ჩვეულებრივი გაციება

დაარწმუნეთ პაციენტი, რომ დაავადება თვითგანკურნებადია და 7-10 დღეში გაივლის.

აუხსენით პაციენტს ჰიგიენის წესები და ინფექციის გავრცელების შეზღუდვის ზომები, ასევე დასვენებისა და სითხეების მიღების აუცილებლობა. დღეისთვის არც ერთ კვლევაში არ იყო შესწავლილი მწვავე რესპირატორული ინფექციების დროს დიდი რაოდენობით სითხეების მიღების შედეგები.[35]Guppy MP, Mickan SM, Del Mar CB, et al. Advising patients to increase fluid intake for treating acute respiratory infections. Cochrane Database Syst Rev. 2011 Feb 16;(2):CD004419. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD004419.pub3/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21328268?tool=bestpractice.com

გაციების დროს ანტიბიოტიკები რეკომენდებული არ არის.[7]Harris AM, Hicks LA, Qaseem A, et al. Appropriate antibiotic use for acute respiratory tract infection in adults: advice for high-value care from the American College of Physicians and the Centers for Disease Control and Prevention. Ann Intern Med. 2016 Mar 15;164(6):425-34. https://www.acpjournals.org/doi/full/10.7326/M15-1840 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26785402?tool=bestpractice.com ​​[66]Kenealy T, Arroll B. Antibiotics for the common cold and acute purulent rhinitis. Cochrane Database Syst Rev. 2013 Jun 4;(6):CD000247. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD000247.pub3/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23733381?tool=bestpractice.com ​ ანტიბიოტიკების დაგვიანებული დანიშვნა, დაავადების ბუნებრივ ისტორიასთან და სიმპტომურ მკურნალობასთან ერთად, ამცირებს ანტიბიოტიკების მოხმარების მაჩვენებელს (31%) დაუყოვნებლივ ანტიბიოტიკებთან შედარებით (93%) პაციენტების კმაყოფილების მსგავსი მაჩვენებლებით.[68]Spurling GK, Del Mar CB, Dooley L, et al. Delayed antibiotic prescriptions for respiratory infections. Cochrane Database Syst Rev. 2017 Sep 7;(9):CD004417. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD004417.pub5/abstract http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28881007?tool=bestpractice.com  ანტიბიოტიკების გამოყენების შესახებ წერილობითი ინფორმაციის მიცემა მშობლებისთვის, რომელთა შვილებს აქვთ ზედა სასუნთქი გზების ინფექცია, ასევე ამცირებს მოხმარებული ანტიბიოტიკების რაოდენობას, მშობელთა კმაყოფილების შემცირების გარეშე.[69]O'Sullivan JW, Harvey RT, Glasziou PP, et al. Written information for patients (or parents of child patients) to reduce the use of antibiotics for acute upper respiratory tract infections in primary care. Cochrane Database Syst Rev. 2016 Nov 25;(11):CD011360. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD011360.pub2/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27886368?tool=bestpractice.com

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

ტკივილის და/ან ცხელების დროს რეკომენდებულია პარაცეტამოლი. არსებობს მტკიცენულება, რომ ის ასევე ამსუბუქებს ცხვირის გაჭედვას და რინორეას, თუმცა არ მოქმედებს ყელის ტკივილზე, შეუძლოდ ყოფნაზე, ცემინებაზე ან ხველაზე.[37]Li S, Yue J, Dong BR, et al. Acetaminophen (paracetamol) for the common cold in adults. Cochrane Database Syst Rev. 2013 Jul 1;(7):CD008800. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD008800.pub2/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23818046?tool=bestpractice.com ამის მიუხედავად, მაინც ყველაზე ხშირად გამოყენებადი ანალგეტიკი/ანტიპირეტიკია და ბევრი კლინიცისტისთვის პირველი რიგის პრეპარატია ტკივილის და ცხელების სამართავად, როგორც ზრდასრულებში, ასევე ბავშვებში.[38]Eccles R. Efficacy and safety of over-the-counter analgesics in the treatment of common cold and flu. J Clin Pharm Ther. 2006 Aug;31(4):309-19. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16882099?tool=bestpractice.com

ანთების საწინააღმდეგო არასტეროიდული პრეპარატების (NSAID) მიმოხილვით დადგინდა, რომ ეს პრეპარატები ამცირებენ დისკომფორტს, მაგრამ არ ამსუბუქებენ რესპირატორულ სიმპტომებს. გასათვალისწინებელია შესაძლო გვერდითი მოვლენებიც (მაგ. გასტროინტესტინური მოვლენები, გამონაყარი).[39]Kim SY, Chang YJ, Cho HM, et al. Non-steroidal anti-inflammatory drugs for the common cold. Cochrane Database Syst Rev. 2015 Sep 21;(9):CD006362. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD006362.pub4/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26387658?tool=bestpractice.com [ ] Is there randomized controlled trial evidence to support the use of non-steroidal anti-inflammatory drugs in people with the common cold?/cca.html?targetUrl=https://cochranelibrary.com/cca/doi/10.1002/cca.1126/fullსწორი პასუხის ჩვენება

ასპირინის კვლევებით გამოვლინდა, რომ ის ეფექტურია ტკივილისა და ცხელების დროს, მოკლევადიანი გამოყენეისას, კუჭ-ნაწლავის მხრივ მნიშვნელოვანი გვერდითი ეფექტების არ გამოვლინდა, თუმცა დაფიქსირდა დისპეფსიის მცირე გაზრდილი რისკი.[40]McCarthy DM. Efficacy and gastrointestinal risk of aspirin used for the treatment of pain and cold. Best Pract Res Clin Gastroenterol. 2012 Apr;26(2):101-12. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22542149?tool=bestpractice.com [41]Lanas A, McCarthy D, Voelker M, et al. Short-term acetylsalicylic acid (aspirin) use for pain, fever, or colds - gastrointestinal adverse effects: a meta-analysis of randomized clinical trials. Drugs R D. 2011 Sep 1;11(3):277-88. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3586117 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21902288?tool=bestpractice.com ასპირინის მიცემა 18 წლამდე ასაკის ბავშვებისთვის სასურველი არ არის რეის სინდრომის რისკის გამო.

არსებობს გარკვეული მტკიცებულება, რომ ურეცეპტოდ გაცემული წამლები (ადგილობრივი საანესთეზიო, ანტისეპტიკური ან არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო საშუალებების შემცველი) შეიძლება დამხმარე იყოს მოზრდილებში ყელის ტკივილთან დაკავშირებული ტკივილის შემცირების თვალსაზრისით. თუმცაღა, ისინი მხოლოდ მცირედ ამცირეენ ტკივილს. არ არსებობს მტკიცებულება არასამკურნალო აბების, პირის ღრუს სარეცხი საშუალებების ან ადგილობრივი საანესთეზიო სპრეების შესახებ.[42]National Institute for Health and Care Excellence. Sore throat (acute): antimicrobial prescribing​. NICE guideline NG84. Jan 2018 [internet publication]. https://www.nice.org.uk/guidance/ng84

The BMJ: what treatments are effective for common cold in adults and children? Opens in new window

The BMJ: treatments for cough and common cold in children - practice pointer Opens in new window

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

დამატენიანებელი, მაორთქლეელი საშუალების გამოყენება ან ორთქლის ჩასუნთქვა ცხელი წყლის თასიდან ან შხაპიდან შეიძლება დაგვეხმაროს. შეიძლება გამოყენებულ იქნას ნაზალური მარილიანი წვეთები ან სპრეი. მცირეწლოვან ბავშვებში შეიძლება გამოყენებულ იქნას რეზინის ასპირატორი ნათურა ლორწოსგან გასასუფთავებლად.[43]Centers for Disease Control and Prevention. Antibiotic prescribing and use in doctor’s offices: common cold. Jun 2023 [internet publication]. https://www.cdc.gov/antibiotic-use/community/for-patients/common-illnesses/colds.html ​ არსებობს დაბალი ხარისხის მტკიცებულება, რომ მარილიანი წვეთები ან სპრეი შეიძლება იყოს უსაფრთხო და ეფექტური მცირეწლოვან ბავშვებში.[36]van Driel ML, Scheire S, Deckx L, et al. What treatments are effective for common cold in adults and children? BMJ. 2018 Oct 10;363:k3786.​

არსებობს უამრავი ფორმა, რომელიც გამიზნულია რინორეის, ცხვირის გაჭედვის ან ცემინების სამკურნალოდ, ერთი პრეპარატის და კომბინირებული ფორმების ჩათვლით. შეშუპების საწინააღმდეგო საშუალებები ხელმისაწვდომია როგორც პერორული, ასევე ინტრანაზალური ფორმით. მოყვანილია რამდენიმე მაგალითი; თუმცა, ჩამონათვალი ამომწურავი არ არის და საჭიროა ადგილობრივი ცნობარის გაცნობა.

ზრდასრულებში შემაწუხებელი ნაზალური სიმპტომების დროს, შეშუპების საწინააღმდეგო და/ან ანტიჰისტამინური პრეპარატები საუკეთესო არჩევანია; თუმცა, მიიჩნევა, რომ ეფექტი მცირეა და მათი გამოყენება 3-დან 7 დღით უნდა შეიზღუდოს.[36]van Driel ML, Scheire S, Deckx L, et al. What treatments are effective for common cold in adults and children? BMJ. 2018 Oct 10;363:k3786.​

შესაბამისად, შეშუპების საწინააღმდეგო საშუალებები და/ან ანტიჰისტამინები არაა რეკომენდებული <6 წლამდე ბავშვებში და სიფრთხილით უნდა გამოვიყენოთ 6-დან 12 წლამდე ბავშვებში. არ არსებობს მტკიცებულება, რომ შეშუპების საწინააღმდეგო საშუალებები ამსუბუქებდნენ ნაზალურ სიმპტომებს ბავშვებში, თუმცა ცნობილია მათი არასასურველი ეფექტები (მაგ. ძილიანობა, კუჭ-ნაწლავის აშლილობა, ან უფრო სერიოზული ეფექტები, როგორიცაა კრუნჩხვები, გულისცემის აჩქარება და სიკვდილი).[36]van Driel ML, Scheire S, Deckx L, et al. What treatments are effective for common cold in adults and children? BMJ. 2018 Oct 10;363:k3786.​

აშშ სურსათისა და წამლის სააგენტო რეკომენდაციას არ უწევს 4 წლამდე ბავშვებში გაციების საწინააღმდეგო პრეპარატების გამოყენებას.[52]US Food and Drug Administration. Use caution when giving cough and cold products to kids. Feb 2018 [internet publication]. https://www.fda.gov/drugs/special-features/use-caution-when-giving-cough-and-cold-products-kids ​ დიდ ბრიტანეთში და კანადაში ცივი პროდუქტები არ არის რეკომენდებული 6 წლამდე ასაკის ბავშვებში. FDA: use caution when giving cough and cold products to kids Opens in new window

ინტრანაზალური შეშუპების საწინააღმდეგო საშუალებების გამოყენება შესაძლებელია მაქსიმუმ 3-7 დღის განმავლობაში, ვინაიდან არსებობს ქრონიკული/განმეორებითი ნაზალური შეგუბების რისკი (მედიკამენტური რინიტი).

იპრატროპიუმის ნაზალური სპრეი რინორეის მკურნალობის ეფექტური გზაა, მაგრამ არაეფექტურია ცხვირის გაჭედვისას. გვერდითი მოვლენები (მაგ. პირის სიმშრალე, ცხვირიდან სისხლდენა, ცხვირის სიმშრალე) უფრო ხშირი იყო პლაცებოსთან ან მკურნალობის გარეშე შემთხვევებთან შედარებით.[51]AlBalawi ZH, Othman SS, AlFaleh K. Intranasal ipratropium bromide for the common cold. Cochrane Database Syst Rev. 2013 Jun 19;(6):CD008231. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD008231.pub3/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23784858?tool=bestpractice.com

ფსევდოეფედრინის შემცველი მედიკამენტები დაკავშირებულია უკანა შექცევადი ენცეფალოპათიის სინდრომის (PRES) და შექცევადი ცერებრალური ვაზოკონსტრიქციის სინდრომის (RCVS) რისკთან. ეს არის იშვიათი მდგომარეობები პოტენციურად მნიშვნელოვანი და სიცოცხლისათვის საშიში გართულებებით. ფსევდოეფედრინის შემცველი მედიკამენტები არ უნდა იქნას გამოყენებული მძიმე ან უკონტროლო ჰიპერტენზიით დაავადებულ პაციენტებში ან თირკმლის მწვავე ან ქრონიკული დაავადების ან უკმარისობის მქონე პაციენტებში.[48]European Medicines Agency. ​EMA confirms measures to minimise the risk of serious side effects with medicines containing pseudoephedrine. Jan 2024 [internet publication]. https://www.ema.europa.eu/en/medicines/human/referrals/pseudoephedrine-containing-medicinal-products

The BMJ: what treatments are effective for common cold in adults and children? Opens in new window

The BMJ: treatments for cough and common cold in children - practice pointer Opens in new window

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

ბევრი სხვადასხვა ხველის დამთრგუნველი ან ამოსახველებელი საშუალება ხელმისაწვდომია ურეცეპტოდ, მათ შორის ერთჯერადი და კომბინირებული ფორმულაციები (ხშირად შერწყმულია დეკონგესტანტებთან და/ან ანტიჰისტამინებთან), და ადამიანებს შეიძლება სურდეთ მათი მოსინჯვა. არ ასებობს მტკიცებულება, რომელიც დაადასტურებდა ან უარყოფდა ურეცეპტო ხველის საწინააღმდეგო, ამოსახველებელი, მუკოლიზური ან ანტიჰისტამინური პრეპარატების (მათ შორის ამ პრეპარატების კომბინაციის) ეფექტურობას ხველის სიხშირის შემცირებაზე ბავშვებსა და ზრდასრულებში, განსაკუთრებით მცირეწლოვან ბავშვებში.[54]Isbister GK, Prior F, Kilham HA. Restricting cough and cold medicines in children. J Paediatr Child Health. 2012 Feb;48(2):91-8. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20598066?tool=bestpractice.com [55]Smith SM, Schroeder K, Fahey T. Over-the-counter (OTC) medications for acute cough in children and adults in community settings. Cochrane Database Syst Rev. 2014 Nov 24;(11):CD001831. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD001831.pub5/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25420096?tool=bestpractice.com ​ გულმკერდის ექიმთა ამერიკული კოლეჯი რეკომენდაციას უწევს ხველის სამკურნალოდ ურეცეპტოდ გაცემული ხველისა და გაციების წამლების გამოყენებას.[56]Malesker MA, Callahan-Lyon P, Ireland B, et al. Pharmacologic and nonpharmacologic treatment for acute cough associated with the common cold: CHEST expert panel report. Chest. 2017 Nov;152(5):1021-37. http://journal.chestnet.org/article/S0012-3692(17)31408-3/fulltext#sec3.6 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28837801?tool=bestpractice.com [მტკიცებულების დონე A]537b0acf-b54c-4f97-9c63-08ee88fae3d3guidelineCრა გავლენას ახდენს ურეცეპტო მედიკამენტების მიღება (პლაცებოსთან შედარებით) ხველების ხანგრძლივობის შემცირების კუთხით მარტივი რესპირატორული ვირუსის (გაციების) მქონე ბავშვებსა და ზრდასრულებში, საზოგადოებრივ პირობებში?[56]Malesker MA, Callahan-Lyon P, Ireland B, et al. Pharmacologic and nonpharmacologic treatment for acute cough associated with the common cold: CHEST expert panel report. Chest. 2017 Nov;152(5):1021-37. http://journal.chestnet.org/article/S0012-3692(17)31408-3/fulltext#sec3.6 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28837801?tool=bestpractice.com ​​

ხველისა და გაციების საწინააღმდეგო მედიკამენტები, რომლებიც შეიცავს ოპიოიდებს, როგორიცაა კოდეინი ან ჰიდროკოდონი, არ უნდა იქნას გამოყენებული 18 წლისა და უმცროსი ასაკის ბავშვებში, რადგან გამოყენებისას რისკები (შენელებული ან გაძნელებული სუნთქვა, ბოროტად გამოყენება, არასწორად გამოყენება, დამოკიდებულება, დოზის გადაჭარბება და სიკვდილი) აღემატება სარგებლობას.[57]Food and Drug Administration. FDA drug safety communication: FDA requires labeling changes for prescription opioid cough and cold medicines to limit their use to adults 18 years and older. January 2018 [internet publication]. https://www.fda.gov/Drugs/DrugSafety/ucm590435.htm ​ ფოლკოდინის შემცველი მედიკამენტები ამოღებულ იქნა ბაზრიდან მთელ რიგ ქვეყნებში, მათ შორის ევროპასა და დიდ ბრიტანეთში, ნეირომუსკულური ბლოკირების აგენტების მიმართ ანაფილაქსიის ძალიან იშვიათი რისკის გამო (გამოიყენება ზოგად ანესთეზიაში) პაციენტებში, რომლებიც იღებენ ფოლკოდინის შემცველ მედიკამენტებს უკანასკნელი 12 თვე[58]European Medicines Agency. EMA recommends withdrawal of pholcodine medicines from EU market​. Dec 2022 [internet publication]. https://www.ema.europa.eu/en/news/ema-recommends-withdrawal-pholcodine-medicines-eu-market [59]Medicines and Healthcare products Regulatory Agency. Pholcodine-containing cough and cold medicines: withdrawal from UK market as a precautionary measure. Mar 2023 [internet publication]. https://www.gov.uk/drug-safety-update/pholcodine-containing-cough-and-cold-medicines-withdrawal-from-uk-market-as-a-precautionary-measure [63]World Health Organization. Prior use of pholcodine-containing cough and cold remedies and risk of perioperative anaphylactic reactions to neuromuscular blocking agents (NMBAs). Mar 2023 [internet publication]. https://www.who.int/news/item/31-03-2023-pholcodine-containing-remedies-anaphylactic-reactions

თაფლი შეიძლება გამოყენებულ იქნას ხველის შესამსუბუქებლად ≥1 წლამდე ასაკის ბავშვებსა და მოზრდილებში.[43]Centers for Disease Control and Prevention. Antibiotic prescribing and use in doctor’s offices: common cold. Jun 2023 [internet publication]. https://www.cdc.gov/antibiotic-use/community/for-patients/common-illnesses/colds.html ​ გამოვლინდა, რომ თაფლის გამოყენება უფრო მეტად ხსნის ხველის სიმპტომებს, ვიდრე საერთოდ უმკურნალებლობა, პლაცებო და დიფენჰიდრამინი 1-დან 18 წლამდე ასაკის ბავშვებში, მაგრამ არ არის უკეთესი ვიდრე დექსტრომეტორფანი.[56]Malesker MA, Callahan-Lyon P, Ireland B, et al. Pharmacologic and nonpharmacologic treatment for acute cough associated with the common cold: CHEST expert panel report. Chest. 2017 Nov;152(5):1021-37. http://journal.chestnet.org/article/S0012-3692(17)31408-3/fulltext#sec3.6 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28837801?tool=bestpractice.com [64]Oduwole O, Udoh EE, Oyo-Ita A, et al. Honey for acute cough in children. Cochrane Database Syst Rev. 2018 Apr 10;(4):CD007094. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD007094.pub5/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29633783?tool=bestpractice.com [მტკიცებულების დონე A]c66985ee-8897-4512-b673-c1c38ef397c7guidelineCრა გავლენას ახდენს თაფლი ხველების ხანგრძლივობის შემცირების კუთხით მარტივი რესპირატორული ვირუსის (გაციების) მქონე ბავშვებში?[56]Malesker MA, Callahan-Lyon P, Ireland B, et al. Pharmacologic and nonpharmacologic treatment for acute cough associated with the common cold: CHEST expert panel report. Chest. 2017 Nov;152(5):1021-37. http://journal.chestnet.org/article/S0012-3692(17)31408-3/fulltext#sec3.6 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28837801?tool=bestpractice.com ​​

The BMJ: what treatments are effective for common cold in adults and children? Opens in new window

The BMJ: treatments for cough and common cold in children - practice pointer Opens in new window