მწვავე დიარეის შეფასება

კლინიკური გადმოსახედიდან დიარეა შეიძლება განვმარტოთ, როგორც:[1]World Health Organization. Health topics - diarrhoea. 2017 [internet publication]. http://www.who.int/topics/diarrhoea/en/ [2]Riddle MS, DuPont HL, Connor BA. ACG clinical guideline: diagnosis, treatment, and prevention of acute diarrheal infections in adults. Am J Gastroenterol. 2016 May;111(5):602-22. http://www.spg.pt/wp-content/uploads/2015/07/2016-acute-diarrhea.pdf http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27068718?tool=bestpractice.com

• 24 საათის განმავლობაში სამჯერ ან მეტჯერ თხიერი ან წყლიანი განავალი, და/ან

• პაციენტისთვის უჩვეულოდ ხშირი დეფეკაცია <14 დღის განმავლობაში, და/ან

• განავლის წონა >200 გ/დღე.

ხანგრძლივობის კუთხით დიარეა კლასიფიცირდება შემდეგნაირად:[2]Riddle MS, DuPont HL, Connor BA. ACG clinical guideline: diagnosis, treatment, and prevention of acute diarrheal infections in adults. Am J Gastroenterol. 2016 May;111(5):602-22. http://www.spg.pt/wp-content/uploads/2015/07/2016-acute-diarrhea.pdf http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27068718?tool=bestpractice.com [3]Arasaradnam RP, Brown S, Forbes A, et al. Guidelines for the investigation of chronic diarrhoea in adults: British Society of Gastroenterology, 3rd edition. Gut. 2018 Aug;67(8):1380-99. https://gut.bmj.com/content/67/8/1380.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29653941?tool=bestpractice.com [4]World Gastroenterology Organisation. Acute diarrhea in adults and children: a global perspective. 2012 [internet publication]. http://www.worldgastroenterology.org/guidelines/global-guidelines/acute-diarrhea/acute-diarrhea-english [5]Shane AL, Mody RK, Crump JA, et al. 2017 Infectious Diseases Society of America clinical practice guidelines for the diagnosis and management of infectious diarrhea. Clin Infect Dis. 2017 Nov 29;65(12):e45-80. https://academic.oup.com/cid/article/65/12/e45/4557073 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29053792?tool=bestpractice.com

• მწვავე (≤14 days)

• პერსისტენტული (>14 დღე), ან

• ქრონიკული (>4 კვირა).

ეპიდემიოლოგია

აშშ-ში ყოველწლიურად დიარეის 375 მილიონი ეპიზოდი ფიქსირდება. აქედან 900 000 საჭიროებს ჰოსპიტალიზაციას და 6 000 სრულდება გარდაცვალებით. მსოფლიოში ფიქსირდება დიარეის 2 მილიარდი ყოველწლიური ეპიზოდი. აქედან 1.9 მილიონი სრულდება ფატალურად <5 წლამდე ბავშვებში.[4]World Gastroenterology Organisation. Acute diarrhea in adults and children: a global perspective. 2012 [internet publication]. http://www.worldgastroenterology.org/guidelines/global-guidelines/acute-diarrhea/acute-diarrhea-english შესაბამისად, დიარეა მეორე ადგილზეა პოსტ-ნეონატალური სიკვდილობის კუთხით <5 წლამდე ბავშვებში, პნევმონიის შემდეგ.[6]Centers for Disease Control and Prevention. Global diarrhea burden. December 2015 [internet publication]. https://www.cdc.gov/healthywater/global/diarrhea-burden.html [7]World Health Organization. Children: reducing mortality. October 2017 [internet publication]. http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs178/en/ პერორალურ რეჰიდრატაციის თერაპიაზე წვდომა და განათლება კვებისა და ძუძუთი კვების შესახებ უნდა ამცირებდეს სიკვდილობას დიარეული დაავადების გამო, განსაკუთრებით <5 წლამდე ბავშვებში.[8]World Health Organization. World health statistics. 2008 [internet publication]. http://www.who.int/whosis/whostat/EN_WHS08_Full.pdf

აშშ-ში ყოველწლიურად ფიქსირდება მწვავე დიარეით მიმდინარე ინფექციის დაახლოებით 47.8 მილიონი შემთხვევა. ჯანდაცვის ეკონომიკას ეს პრობლემა დაახლოებით $150 მილიონი უჯდება.[9]Scallan E, Griffin PM, Angulo FJ, et al. Foodborne illness acquired in the United States: unspecified agents. Emerg Infect Dis. 2011 Jan;17(1):16-22. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3204615/ http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21192849?tool=bestpractice.com [10]Scallan E, Hoekstra RM, Angulo FJ, et al. Foodborne illness acquired in the United States: major pathogens. Emerg Infect Dis. 2011 Jan;17(1):7-15. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3375761/ http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21192848?tool=bestpractice.com  ეს შედარებულია ინგლისსა და უელსთან, სადაც ინფექციური ნაწლავური დაავადება იწვევს 300 სიკვდილსა და 35 000 ჰოსპიტალიზაციას ყოველწლიურად.[11]Wheeler JG, Sethi D, Cowden JM, et al; The Infectious Intestinal Disease Study Executive. Study of infectious intestinal disease in England: rates in the community, presenting to general practice, and reported to national surveillance. BMJ. 1999 Apr 17;318(7190):1046-50. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC27838/ http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10205103?tool=bestpractice.com დიდ ბრიტანეთში ყოველწლიურად დაახლოებით 17 მილიონი შემთხვევა ფიქსირდება, ზოგადი პრაქტიკის ექიმთან 1 მილიონი კონსულტაცია ტარდება მწვავე ინფექციური დიარეის გამო.[12]Tam CC, Rodrigues LC, Viviani L, et al; IID2 Study Executive Committee. Longitudinal study of infectious intestinal disease in the UK (IID2 study): incidence in the community and presenting to general practice. Gut. 2012 Jan;61(1):69-77. http://gut.bmj.com/content/61/1/69.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21708822?tool=bestpractice.com

საბაზისო პათოფიზიოლოგია

ყოველდღიურად გასტროინტესტინურ ტრაქტში შედის დაახლოებით 10 ლიტრი სითხე. ეს მოიცავს საკვებს, სასმელს, სანერწყვე ჯირკვლების, კუჭის, პანკრეასის, ნაღველისა და თორმეტგოჯას სეკრეციებს. წვრილი ნაწლავი უკუშეწოვის მთავარი ადგილია. საერთო ჯამში, სითხის დაახლოებით 99% ხელახლა შეიწოვება, რის შედეგადაც გამოიყოფა 0.1 ლიტრი განავლით. დიარეა ხდება, როდესაც სხვადასხვა ფაქტორები ერევა ამ ნორმალურ პროცესში, რის შედეგადაც ხდება შეწოვის დაქვეითება ან სითხის და ელექტროლიტების სეკრეციის მომატება, ან ნაწლავის მოძრაობის გაძლიერება.

ინფექციური დიარეის პათოფიზიოლოგიის გაუმჯობესებული გააზრება და გამომწვევი ინფექციური აგენტების გავრცელების ფაქტორების აღქმა გამოიწვევს ინფექციურ დაავადებათა პროფილაქტიკისა და მათზე რეაგირების პრაქტიკული მიდგომების დახვეწას.[13]Pawlowski SW, Warren CA, Guerrant R. Diagnosis and treatment of acute or persistent diarrhea. Gastroenterology. 2009 May;136(6):1874-86. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2723735/ http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19457416?tool=bestpractice.com