მწვავე მუცლის შეფასება
შეჯამება
მწვავე მუცლის ტერმინი მძიმე სიმპტომების სწრაფ განვითარებას გულისხმობს, რომლებიც შეიძლება სიცოცხლისათვის საშიშ ინტრააბდომინალურ პათოლოგიაზე მიანიშნებდეს, რაც გადაუდებელ ქირურგიულ ჩარევას მოითხოვს.
კლინიკური სურათი
მუცლის ტკივილი ჩვეულებრივ მისი სტანდარტული მახასიათებელია, თუმცა მწვავე მუცელი ტკივილის გარეშეც შეიძლება განვითარდეს, განსაკუთრებით ხანდაზმულებში, ბავშვებში, სუსტი იმუნიტეტის დროს და ორსულობის ბოლო ტრიმესტრში. მწვავე მუცლის სიმპტომები ხშირია.[1][2][3] შეფასებები ვარირებს, მაგრამ მუცლის ზედა ნაწილში ტკივილის ერთ-ერთმა გამოკვლევამ აჩვენა დაახლოებით 50 %-იანი პრევალენტობა.[4] ხოლო ერთ-ერთი სატელეფონო კვლევით დადგინდა, რომ ადამიანების 45%-ს ბოლო 3 თვის განმავლობაში ერთხელ მაინც ჰქონიათ კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის ზედა ნაწილის სიმპტომი.[5]
მუცლის მწვაე ტკივილი გადაუდებელი დახმარების დეპარტამენტში მოხვედრის ხშირი მიზეზია. ტკივილი შესაძლოა:
იყოს მუცლის ნებისმიერ კვადრანტში
იყოს ხანგამოშვებითი, მჭრელი ტიპის ან ყრუ ან მჩხვლეტავი
გადაეცემა ფოკალური ადგილიდან
შესაძლოა თან ახლდეს გულისრევა და ღებინება.
შეფასება უნდა ფოკუსირდეს ჭეშმარიტი მწვავე მუცლის შემთხვევების ამოცნობაზე, რომლებიც გადაუდებელ ქირურგიულ ჩარევას მოითხოვს, ისეთი შემთხვევებისგან, რომლებიც მოცემულ ეტაპზე ქირურგიულ ჩარევას მოითხოვს და კონსერვატიული მეთოდებით შეიძლება განიკურნოს.[2] გაერთიანებული სამეფოდან მიღებული მონაცემების საფუძველზე შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ გამოცდილი ქირურგის ხელმისაწვდომობა ამცირებს არასაჭირო ჰოსპიტალიზაციების რიცხვს.[6]
მწვავე ქირურგიული პათოლოგიის მქონე პაციენტი შეიძლება სწრაფად დამძიმდეს; ამიტომ მძიმე, შეუჩერებელი სიმპტომები პირველი რამდენიმე საათის განმავლობაში სწრაფ გამოკვლევასა და ინტენსიურ მეთვალყურეობას მოითხოვს.
სადიაგნოსტიკო მუშაობა
მწვავე მუცლის დიაგნოზი დგინდება ანამნეზის, გასინჯვის, რადიოგრაფიული და ლაბორატორიული გამოკვლევების შედეგების საფუძველზე. როცა სიმპტომები დაუყოვნებლივ ქირურგიულ ჩარევას არ მოითხოვს და გამოსახულებითი კვლევა დასკვნითი დიაგნოზის დადგენის საშუალებას არ იძლევა, გამოცდილი ექიმის მიერ ჩატარებული მუცლის ღრუს შემდგომი კვლევები შეიძლება ფონური მიზეზის დადგენაში დაგვეხმაროს.[3] გარკვეულ პაციენტებში, ალტერნატიულად, დიაგნოსტიკური ლაპაროსკოპიის ჩატარებაა შესაძლებელი.[7][8][9] ლაპაროსკოპია არა მხოლოდ კარგ დიაგნოსტიკურ საშუალებას, არამედ თერაპიული მკურნალობის უპირატეს საშუალებას წარმოადგენს ისეთი მდგომარეობების დროს, როგორიცაა აპენდიციტი, ქოლეცისტიტი, შეხორცებების ლიზისი, ჰერნიოპლასტიკა და მწვავე მუცლის მრავალი გინეკოლოგიური მიზეზი.
დიაგნოსტიკური სიზუსტე შეიძლება გაუმჯობესდეს ალგორითმების ან გადაწყვეტილების ინსტრუმენტების გამოყენებით, თუმცა საჭიროა მათი შემდგომი პროსპექტული გამოკვლევები, რომ მოხდეს მათი კლინიკური გამოყენების სრულად შეფასება. აპენდიციტის ანთებითი რეაქციის (AIR) ქულა და პედიატრიული აპენდიციტის რისკის ახალი გამომთვლელი (pARC) ეხმარება აპენდიციტის განვითარების რისკის სტრატიზაციას, პაციენტებში, რომლებსაც აქვთ მუცლის მწვავე ტკივილი.[10][11]
ნარკოტიკული ანალგეზია
ნარკოტიკული ანალგეზიის გამოყენება არადიაგნოსტირებულ პაციენტებში, რომლებსაც აქვთ მწვავე მუცელი, ტრადიციულად გამაწბილებელია.[12][13] ეს იმის გამო, რომ სიმპტომები იქნება შენიღბული, გასინჯვა შეფერხებული, და, შესაბამისად, სწორი დიაგნოზის დასმა არ ხდება. ამასთან, ბოლოდროინდელი მიმოხილვების თანახმად, ნარკოტიკული ანალგეზია არ აფერხებს მართვას და აუმჯობესებს პაციენტების კომფორტს.[12]
[ 
]
ასეთ სიტუაციებში სასარგებლოა ფენტანილისა და მისი ანალოგების გამოყენება, მათი სიმძლავრისა და მოკლე ნახევრად დაშლის პერიოდის კარგი კომბინაციის გამო.
სპეციალური ჯგუფები
მუცლის ტკივილი ხანდაზმულებში, იმუნოკომპრომისულებში და ორსულ ქალებში ხშირად ვლინდება ატიპურად. ამ პაციენტთა ფიზიოლოგიურ ცვლილებებთან დაკავშირებით გარკვეული პაციენტების რეაგირების ნაკლებობასთან ერთად, ეს ნიშნავს, რომ მათი დიაგნოზი და მკურნალობა ხშირად დაგვიანებულია, შესაბამისად, გართულებები და სიკვდილობის მაჩვენებლები უფრო მაღალია.[14]
ხანდაზმულები
ხანდაზმულ პაციენტებს ჩვეულებრივ უფრო ხანგრძლივი თანაარსებული დაავადებები აქვთ, ვიდრე ახალგაზრდებს, რამაც შესაძლოა გავლენა იქონიოს შემდგომში მათ უნარზე დამახასიათებელი ფიზიოლოგიური რეაქციების მართვაზე (ეს შესაძლოა გამოწვეული იყოს თანამდევ დაავადებაზე ან თანამდევი დაავადებების სამკურნალოდ გამოყენებულ მედიკამენტებზე პირდაპირი ეფექტებით). ხანდაზმული პაციენტები ასევე დაავადების უფრო მძიმე ფორმის რისკის ქვეშ იმყოფებიან, იმუნური ფუნქციის დაქვეითების გამო.[15]
ცენტრალური და პერიფერიული ნერვული სისტემა ასევე განიცდის ასაკობრივ ცვლილებებს. ისეთი მდგომარეობები, როგორიცაა დემენცია, ზღუდავს ხანდაზმულ პაციენტებში პრობლემის გადმოცემის უნარს, ხოლო პერიფერიული ნერვული სისტემის ფუნქციის დაქვეითება ცვლის ტკივილისა და ტემპერტურის შეგრძნებას, რაც ართულებს მდგომარეობის დიაგნოსტირებასა და მართვას. პერფორირებული წყლულის მქონე პაციენტების ერთ-ერთი კვლევით აღმოჩნდა, რომ ხანდაზმული პაციენტების 21%-ს აქვს პერიტონიტი შემოსვლისას.[15]
ორსულები
ორსულობასთან დაკავშრებული ფიზიკური და ფიზოლოგიური ცვლილებები შესაძლოა იყოს დაიგნოზის და მკურნალობის გამოწვვევა. სწრაფი და საგულდაგულო შეფასება ძალიან მნიშვნელოვანია, რადგან დიაგნოსტირებისა და მკურნალობის დაყოვნებამ შეიძლება სავალალო შედეგი მოგვცეს როგორც დედისთვის, ის ნაყოფისთვის.[16]
საშვილოსნოს გადიდება, რაც იწვევს მუცლის ღრუს ორგანოების გადაადგილებას და კომპრესიას, ასევე მუცლის კედლების მოდუნება ართულებს ტკივილის ლოკალიზაციას და შეიძლება წაშალოს პერიტონიტის ნიშნები.[16] ორსულ ქალებს შესაძლოა ზოგჯერ ქონდეთ მსუბუქი ფიზიოლოგიური ლეიკოციტოზი, შესაბამისად ეს შედეგი არასეპციფიკურია ორსული ქალებისთვის, რომლებსაც აქვთ მწვავე მუცელი. თუ არსებობს ძლიერი ეჭვი ინტრააბდომინალურ პათოლოგიაზე, აუციელებლია შემდგომი კვლევები და შესაძლოა მოიცავდეს დამატებით ლაბორატორიულ ანალიზებს, რადიოლოგიურ კვლევებს ან ზოგიერთ შემთხვევაში სერიულ ფიზიკალურ გასინჯვებს.
ჯანდაცვის მუშაკებსა და პაციენტებში გავრცელებულია მოსაზრება, რომ ორსულებში რადიოგრაფიული გამოკვლევები უნდა შეიზღუდოს. ასევე ცნობილია, რომ მაიონიზებელი გამოსხივება იწვევს უჯრედების სიკვდილს, ჩანასახოვანი უჯრედების მუტაციას და კარცინოგენეზს; თუმცა თანამედროვე რადიოგრაფიული პროცედურები არ იწვევს ისეთი დონის გამოსხივებას, რომელიც ემბრიონს ან ნაყოფს საფრთხეს შეუქმნიდა.[16] <5 რადის სიმძლავრის გამოსხივება (მუცლის/მენჯის ღრუს კტ-ს დროს გამოსხივება 3.5 რადს შეადგენს) ნაყოფის დაზიანებას ან სიკვდილს არ იწვევს.[16] პაციენტის შესაბმისი დაცვა ამცირებს გამოსხივებასთან ექსპოზიციას. დიაგნოსტიკის მიზნით ჩატარებული ულტრაბგერითი გამოკვლევა ორსულობის დროს ცალსახად უსაფრთხოა, თუმცა ის უნდა ჩატარდეს კონკრეტული კლინიკური პრობლემის შეფასების მიზნით.[17]
მნიშვნელოვანია რენტგენოგრაფიის მიღებამდე პაციენტებთან ერთად განვიხილოთ რისკები და სარგებელი. ნებისმიერი რისკი ფრთხილად უნდა იყოს დაბალანსებული ნაყოფისა და დედის გარდაცვალების გაზრდილი რისკის საწინააღმდეგოდ, რომელიც გამოწვეულია დიაგნოსტირებისა და მკურნალობის შეფერხებით. ასეთ პაციენტებში შეიძლება ასევე მნიშვნელოვანი იყოს მაიონიზებელი სხივური გამოკვლევების ალტერნატივები, როგორიცაა ულტრაბგერითი და მრტ კვლევები, ალტერნატიული მიდგომები.
დიფერენციული დიაგნოზები
ხშირი
- შეხორცებები
- ჩაჭედილი თიაქარი
- ქოლეცისტიტი
- კუჭის წყლული
- აპენდიციტი
- საშვილოსნოს გარე ორსულობა
- მენჯის ანთებითი დაავადება
- მწვავე პანკრეატიტი
- მწვავე დივერტიკულიტი
- წყლულოვანი კოლიტი
- კრონის დაავადება
- ქოლელითიაზი
- კუჭნაწლავის სისტემის ავთვისებიანი სიმსივნე
- ღვიძლის აბსცესი
- ფიც-ჰიუ-კურტისის სინდრომი
- მელორი-ვეისის სინდრომი
- მუცლის კედლის ჰემატომა
- მემკვიდრეობითი ხმელთაშუა ზღვის ცხელება
- ტიფლიტი (ნეიტროპენიული ენტეროკოლიტი)
- ნარკოტიკული აბსტინენცია
- ჰეპატიტი
- გასტროენტერიტი
- ინფექციური კოლიტი
- ნამგლისებრუჯრედოვანი კრიზი
- ენდომეტრიოზი
- სათესლე ჯირკვლის შემოგრეხვა
- თირკმლის ქვები
- პიელონეფრიტი
იშვიათია
- ვოლვულუსი
- ნაწლავის ინვაგინაცია
- თორმეტგოჯა ნაწლავის წყლული
- საკვერცხის კისტის გასკდომა
- საკვერცხის შემოგრეხვა
- მუცლის აორტის განშრევება
- აორტის ანევრიზმის გაგლეჯა
- მწვავე მეზენტერული იშემია და ინფარქტი
- მეკელის დივერტიკულიტი
- მუცლის წელის კუნთების(Psoas)-აბსცესი
- საყლაპავის პერფორაცია (ბურჰავეს სინდრომი)
- იშემიური კოლიტი
- ელენთის არტერიის ანევრიზმის გასკდომა
- ბად-კიარის სინდრომი
- ელენთის ინფარქტი
- ურემია
- დიაბეტური კეტოაციდოზი
- ადისონური კრიზი
- ჰიპერკალცემია
- მწვავე წყვეტილი პორფირია (AIP)
- რადიაციული ენტერიტი
- მძიმე მეტალებით მოწამვლა
- ობობას ნაკბენი
კონტრიბუტორები
ავტორები
Charles A. Leath III, MD, MSPH, FACS
Professor, Ellen Gregg Shook Culverhouse Chair in Gynecologic Oncology
Division of Gynecologic Oncology
The University of Alabama
Birmingham
AL
გაფრთხილება:
CAL has served on advisory boards for Celsion and Mateon Therapeutics.
William J. Lowery, MD
Gynecologic Oncologist
Community Health Network Gynecological Cancer Care
Indianapolis
IN
გაფრთხილება:
WJL has participated in a speakers' bureau for Astra Zeneca to discuss Lynparza for ovarian cancer.
მადლიერება
Dr Charles A. Leath III and Dr William J. Lowery would like to gratefully acknowledge Dr Aaron W. Campbell and Dr Jin H. Ra, previous contributors to this topic.
გაფრთხილება:
AWC and JHR declare that they have no competing interests.
რეცენზენტები
William Winter, MD
Staff
Gynecologic Oncologist
Northwest Cancer Specialists
Rose Quarter Cancer Center
Portland
OR
გაფრთხილება:
WW declares that he has no competing interests.
Michael West, MD, PhD
Professor and Vice Chair
UCSF Department of Surgery
Chief of Surgery
San Francisco General Hospital
San Francisco
CA
გაფრთხილება:
None declared.
გაიდლაინები
- Diverticular disease: diagnosis and management
- ACR appropriateness criteria: acute nonlocalized abdominal pain
გაიდლაინები
Log in or subscribe to access all of BMJ Best Practice
ამ მასალის გამოყენება ექვემდებარება ჩვენს წესებს