დაღლილობის შეფასება

ბოლო მიმოხილვა: 21 სექტებერი 2021

ბოლო განახლება: 13 მაისი 2020

დაღლილობა შეიძლება იყოს თითქმის ყველა დაავადების თანმდევი სიმპტომი მოცემული თემის მიზნებიდან გამომდინარე, განვიხილავთ იმ შემთხვევებს, როდესაც პაციენტი ექიმს მიმართავს დაღლილობის ჩივილით ან დაღლილობა წარმოადგენს ერთადერთ სიმპტომს. ასევე განიხილება მდგომარეობები, რომლის დროსაც დაღლილობა შეიძლება არ იყოს მთავარი ჩივილი, მაგრამ წარმოადგენდეს მნიშვნელოვან და სისუსტის გამომწვევ სიმპტომს.

განსაზღვრება

არსებობს დაღლილობის სხვადასხვა განსაზღვრება და კლასიფიკაცია, რომლებიც ასახავენ მრავალმხრივ ინტერპრეტაციას, იმის მიხედვით, ვინ აფასებს მდგომარეობას: პაციენტი, ექიმი, ბიოლოგი თუ ფიზიოლოგი. დაღლილობის ხშირად გამოყენებული და პრაქტიკული განსაზღვრება გულისხმობს გამოფიტვის შეგრძნებას ჩვეულებრივი დატვირთვის შემდეგ ან დროს, ან არასაკმარისი ენერგიის ქონას ამ აქტივობის დასაწყებად.[1]

ეპიდემიოლოგია

მთელს მოსახლეობაში დაღლილობა წარმოადგენს ხშირ ჩივილს, პრევალენტობით 4.3%-21.9%-მდე.[2][3][4][5][6][7] აშშ-ში, პირველადი ჯანდაცვის დაწესებულებებში ჩატარებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ პაციენტთა 11%-33% უჩივის მნიშვნელოვან დაღლილობას, რასაც წელიწადში დაახლოებით 7 მლნ შემთხვევაში მოჰყვება ქირურგიული ჩარევა.

პირველადი ჯანდაცვის დაწესებულებებში პაციენტების უმეტესობას (მინიმუმ ორ მესამედს), რომლებიც წარმოადგენენ დაღლილობის ჩივილს, ესმება სამედიცინო ან ფსიქიატრიული დიაგნოზი.[8][9][10][11][12] ჰოლანდიურმა კვლევამ გამოავლინა სპეციფიკური დიაგნოზი პაციენტების 63% -ში, რომლებიც ზოგადი პრაქტიკის ექიმებთან მივიდნენ ზოგადი სისუსტით ან დაღლილობით ნებისმიერი დროის განმავლობაში.[11] ყველაზე გავრცელებული დიაგნოზები შეხვედრის სიხშირის კლების მიხედვით ასე ნაწილდება: ვირუსული დაავადებები, ზემო სასუნთქი გზების ინფექციები, რკინადეფიციტური ანემია, მწვავე ბრონქიტი, სწორი დოზით მიღებული სამკურნალო საშუალებების გვერდითი მოვლენები და დეპრესია ან სხვა მენტალური პრობლემები.[13] ყველაზე ხშირი ფსიქიატრიული დაავადებები მოიცავს დეპრესიას, პანიკურ აშლილობას და სომატიზაციას. იშვიათი მიზეზია სერიოზული სომატური დაავადება, რომელიც პირველადი სამედიცინო დახმარების დროს დაღლილობის დიფერენციალურ დიაგნოზზე დაყრდნობით გამოვლენილი კვლევების სისტემატური მიმოხილვით და მეტა-ანალიზით აღმოჩნდა. შემდეგი მიზეზების გავრცელებით დაფიქსირდა: ანემია (2.8%); ავთვისებიანობა (0.6%); სერიოზული სომატური დაავადება (4.3%); დეპრესია (18.5%).[14]

მამაკაცებისაგან განსხვავებით, ქალებში დაღლილობის შედარებით მაღალი პრევალენტობა, როგორც სჩანს, აიხსნება მენსტრუაციის შემდგომი რკინის დეფიციტით და ფსიქოლოგიური ფაქტორებით.[1][6][15][16][17][7]

კლასიფიკაცია

დაღლილობა კატეგორიებად იყოფა წარმოშობის, თანმხლები სიმპტომებისა და ამ სიმპტომების ხანგრძლივობის მიხედვით. დაღლილობა შესაძლოა იყოს:

ცენტრალური (თავის ტვინიდან)
პერიფერიული (ჩვეულებრივ ნეიროკუნთოვანი წარმოშობის)

ის შესაძლოა დაკავშირებული იყოს:[8]

ფიზიკურ დაავადებასთან
ფსიქოლოგიური (მაგ: ფსიქიატრიული დაავადება), სოციალური (მაგ: ოჯახური პრობლემები) და ფიზიოლოგიური ფაქტორები (მაგ: ხანდაზმული ასაკი)
პროფესიული დაავადება (მაგ: სტრესი სამუშაო ადგილზე).

სიმპტომების ხანგრძლივობა შესაძლოა დაკავშირებული იყოს:

ბოლო დროინდელ დაღლასთან (სიმპტომები გრძელდება <1 თვე)
გახანგრძლივებული დაღლილობა (სიმპტომები გრძედლება >1 თვე)
ქრონიკული დაღლილობა (სიმპტომები გრძელდება >6 თვე)

როდესაც ახსნა ვერ ხერხდება, კლინიკური სურათის მიხედვით დაღლილობა შეიძლება შეფასდეს როგორც ქრონიკული დაღლილობის სინდრომი (ასევე ცნობილია მიალგიური ენცეფალომიელიტის სახელით) და იდიოპათური ქრონიკული დაღლილობა.[18][19] პაციენტებში, რომლებიც უჩივიან ქრონიკულ დაღლილობას, ქრონიკული დაღლილობის სინდრომი აღინიშნება მცირე ჯგუფში. იმ პაციენტებშიც კი, რომლებიც 6 თვეზე მეტი ხნის ხანგრძლივობის დაღლილობას უჩივიან, პრევალენტობა 40%-ზე ნაკლებია. ევროპულმა კვლევებმა აჩვენა, რომ პაციენტების, რომლებიც უჩიოდნენ 6 თვეზე მეტი ხანგრძლივობის დაღლილობას, მხოლოდ ერთ მესამედს ან ნაკლებს დაესვა ქრონიკული დაღლილობის სინდრომის დიაგნოზი.[9][13][20][21][22] აშშ-ს მედიცინის ინსტიტუტმა (The US Institute of Medicine) გამოყო ქრონიკული დაღლილობის სინდრომთან ასოცირებული რამდენიმე მნიშვნელოვანი სიმპტომი და შემოგვთავაზა ახალი ტერმინი: დატვირთვის აუტანლობის სისტემური დაავადება (SEID), როგორც ქრონიკული დაღლილობის სინდრომის ალტერნატივა.[23]

დიფერენციული დიაგნოზები

ხშირი

უძილობა
დეპრესია
რკინადეფიციტური ანემია
რკინის დეფიციტი ანემიის გარეშე
გულის ქრონიკული უკმარისობა
შაქრიანი დიაბეტი
ჰიპოთირეოზი
ჰიპერთირეოიდიზმი
EBV ინფექცია
გრიპის ინფექცია
2019 წლის კორონავირუსით გამოწვეული დაავადება (COVID-19)
მედიკამენტებით გამოწვეული დაღლილობა
ალკოჰოლზე დამოკიდებულება
წამალდამოკიდებულება
HIV ინფექცია
მიოკარდიუმის მწვავე ინფარქტი
მოციმციმე არითმია
ფქოდ - ფილტვის ქრონიკული ობსტრუქციული დაავადება
ტუბერკულოზი
ტოქსოპლაზმოზი
ინსულტი

სრული ტექსტი

იშვიათია

ძილის ობსტრუქციული აპნოე
მოუსვენარი ფეხის სინდრომი
გლუტენური დაავადება-ცელიაკია
ადისონის დაავადება
ჰიპოპიტუიტარიზმი
მიელოდსპლაზიური სინდრომი
ქრონიკული მიელოიდური ლეიკემია
არაჰოჯკინის ლიმფომა
ჰოჯკინის ლიმფომა
ციტომეგალოვირუსით გამოწვეული ინფექცია
ლაიმის დაავადება
ბრუცელოზი
თირკმლის ქრონიკული დაავადება
გაფანტული სკლეროზი
პარკინსონის დაავადება
ფიბრომიალგია
D ვიტამინის დეფიციტი (ოსტეომალაცია)
სისტემური წითელი მგლურა
პირველადი ბილიარული ციროზი
არსებული ავთვისებიანი მდგომარეობები (არა-ლიმფომა)
ქრონიკული დაღლილობის სინდრომი/ დატვირთვის აუტანლობის სისტემური დაავადება
ქრონიკული იდიოპათური დაღლილობა
მძიმე მეტალებით მოწამვლა

სრული ტექსტი

კონტრიბუტორები

ავტორები

Bernard Favrat, MD

Associate Professor

University of Lausanne

Department of Ambulatory Care and Community Medicine

Lausanne

Switzerland

გაფრთხილება:

BF has received study grants and lecture/consultant fees from Vifor Pharma and Pierre Fabre Médicament. BF is an author of a number of references cited in this topic.

Jacques Cornuz, MD, MPH

Associate Director

University Hospital of Lausanne

Department of Ambulatory Care and Community Medicine

Lausanne

Switzerland

გაფრთხილება:

JC is an author of a reference cited in this topic.

მადლიერება

Dr Bernard Favrat and Dr Jacques Cornuz would like to gratefully acknowledge Dr Idris Guessous and Dr Baptiste Pedrazzini, previous contributors to this topic. IG is an author of a reference cited in this topic. BP declares that he has no competing interests.

რეცენზენტები

Chris Martin, MD

General Practitioner

Dr Moulds and Partners

Laindon Health Centre

Laindon

Essex

გაფრთხილება:

CM has received an NHS salary greater than 6 figures USD. CM declares that he has no competing interests.

Benjamin Natelson, MD

Professor of Neurosciences

UMDNJ

New Jersey Medical School

Newark

გაფრთხილება:

BN declares that he has no competing interests.

ამ მასალის გამოყენება ექვემდებარება ჩვენს წესებს

დაღლილობის შეფასება

განსაზღვრება

ეპიდემიოლოგია

კლასიფიკაცია

დიფერენციული დიაგნოზები

ხშირი

იშვიათია

კონტრიბუტორები

ავტორები

Bernard Favrat, MD

გაფრთხილება:

Jacques Cornuz, MD, MPH

გაფრთხილება:

მადლიერება

რეცენზენტები

Chris Martin, MD

გაფრთხილება:

Benjamin Natelson, MD

გაფრთხილება:

გაიდლაინები

პაციენტის ბროშურები

კალკულატორები

დაღლილობის შეფასება

შეჯამება

განსაზღვრება

ეპიდემიოლოგია

კლასიფიკაცია

დიფერენციული დიაგნოზები

ხშირი

იშვიათია

კონტრიბუტორები

ავტორები

Bernard Favrat, MD

გაფრთხილება:

Jacques Cornuz, MD, MPH

გაფრთხილება:

მადლიერება

რეცენზენტები

Chris Martin, MD

გაფრთხილება:

Benjamin Natelson, MD

გაფრთხილება:

გაიდლაინები

პაციენტის ბროშურები

კალკულატორები