მიკროსკოპული ჰემატურიის შეფასება

განსაზღვრება

მიკროსკოპული ჰემატურია (NVH, მიკროჰემატურია) გულისხმობს, სისხლის სამი ან მეტი წითელი უჯრედის (RBCs/ერითროციტი) არსებობას, მაღალი სიმძლავრის მიკროსკოპის ველზე, შარდის ნაკადის შუა ნაწილის სუფთა ნიმუშზე.[1]Barocas DA, Boorjian SA, Alvarez RD, et al. Microhematuria: AUA/SUFU Guideline. J Urol. 2020 Oct;204(4):778-86. https://www.auajournals.org/doi/10.1097/JU.0000000000001297 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32698717?tool=bestpractice.com

მარკერ-ზოლით შარდის დადებითი ტესტი სისხლზე არ ადასტურებს მიკროსკოპულ ჰემატურიას, თუმცა საჭიროებს დამატებით გამოკვლევას მიკროსკოპით.[1]Barocas DA, Boorjian SA, Alvarez RD, et al. Microhematuria: AUA/SUFU Guideline. J Urol. 2020 Oct;204(4):778-86. https://www.auajournals.org/doi/10.1097/JU.0000000000001297 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32698717?tool=bestpractice.com

მნიშვნელობა

მიკროჰემატურიის მქონე პაციენტთა 1%-დან 3%-ს აქვს საშარდე გზების კიბო.[2]Tan WS, Feber A, Sarpong R, et al. Who should be investigated for haematuria? results of a contemporary prospective observational study of 3556 patients. Eur Urol. 2018 Jul;74(1):10-4. https://www.doi.org/10.1016/j.eururo.2018.03.008 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29653885?tool=bestpractice.com [3]Samson P, Waingankar N, Shah P, et al. Predictors of genitourinary malignancy in patients with asymptomatic microscopic hematuria. Urol Oncol. 2018 Jan;36(1):10.e1-10.e6. https://www.doi.org/10.1016/j.urolonc.2017.09.011 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28988782?tool=bestpractice.com

მიკროსკოპული ჰემატურიის მრავალი შემთხვევა იდიოპათიურია; საკვლევ პოპულაციებს შორის შეუსაბამობა შეიძლება მიეკუთვნებოდეს ფაქტორებს, მათ შორის ასაკს, სქესს, ეთნიკურობას, პროფესიას და მწეველობის სტატუსს.[4]Tomson C, Porter T. Asymptomatic microscopic or dipstick haematuria in adults: which investigations for which patients? A review of the evidence. BJU Int. 2002;90:185-198. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12133052?tool=bestpractice.com [5]Wollin T, Laroche B, Psooy K. Canadian guidelines for the management of asymptomatic microscopic hematuria in adults. Can Urol Assoc J. 2009:3;77-80. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2645872 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19293985?tool=bestpractice.com [6]Hiatt RA, Ordonez JD. Dipstick urinalysis screening, asymptomatic microhematuria, and subsequent urological cancers in a population-based sample. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 1994;3:439-443. [Published correction appears in Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 1994;3:523.] http://cebp.aacrjournals.org/cgi/reprint/3/5/439 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/7848421?tool=bestpractice.com [7]Edwards TJ, Dickinson AJ, Natale S, et al. A prospective analysis of the diagnostic yield resulting from 4020 patients at a protocol-driven haematuria clinic. BJU Int. 2006;97:301-305. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16430634?tool=bestpractice.com [8]Cohen RA, Brown RS. Microscopic hematuria. N Engl J Med. 2003;348:2330-2338. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12788998?tool=bestpractice.com [9]Chou R, Dana T. Screening adults for bladder cancer: a review of the evidence for the U.S. Preventive Services Task Force. Ann Intern Med. 2010;5:153:461-468. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20921545?tool=bestpractice.com [10]Kang M, Lee S, Jeong SJ, et al. Characteristics and significant predictors of detecting underlying diseases in adults with asymptomatic microscopic hematuria: a large case series of a Korean population. Int J Urol. 2015 Apr;22(4):389-93. https://www.doi.org/10.1111/iju.12697 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25581719?tool=bestpractice.com AUA: diagnosis, evaluation and follow-up of asymptomatic microhematuria (AMH) in adults Opens in new window

მოსახლეობაში მიკროსკოპული ჰემატურიის პრევალენტობა შეადგენს 2.4-31.1%-ს. შემთხვევები უფრო ხშირია 60 წელს გადაცილებულ მამაკაცებში ან მამაკაცებში, რომლებიც მწეველები არიან ან იყვნენ წარსულში.[1]Barocas DA, Boorjian SA, Alvarez RD, et al. Microhematuria: AUA/SUFU Guideline. J Urol. 2020 Oct;204(4):778-86. https://www.auajournals.org/doi/10.1097/JU.0000000000001297 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32698717?tool=bestpractice.com [10]Kang M, Lee S, Jeong SJ, et al. Characteristics and significant predictors of detecting underlying diseases in adults with asymptomatic microscopic hematuria: a large case series of a Korean population. Int J Urol. 2015 Apr;22(4):389-93. https://www.doi.org/10.1111/iju.12697 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25581719?tool=bestpractice.com

ანამნეზი.

თავდაპირველი დიაგნოსტიკური უმნიშვნელოვანესი კრიტერიუმი დეტალური ანამნეზია, რომლის საშუალებითაც კონკრეტულ შემთხვევაში შეგვიძლია ამოვიცნოთ ავთვისებიანი წარმონაქმნის განმაპირობებელი რისკფაქტორები და თირკმლის დაავადება. ანამნეზმა შესაძლოა მიგვითითოს ნაკლებად მძიმე პროცესზე (მაგ. ბოლოდროინდელი ფიზიკური დატვირთვა, სქესობრივი აქტივობა, საშარდე გზების ინფექცია და მენსტრუაცია).

40 წლის ასაკის შემდგომ საშარდე გზებში ავთვისებიანი წარმონაქმნის გაჩენის რისკი იზრდება.

საშარდე გზების ავთვისებიანი მდგომარეობების რისკი იმატებს ჩამოთვლილი რისკფაქტორების შემთხვევაში: ასაკი > 40 წ., მამრობითი სქესი, ჰემატურიის ხარისხი, ჰემატურიის პერსისტირება, ხილული ჰემატურიის ანამნეზი, თამბაქოს მოხმარება, დასხივებაზე ექსპოზიცია, ოჯახურ ანამნეზში უროთელიური კიბო (გარდამავალუჯრედული კარცინომა), ან ლინჩის სინდრომი, კონკრეტული პროფესიული ექსპოზიცია (საღებავი, ბენზინი, არომატული ამინები) და მედიკამენტები, როგორიცაა ფენაცეტინი (ხელმისაწვდომია მხოლოდ იაპონიაში), ციკლოფოსფამიდი ან იფოსფამიდით ქიმიოთერაპია, და არისტოქოლის მჟავა წონის კლების პრეპარატებში.[8]Cohen RA, Brown RS. Microscopic hematuria. N Engl J Med. 2003;348:2330-2338. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12788998?tool=bestpractice.com ასიმპტომური მიკროსკოპული ჰემატურია მეტად არის დაკავშირებული საშარდე გზების ავთვისებიან დაავადებებთან კაცებში.[11]Committee on Gynecologic Practice, American Urogynecologic Society. Committee opinion no.703: asymptomatic microscopic hematuria in women. Obstet Gynecol. 2017 Jun;129(6):e168-72. https://journals.lww.com/greenjournal/Fulltext/2017/06000/Committee_Opinion_No_703__Asymptomatic_Microscopic.51.aspx http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28368896?tool=bestpractice.com [3]Samson P, Waingankar N, Shah P, et al. Predictors of genitourinary malignancy in patients with asymptomatic microscopic hematuria. Urol Oncol. 2018 Jan;36(1):10.e1-10.e6. https://www.doi.org/10.1016/j.urolonc.2017.09.011 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28988782?tool=bestpractice.com სიმსუქნე და ჰიპერტენზია თირკმელუჯრედოვანი კარცინომის რისკფაქტორებია.[12]Escudier B, Porta C, Schmidinger M, et al. Renal cell carcinoma: ESMO clinical practice guidelines for diagnosis, treatment and follow-up. Ann Oncol. 2019 May 1;30(5):706-20. https://www.esmo.org/guidelines/genitourinary-cancers/renal-cell-carcinoma http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30788497?tool=bestpractice.com

ავთვისებიანი წარმონაქმნის არსებობაზე ეჭვის გაჩენის შემთხვევაში მაღალი ან საშუალო რისკის მქონე პაციენტებს საჭიროა ჩაუტარდეთ საშარდე გზების სრული გამოკვლევა (მათ შორის საშარდე გზების ზედა ნაწილის რენტგენოგრაფია და ქვედა საშარდე გზების ცისტოსკოპია).[1]Barocas DA, Boorjian SA, Alvarez RD, et al. Microhematuria: AUA/SUFU Guideline. J Urol. 2020 Oct;204(4):778-86. https://www.auajournals.org/doi/10.1097/JU.0000000000001297 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32698717?tool=bestpractice.com დაბალი რისკის მქონე პაციენტებში, გამოკვლევა უნდა წარიმართოს კონკრეტულად სიმპტომების სავარაუდო გამომწვევი მიზეზის დასადგენად საშარდე გზების სრულად გასინჯვის გარეშე. დიდი ბრიტანეთის ჯანმრთელობისა და კლინიკური დახელოვნების ეროვნული ინსტიტუტის რეკომენდაციით, 60 წლეს გადაცილებული პაციენტები უნდა ექიმთან ვიზიტზე უნდა მივმართოთ 2 კვირის ფარგლებში და ვიხელმძღვანელოთ შარდის ბუშტის საეჭვო კიბოს რეფერალის გზამკვლევით, თუ პაციენტს აქვს უცნობი წარმოშობის მიკროსკოპული ჰემატურია და დიზურია ან ლეიკოციტების მომატებული რაოდენობა სისხლის ანალიზზე.[13]National Institute for Health and Care Excellence. Suspected cancer: recognition and referral. Dec 2021 [internet publication]. https://www.nice.org.uk/guidance/ng12

კლასიფიკაციის სქემა

სისხლდენის წყაროს დადგენა ანატომიური ადგილმდებარეობის მიხედვით მწყობრი მიდგომის საშუალებას გვაძლევს. საშარდე გზების ზედა ნაწილები: თირკმელები (გლომერულური და არაგლომერულური) და შარდსაწვეთები. დანარჩენი უროლოგიური ორგანოები საშარდე გზების ქვედა ნაწილს ეკუთვნის. საშარდე გზების ამგვარი დაყოფა გვეხმარება ანამნეზის შეგროვების დროს და პაციენტის გასინჯვისას, აგრეთვე დიაგნოსტიკური ტესტების არჩევისას, რადგან გამოკვლევის არცერთი ცალკეული საშუალება არ გვაძლევს ინფორმაციას საშარდე გზების ყველა ნაწილის შესახებ.

დიაგნოსტიკური კვლევა

სადიაგნოსტიკო ტესტირების ფუნქციაა, პირველ რიგში, დაადასტუროს მიკროჰემატურიის არსებობა. ამის შემდეგ, ტესტირებამ შეიძლება განასხვავოს ზედა ტრაქტის გლომერულური წყარო სხვა მიზეზებისგან, რაც უფრო კონკრეტული დიაგნოსტიკის საშუალებას იძლევა. თუმცა, ზედა და ქვედა ტრაქტის სადიაგნოსტიკო ტესტები (ვიზუალიზაცია და ცისტოსკოპია) აუცილებელი რჩება ყველა პაციენტში, რომლებსაც აქვთ საშარდე გზების ავთვისებიანი სიმსივნეების რისკ-ფაქტორები.

სკრინინგი

ყველაზე ხშირად გამოვლენილი კიბო მიკროსკოპული ჰემატურიის მქონე პაციენტებში არის უროთელიუმის კიბო.[7]Edwards TJ, Dickinson AJ, Natale S, et al. A prospective analysis of the diagnostic yield resulting from 4020 patients at a protocol-driven haematuria clinic. BJU Int. 2006;97:301-305. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16430634?tool=bestpractice.com [14]Messing EM, Madeb R, Young T, et al. Long-term outcome of hematuria home screening for bladder cancer in men. Cancer. 2006;107:2173-2179. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/cncr.22224/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17029275?tool=bestpractice.com [15]Friedman GD, Carroll PR, Cattolica EV, et al. Can hematuria be a predictor as well as a symptom or sign of bladder cancer? Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 1996;5:993-996. http://cebp.aacrjournals.org/cgi/reprint/5/12/993 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8959322?tool=bestpractice.com [16]Sugimura K, Ikemoto S, Kawashima H, et al. Microscopic hematuria as a screening marker for urinary tract malignancies. Int J Urol. 2001;8:1-5. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11168689?tool=bestpractice.com [17]Jones R, Latinovic R, Charlton J, et al. Alarm symptoms in early diagnosis of cancer in primary care: cohort study using general practice research database. BMJ. 2007;334:1040. http://www.bmj.com/cgi/content/full/334/7602/1040 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17493982?tool=bestpractice.com

აშშ-ს პრევენციული სერვისების სამუშაო ჯგუფი გამოდის რუტინული სკრინინგის წინააღმდეგ, რადგანაც მიკროსკოპული ჰემატურიის დადებითი პროგნოზული მაჩვენებელი შარდის ბუშტის კიბოსთვის არის 5-8%.[9]Chou R, Dana T. Screening adults for bladder cancer: a review of the evidence for the U.S. Preventive Services Task Force. Ann Intern Med. 2010;5:153:461-468. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20921545?tool=bestpractice.com [18]Nielsen M, Qaseem A; High Value Care Task Force of the American College of Physicians. Hematuria as a marker of occult urinary tract cancer: advice for high-value care from the American College of Physicians. Ann Intern Med. 2016;164:488-497. http://annals.org/article.aspx?articleid=2484287 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26810935?tool=bestpractice.com