Endosc. 2009 Jan;23(1):16-23.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18814014?tool=bestpractice.com
[5]Maggio AQ, Reece-Smith AM, Tang TY, et al. Early laparoscopy versus active observation in acute abdominal pain: systematic review and meta-analysis. Int J Surg. 2008 Oct;6(5):400-3.
http://www.journal-surgery.net/article/S1743-9191(08)00086-1/fulltext
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18760983?tool=bestpractice.com
[6]Society of American Gastrointestinal and Endoscopic Surgeons. Guidelines for Diagnostic Laparoscopy. Apr 2010 [internet publication].
https://www.sages.org/publications/guidelines/guidelines-for-diagnostic-laparoscopy
ანალგეზია
მიეცით პაციენტებს ადეკვატური ანალგეზია.[3]Association of Surgeons of Great Britain and Ireland. Commissioning guide: emergency general surgery (acute abdominal pain). Apr 2014 [internet publication].
https://www.rcseng.ac.uk/library-and-publications/rcs-publications/docs/emergency-general-guide
რანდომიზებული კონტროლირებადი კვლევების ერთმა მეტა-ანალიზმა, რომელიც მოიცავდა ზრდასრულ პაციენტებს მუცლის მწვავე ტკივილით, დაადგინა, რომ ოპიოიდური ანალგეზია არ ზრდის დიაგნოზის შეცდომის ან მკურნალობის გადაწყვეტილების შეცდომის რისკს და აუმჯობესებს პაციენტის კომფორტს.[7]Manterola C, Vial M, Moraga J, et al. Analgesia in patients with acute abdominal pain. Cochrane Database Syst Rev. 2011 Jan 19;(1):CD005660.
http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD005660.pub3/full
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21249672?tool=bestpractice.com
[ ]
In people with acute abdominal pain with an undiagnosed cause, how does the use of opioid analgesia affect the clinical evaluation process?/cca.html?targetUrl=http://cochraneclinicalanswers.com/doi/10.1002/cca.536/fullსწორი პასუხის ჩვენება
სპეციალური ჯგუფები
მუცლის ტკივილი ხანდაზმულებში, იმუნოდეფიციტის მქონე პაციენტებში და ორსულ ქალებში ხშირად ვლინდება ატიპიურად, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს სიცოცხლისთვის საშიში მუცლის პათოლოგიის დაგვიანებული დიაგნოსტირება.[8]Chen EH, Mills AM. Abdominal pain in special populations. Emerg Med Clin North Am. 2011 May;29(2):449-58.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21515187?tool=bestpractice.com
ხანდაზმულები
კომორბიდულმა მდგომარეობებმა ან მათ სამკურნალოდ გამოყენებულმა მედიკამენტებმა შეიძლება გავლენა მოახდინოს ხანდაზმული პაციენტის უნარზე, განახორციელოს დამახასიათებელი ფიზიოლოგიური პასუხი.
ხანდაზმული პაციენტები ასევე დაავადების უფრო მძიმე ფორმის რისკის ქვეშ იმყოფებიან, იმუნური ფუნქციის დაქვეითების გამო.[9]Ragsdale L, Southerland L. Acute abdominal pain in the older adult. Emerg Med Clin North Am. 2011 May;29(2):429-48.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21515186?tool=bestpractice.com
ცენტრალური და პერიფერიული ნერვული სისტემა ასევე განიცდის ასაკობრივ ცვლილებებს. ისეთი მდგომარეობები, როგორიცაა დემენცია, ზღუდავს ხანდაზმულ პაციენტებში პრობლემის გადმოცემის უნარს, ხოლო პერიფერიული ნერვული სისტემის ფუნქციის დაქვეითება ცვლის ტკივილისა და ტემპერტურის შეგრძნებას, რაც ართულებს მდგომარეობის დიაგნოსტირებასა და მართვას.
პერფორირებული წყლულის მქონე პაციენტების ერთ-ერთი კვლევით აღმოჩნდა, რომ ხანდაზმული პაციენტების 21%-ს აქვს პერიტონიტი შემოსვლისას.[9]Ragsdale L, Southerland L. Acute abdominal pain in the older adult. Emerg Med Clin North Am. 2011 May;29(2):429-48.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21515186?tool=bestpractice.com
ორსულები
ორსულობასთან დაკავშრებული ფიზიკური და ფიზოლოგიური ცვლილებები შესაძლოა იყოს დაიგნოზის და მკურნალობის გამოწვვევა.
საშვილოსნოს გადიდება, რაც იწვევს მუცლის ღრუს ორგანოების გადაადგილებას და კომპრესიას, ასევე მუცლის კედლების მოდუნება ართულებს ტკივილის ლოკალიზაციის დადგენას და შეიძლება წაშალოს პერიტონიტის ნიშნები.[10]Kilpatrick CC, Monga M. Approach to the acute abdomen in pregnancy. Obstet Gynecol Clin North Am. 2007 Sep;34(3):389-402.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17921006?tool=bestpractice.com
ორსულ ქალებს შესაძლოა ზოგჯერ ქონდეთ მსუბუქი ფიზიოლოგიური ლეიკოციტოზი, შესაბამისად ეს შედეგი არასეპციფიკურია ორსული ქალებისთვის, რომლებსაც აქვთ მწვავე მუცელი.
თუ არსებობს ძლიერი ეჭვი ინტრააბდომინალურ პათოლოგიაზე, აუციელებლია შემდგომი კვლევები და შესაძლოა მოიცავდეს დამატებით ლაბორატორიულ ანალიზებს, რადიოლოგიურ კვლევებს ან ზოგიერთ შემთხვევაში სერიულ ფიზიკალურ გასინჯვებს.
აგრეთვე იხილეთ ორსულობის დროს მუცლის ტკივილის შეფასება (გადაუდებელი მოსაზრებები).
იმუნოკომპრომისული პაციენტები
იმუნოდეფიციტის მქონე პაციენტებს აღენიშნებათ შეცვლილი ანთებითი რეაქცია და შესაძლოა გამოვლინდეს ატიპიური სიმპტომები და ნიშნები მწვავე აბდომინური პათოლოგიის. მუცლის ტკივილი, როგორც წესი, არასპეციფიკურია და ფიზიკური გამოკვლევა ხშირად არასაკმარისია.[11]McKean J, Ronan-Bentle S. Abdominal pain in the immunocompromised patient-human immunodeficiency virus, transplant, cancer. Emerg Med Clin North Am. 2016 May;34(2):377-86.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27133250?tool=bestpractice.com
იმუნოკომპრომეტირებული პაციენტები მიდრეკილნი არიან ოპორტუნისტული ინფექციების მიმართ, მაგ., ციტომეგალოვირუსული კოლიტი შიდსით დაავადებულ პაციენტებში.
იმუნოსუპრესიული თერაპიის შედეგად შეიძლება განვითარდეს მწვავე მუცელი. ტიფლიტი (ნეიტროპენიური ენტეროკოლიტი) არის ქიმიოთერაპიის გართულება, რომელიც ჩვეულებრივ ვლინდება ცხელებით, ნეიტროპენიით და მარჯვენა თეძოს ფოსოს ტკივილით ქიმიოთერაპიის დაწყებიდან 10-14 დღის შემდეგ.[12]Spencer SP, Power N. The acute abdomen in the immune compromised host. Cancer Imaging. 2008 Apr 22;8:93-101.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2365454
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18442955?tool=bestpractice.com
იმუნოდეფიციტის მქონე პაციენტებში საჭიროა საავადმყოფოში მოხვედრის ქვედა ბარიერი და ჯვარედინი ვიზუალიზაცია.[11]McKean J, Ronan-Bentle S. Abdominal pain in the immunocompromised patient-human immunodeficiency virus, transplant, cancer. Emerg Med Clin North Am. 2016 May;34(2):377-86.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27133250?tool=bestpractice.com