მკურნალობის ალგორითმი
ყურადღება: ფორმულაციები/შეყვანის გზები და დოზირება შეიძლება განსხვავდებოდეს მედიკამენტთა დასახელებებს, ბრენდებს, ფორმულარებსა და ლოკაციებს შორის. მკურნალობის რეკომენდაციები სპეციფიკურია პაციენტთა ჯგუფისთვის. იხილეთ: see disclaimer
რადგანაც მწვავე ბრონქიტი უხშირესად უკავშირდება ვირუსულ ინფექციებს, მკურნალობის სტრატეგია მოიცავს სიმპტომების შემსუბუქებას მანამ, სანამ ავადმყოფობა გაივლის. მრავალი პაციენტისთვის, რომელთაც მინიმალური ხველა აქვთ და ხელი არ ეშლებათ ძილსა და ყოველდღიურ აქტივობაში, საუკეთესო მიდგომა იქნება მკურნალობის გარეშე დატოვება.
პაციენტის განათლება, იმის შესახებ, რომ მწვავე ბრონქიტი თვითგანკურნებადი ავადმყოფობაა, რომელიც გაივლის 4 კვირამდე პერიოდში მკურნალობის გარეშე, შესაძლოა იყოს დამხმარე პაციენტის კმაყოფილებისათვის.
მკურნალობა რეკომენდებულია ზოგიერთი პაციენტისთვის, პაციენტის კონკრეტულ ჯგუფში
პირველადი ვარიანტი
პარაცეტამოლი: 500-1000 მგ პერორალურად ყოველ 4-6 საათში ერთხელ საჭიროების მიხედვით, მაქსიმალური დოზა შეადგენს 4000 მგ-ს/დღეში
ცხელების საწინააღმდეგო საშუალებები შესაძლოა დამხმარე იყოს პაციენტის კომფორტისთვის, თუ წარმოდგენილია ცხელება.
მკურნალობა რეკომენდებულია ზოგიერთი პაციენტისთვის, პაციენტის კონკრეტულ ჯგუფში
პირველადი ვარიანტი
სალბუტამოლი: 100-200 მიკროგრამი (1-2 შესხურება) ინჰალაციური გზით, ყოველ 4-6 საათში საჭიროებისამებრ; 2.5 მგ ნებულაიზერით, ყოველ 4-6 საათში საჭიროებისამებრ
სალბუტამოლის გამოყენება შესაძლებელია მსტვინავი სუნთქვის მქონე პაციენტებში. თუმცა, ხელმისაწვდომი მონაცემებით აღნიშნული მედიკამენტის შესაძლო სარგებელი არ არის მხარდაჭერილი და უნდა მოხდეს მისი გამოყენების სარგებლისა და მასთან დაკავშირებული გვერდითი ეფექტების შედარება.[16]
[ 
]
დიდ ბრიტანეთში, ჯანდაცვის და სამედიცინო დახმარების დახელოვნების ეროვნული ინსტიტუტი რეკომენდაციას არ უწევს პერორალური ან საინჰალაციო ბრონქოდილატატორების გამოყენებას, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც პაციენტს აქვს სასუნთქი გზების ძირითადი დაავადება (მაგ. ასთმა).[17]
გამოყენება ასოცირებულია ხველის სიხშირის შემსუბუქებასთან 1 კვირის შემდეგ და ზოგად სიმპტომურ გაუმჯობესებასთან 1 კვირის შემდეგ.[30][31] სალბუტამოლის კომბინირება ანტიბიოტიკთან არ ავლენს დამატებით სარგებელს მხოლოდ სალბუტამოლის გამოყენებასთან შედარებით,[30] თუმცა შედეგები >1 კვირის ვადაზე არ იქნა შესწავლილი. მკურნალობის სარგებელი უნდა შევადაროთ შფოთვისა და ტრემორის გვერდით ეფექტებს, რომლებიც შეიძლება უფრო ხელისშემშლელი აღმოჩნდეს პაციენტისთვის, ვიდრე ხველა.
მკურნალობა რეკომენდებულია ზოგიერთი პაციენტისთვის, პაციენტის კონკრეტულ ჯგუფში
პირველადი ვარიანტი
დექსტრომეტორფანი: 20 მგ პერორალურად, ყოველ 4 საათში საჭიროებისას, ან 30 მგ ყოველ 6-8 საათში საჭიროებისას; მაქსიმალური დოზა -120 მგ/დღეში
ან
კოდეინ ფოსფატი: 15-30 მგ პერორალურად ყოველ 6-8 საათში საჭიროებისას, მაქსიმალური დოზა 120 მგ/დღეში
ხველის საწინააღმდეგო პრეპარატები შესაძლოა ეფექტური იყოს ძლიერი ხველის მწვავე მართვის მიზნით. ხველის საწინააღმდეგო საშუალებები ხშირად გამოიყენება კომბინაციაში სხვა აგენტებთან, როგორიცაა გუაიფენეზინი (ამოსახველებელი საშუალება) ან ანტიჰისტამინური მედიკამენტები, თუმცა მათი სარგებელი მწვავე ბრონქიტის მართვაში დადასტურებული არ არის. შესაძლოა ადგილი ჰქონდეს კოდეინის ან დექსტრომეტორფანის ბოროტად გამოყენებას, ისევე როგორც მათზე დამოკიდებულების განვითარებას.[18]
ხველისა და გაციების მედიკამენტები, რომლებიც შეიცავენ ოპიოიდებს, როგორიცაა კოდეინი ან ჰიდროკოდონი გამოიყენება მხოლოდ 18 წლის და უფროსი ასაკის მოზრდილებში, რადგან რისკი (სუნთქვის შენელება ან გაძნელება, მედიკამენტის არასწორად ან ბოროტად გამოყენება, მიჩვევა, ჭარბი დოზის მიღება და სიკვდილი) გადაწონის სარგებელს.[19]
გართულებების მაღალი რისკი
მკურნალობა რეკომენდებულია ყველა პაციენტისთვის, პაციენტის კონკრეტულ ჯგუფში
მარეგულირებელი ორგანოების უმრავლესობა რეკომენდაციას არ უწევს ემპირიულ ანტიბიოტიკოთერაპიას მწვავე ბრონქიტის თერაპიაში. ადგილობრივი გზამკვლევები უნდა იძლეოდეს რეკომენდაციას მკურნალობის გადაწყვეტილების მისაღებად, ანტიბიოტიკების შერჩევის ჩათვლით.
დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრი, ასევე ექიმთა ამერიკული კოლეჯი რეკომენდაციას არ უწევს პნევმონიის არარსებობის დროს, მწვავე გაურთულებელი ბრონქიტის ანტიბიოტიკებით რუტინულ მკურნალობას.[3]
დიდ ბრიტანეთში, ჯანდაცვის და სამედიცინო დახმარების დახელოვნების ეროვნული ინსტიტუტი (NICE) რეკომენდაციას უწევს ანტიბიოტიკების გამოყენებას მხოლოდ იმ პაციენტებში, რომლებიც სისტემატიურად შეუძლოდ გრძნობენ თავს ან აქვთ გართულებების მაღალი რისკი (ანუ ადამიანები ფონურად არსებული მრავალი დაავადებით; მცირეწლოვანი ბავშვები, რომლებიც ნაადრევად დაიბადნენ; ≥80 წლის პაციენტები, რომელთაც აქვთ ჩამოთვლილთაგან ერთი ან მეტი, ან ≥65 წლის პაციენტები, რომელთაც აქვთ ჩამოთვლილთაგან ორი ან მეტი: ჰოსპიტალიზაცია ბოლო 1 წლის განმავლობაში, კორტიკოსტეროიდების გამოყენება უახლოეს წარსულში, პირველი ან მე-2 ტიპის დიაბეტი ან გულის შეგუბებითი უკმარისობის ანამნეზი.[17]
NICE აგრეთვე რეკომენდაციას უწევს, რომ C-რეაქტიული ცილა (CRP) უნდა გამოიყენოთ თერაპიის წარმართვისთვის თუ კლინიკური შეფასების შემდეგ ვერ დადგინდა პნევმონიის დიაგნოზი. ანტიბიოტიკები რუტინულად არ გამოიყენება თუ CRP არის <20 მგ/ლ და სიმპტომები წარმოდგენილია 24 საათზე მეტი ხნის განმავლობაში. დაყოვნებული ანტიბიოტიკები რეკომენდებულია თუ CRP არის 20-100 მგ/ლ და დაუყოვნებლივი ანტიბიოტიკები რეკომენდებულია თუ CRP არის > 100 მგ/ლ.[11]
ანტიბიოტიკების დაყოვნება შესაძლოა განიხილებოდეს ავადმყოფობის ბუნებრივი ისტორიისა და სიმპტომური მკურნალობის რჩევასთან ერთად.[17] კოჰორტის ერთ-ერთმა კვლევამ დაადგინა, რომ ანტიბიოტიკების დაყოვნებულმა დანიშვნამ შესაძლოა შეამციროს დაავადების გაუარესების გამო განმეორებითი კონსულტაციები.[22] სხვა კვლევები, აგრეთვე მხარს უჭერს ანტიბიოტიკების დაყოვნებული დანიშვნის სტრატეგიას დაუყოვნებლივ დანიშვნასთან შედარებით, ვინაიდან ის დაკავშირებულია არსებითად ანტიბიოტიკების შემცირებულ მოხმარებასთან.[23][24] ერთმა კოხრეინის მიმოხილვამ დაადგინა, რომ დაყოვნებული ანტიბიოტიკები ამცირებს ანტიბიოტიკების გამოყენების სიხშირეს (31%) ანტიბიოტიკების დაუყოვნებელ გამოყენებასთან შედარებით (93%), პაციენტის კმაყოფილების იგივე მაჩვენელის ფონზე.[25]
[ ]
17 კვლევის (3936 მონაწილე) ერთმა კოხრეინის მიმოხილვამ დაადგინა, რომ არსებობს შეზღუდული მტკიცებულება, რომელიც მხარს უჭერს ანტიბიოტიკების გამოყენებას მწვავე ბრონქტიტის მკურნალობაში. ზოგიერთი პაციენტი შესაძლოა სწრაფად გამოჯანმრთელდეს ანტიბიოტიკოთერაპიით; თუმცა, განსხვავება ( 8-10 დღიან პერიოდში ნახევარი დღე) უმნიშვნელო იყო. ანტიბიოტიკებს შესაძლოა სასარგებლო ეფექტი ჰქონდეთ ზოგიერთ პაციენტში (მაგ. ხანდაზმულებში, თანმხლები დაავადებებისას); თუმცა, ამან უნდა გადაწონოს შესაძლო არასასურველი ეფექტები და რეზისტენტობის განვითარების რისკი.[26]
[ ]
[ ]
გათვალისწინებული უნდა იყოს პერსისტენტული ხველის სხვა გამომწვევი მიზეზების შეფასებაც.
უნდა შეგროვდეს დეტალური ანამნეზი პროფესიულ ან გარემო-ფაქტორებთან ექსპოზიციის შესახებ, რათა განისაზღვროს, გამოწვეულია თუ არა ხველა ინჰალანტებით.
გასტროეზოფაგური რეფლუქსური დაავადების რისკფაქტორების ან საეჭვო სიმპტომების მქონე პაციენტებში, შესაძლოა დაინიშნოს ემპირიული მკურნალობა H2 ანტაგონისტით ან პროტონული ტუმბოს ინჰიბიტორებით.
მკურნალობა რეკომენდებულია ზოგიერთი პაციენტისთვის, პაციენტის კონკრეტულ ჯგუფში
პირველადი ვარიანტი
საინჰალაციო სალბუტამოლი: 100-200 მიკროგრამი (1-2 შესხურება) ინჰალაციური გზით, ყოველ 4-6 საათში საჭიროებისამებრ; 2.5 მგ ნებულაიზერით, ყოველ 4-6 საათში საჭიროებისამებრ
პაციენტებში, რომელთაც ხველა უგრძელდებათ >4 კვირაზე მეტხანს, შესაძლოა ეფექტური იყოს სწრაფი მოქმედების ბეტა-აგონისტი ბრონქოდილატატორი. თუმცა ბეტა-აგონისტების რუტინული გამოყენება მწვავე ბრონქიტთან ასოცირებული ქრონიკული ხველის დროს ზოგადად არ არის რეკომენდებული გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც პაციენტს აქვს სასუნთქი გზების ძირითადი დაავადება.[16][17]
სალბუტამოლის გამოყენება შესაძლებელია მსტვინავი სუნთქვის შემთხვევაში პერსისტენტული სიმპტომების მქონე პაციენტებში. თუმცა, ხელმისაწვდომი მონაცემებით არ არის მხარდაჭერილი აღნიშნული მედიკამენტის შესაძლო სარგებელი და უნდა მოხდეს მისი გამოყენების სარგებლისა და მასთან დაკავშირებული გვერდითი ეფექტების შედარება.[16]
[ ]
გამოყენება ასოცირებულია ხველის სიხშირის შემსუბუქებასთან 1 კვირის შემდეგ და ზოგად სიმპტომურ გაუმჯობესებასთან 1 კვირის შემდეგ.[30][31]
სალბუტამოლის კომბინირება ანტიბიოტიკთან არ ავლენს დამატებით სარგებელს მხოლოდ სალბუტამოლის გამოყენებასთან შედარებით,[30] თუმცა შედეგები >1 კვირის ვადაზე არ იქნა შესწავლილი.
მკურნალობის სარგებელი უნდა შევადაროთ შფოთვისა და ტრემორის გვერდით ეფექტებს, რომლებიც შეიძლება უფრო ხელისშემშლელი აღმოჩნდეს პაციენტისთვის, ვიდრე ხველა.
გართულებების მაღალი რისკი
მკურნალობა რეკომენდებულია ზოგიერთი პაციენტისთვის, პაციენტის კონკრეტულ ჯგუფში
ანტიბიოტიკები არ არის ნაჩვენები მხოლოდ პროლონგირებული ხველის შემთხვევაში მწვავე ბრონქიტის დროს, თუმცა შესაძლოა განიხილებოდეს კონკრეტულ პაციენტებში.
მარეგულირებელი ორგანოების უმრავლესობა რეკომენდაციას არ უწევს ემპირიულ ანტიბიოტიკოთერაპიას მწვავე ბრონქიტის თერაპიაში. ადგილობრივი გზამკვლევები უნდა იძლეოდეს რეკომენდაციას მკურნალობის გადაწყვეტილების მისაღებად, ანტიბიოტიკების შერჩევის ჩათვლით.
დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრი, ასევე ექიმთა ამერიკული კოლეჯი რეკომენდაციას არ უწევს პნევმონიის არარსებობის დროს, მწვავე გაურთულებელი ბრონქიტის ანტიბიოტიკებით რუტინულ მკურნალობას.[3]
დიდ ბრიტანეთში, ჯანდაცვის და სამედიცინო დახმარების დახელოვნების ეროვნული ინსტიტუტი (NICE) რეკომენდაციას უწევს ანტიბიოტიკების გამოყენებას მხოლოდ იმ პაციენტებში, რომლებიც სისტემატიურად შეუძლოდ გრძნობენ თავს ან აქვთ გართულებების მაღალი რისკი (ანუ ადამიანები ფონურად არსებული მრავალი დაავადებით; მცირეწლოვანი ბავშვები, რომლებიც ნაადრევად დაიბადნენ; ≥80 წლის პაციენტები, რომელთაც აქვთ ჩამოთვლილთაგან ერთი ან მეტი, ან ≥65 წლის პაციენტები, რომელთაც აქვთ ჩამოთვლილთაგან ორი ან მეტი: ჰოსპიტალიზაცია ბოლო 1 წლის განმავლობაში, კორტიკოსტეროიდების გამოყენება უახლოეს წარსულში, პირველი ან მე-2 ტიპის დიაბეტი ან გულის შეგუბებითი უკმარისობის ანამნეზი.[17]
NICE აგრეთვე რეკომენდაციას უწევს, რომ C-რეაქტიული ცილა (CRP) უნდა გამოიყენოთ თერაპიის წარმართვისთვის თუ კლინიკური შეფასების შემდეგ ვერ დადგინდა პნევმონიის დიაგნოზი. ანტიბიოტიკები რუტინულად არ გამოიყენება თუ CRP არის <20 მგ/ლ და სიმპტომები წარმოდგენილია 24 საათზე მეტი ხნის განმავლობაში. დაყოვნებული ანტიბიოტიკები რეკომენდებულია თუ CRP არის 20-100 მგ/ლ და დაუყოვნებლივი ანტიბიოტიკები რეკომენდებულია თუ CRP არის > 100 მგ/ლ.[11]
ანტიბიოტიკების დაყოვნება შესაძლოა განიხილებოდეს ავადმყოფობის ბუნებრივი ისტორიისა და სიმპტომური მკურნალობის რჩევასთან ერთად.[17] კოჰორტის ერთ-ერთმა კვლევამ დაადგინა, რომ ანტიბიოტიკების დაყოვნებულმა დანიშვნამ შესაძლოა შეამციროს დაავადების გაუარესების გამო განმეორებითი კონსულტაციები.[22] სხვა კვლევები, აგრეთვე მხარს უჭერს ანტიბიოტიკების დაყოვნებული დანიშვნის სტრატეგიას დაუყოვნებლივ დანიშვნასთან შედარებით, ვინაიდან ის დაკავშირებულია არსებითად ანტიბიოტიკების შემცირებულ მოხმარებასთან.[23][24] ერთმა კოხრეინის მიმოხილვამ დაადგინა, რომ დაყოვნებული ანტიბიოტიკები ამცირებს ანტიბიოტიკების გამოყენების სიხშირეს (31%) ანტიბიოტიკების დაუყოვნებელ გამოყენებასთან შედარებით (93%), პაციენტის კმაყოფილების იგივე მაჩვენელის ფონზე.[25]
[ ]
17 კვლევის (3936 მონაწილე) ერთმა კოხრეინის მიმოხილვამ დაადგინა, რომ არსებობს შეზღუდული მტკიცებულება, რომელიც მხარს უჭერს ანტიბიოტიკების გამოყენებას მწვავე ბრონქტიტის მკურნალობაში. ზოგიერთი პაციენტი შესაძლოა სწრაფად გამოჯანმრთელდეს ანტიბიოტიკოთერაპიით; თუმცა, განსხვავება ( 8-10 დღიან პერიოდში ნახევარი დღე) უმნიშვნელო იყო. ანტიბიოტიკებს შესაძლოა სასარგებლო ეფექტი ჰქონდეთ ზოგიერთ პაციენტში (მაგ. ხანდაზმულებში, თანმხლები დაავადებებისას); თუმცა, ამან უნდა გადაწონოს შესაძლო არასასურველი ეფექტები და რეზისტენტობის განვითარების რისკი.[26]
[ ]
[ ]
აღნიშნული მასალა უნდა გამოიყენოთ disclaimer მიხედვით