Порушення психічного стану і споріднені когнітивні розлади мають руйнівні наслідки для ВІЛ-інфікованих пацієнтів та їх опікунів. Нейропсихологічний дефіцит також негативно впливає на якість життя.[1]Pandya R, Krentz HB, Gill MJ, et al. HIV-related neurological syndromes reduce health-related quality of life. Can J Neurol Sci. 2005 May;32(2):201-4.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16018155?tool=bestpractice.com
Ці стани можуть розвиватись безпосередньо внаслідок ВІЛ-інфекції: наприклад, як частина спектру ВІЛ-асоційованих нейрокогнітивних розладів (HAND) або як супутнє психіатричне захворювання (наприклад, депресія або зловживання алкоголем/наркотичними речовинами). Попри те, що опортуністичні інфекції та новоутворення, пов'язані з ВІЛ, також можуть проявлятись прогресивним зниженням когнітивних функцій і зміною особистості, найчастіше вони проявляються як гострі або підгострі неврологічні невідкладні стани. У пацієнтів також наявний ризик розвитку ішемічного інсульту, і це необхідно розглядати в умовах гострого погіршення неврологічного стану.
Раннє виявлення та лікування HAND покращує прогноз; низька оцінка при проходженні нейропсихологічних тестів асоціюється з підвищенням смертності.[2]Wilkie FL, Goodkin K, Eisdorfer C, et al. Mild cognitive impairment and risk of mortality in HIV-1 infection. J Neuropsychiatry Clin Neurosci. 1998 Spring;10(2):125-32.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9608401?tool=bestpractice.com
Діагностика та належне лікування опортуністичних інфекцій або пухлин центральної нервової системи (ЦНС) мають важливе значення у зниженні захворюваності та смертності, хоча в пацієнтів із опортуністичними інфекціями ЦНС може бути значно поширеним залишковий когнітивний дефіцит.[3]Levine AJ, Hinkin CH, Ando K, et al. An exploratory study of long-term neurocognitive outcomes following recovery from opportunistic brain infections in HIV+ adults. J Clin Exp Neuropsychol. 2008 Oct;30(7):836-43.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18608693?tool=bestpractice.com
Окрім зниження захворюваності на опортуністичні інфекції ЦНС та збільшення виживаності, завдяки комбінований антиретровірусний терапії (АРТ) знизилася поширеність найважчої форми когнітивних порушень у разі ВІЛ та покращилася якість життя ВІЛ-пацієнтів із когнітивними проблемами.[4]Gray F, Chrétien F, Vallat-Decouvelaere AV, et al. The changing pattern of HIV neuropathology in the HAART era. J Neuropathol Exp Neurol. 2003 May;62(5):429-40.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12769183?tool=bestpractice.com
[5]Antinori A, Arendt G, Becker JT, et al. Updated research nosology for HIV-associated neurocognitive disorders. Neurology. 2007 Oct 30;69(18):1789-99.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17914061?tool=bestpractice.com
[6]Parsons TD, Braaten AJ, Hall CD, et al. Better quality of life with neuropsychological improvement on HAART. Health Qual Life Outcomes. 2006 Feb 24;4:11.
http://www.hqlo.com/content/4/1/11
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16504114?tool=bestpractice.com
АРТ також знизила ризик ВІЛ-асоційованої деменції (ВАД), пов’язаної з віком, і може покращити психіатричні захворювання, як-от депресія.[7]Gibbie T, Mijch A, Ellen S, et al. Depression and neurocognitive performance in individuals with HIV/AIDS: 2-year follow-up. HIV Med. 2006 Mar;7(2):112-21.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16420256?tool=bestpractice.com
[8]Larussa D, Lorenzini P, Cingolani A, et al. Highly active antiretroviral therapy reduces the age-associated risk of dementia in a cohort of older HIV-1-infected patients. AIDS Res Hum Retroviruses. 2006 May;22(5):386-92.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16706614?tool=bestpractice.com
[9]Joska JA, Gouse H, Paul RH, et al. Does highly active antiretroviral therapy improve neurocognitive function? A systematic review. J Neurovirol. 2010 Mar;16(2):101-14.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20345318?tool=bestpractice.com
Однак саме по собі застосування АРТ іноді може призвести до порушення психічного стану (чи безпосередньо унаслідок виникнення побічних ефектів препарату, або унаслідок асоційованого з терапією запального синдрому відновлення функції імунної системи [IRIS]).
Супутні психічні захворювання значно поширені серед ВІЛ-інфікованих. Депресія пов’язана з поганим дотриманням схеми приймання антиретровірусних препаратів і, можливо, зі швидшим прогресуванням захворювання.[10]Lima VD, Geller J, Bangsberg DR, et al. The effect of adherence on the association between depressive symptoms and mortality among HIV-infected individuals first initiating HAART. AIDS. 2007 May 31;21(9):1175-83.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17502728?tool=bestpractice.com
[11]Leserman J. HIV disease progression: depression, stress, and possible mechanisms. Biol Psychiatry. 2003 Aug 1;54(3):295-306.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12893105?tool=bestpractice.com
У пацієнтів, які страждають на депресію, або мають тривогу чи розлади, пов'язані із зловживанням психоактивних речовин, на момент початку АРТ реєструється слабша вірусологічна відповідь на лікування.[12]Pence BW, Miller WC, Gaynes BN, et al. Psychiatric illness and virologic response in patients initiating highly active antiretroviral therapy. J Acquir Immune Defic Syndr. 2007 Feb 1;44(2):159-66.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17146374?tool=bestpractice.com
Ефективна терапія антидепресантами покращує якість життя та дотримання лікування, зменшує когнітивні скарги.[13]Elliott AJ, Russo J, Roy-Byrne PP. The effect of changes in depression on health related quality of life (HRQoL) in HIV infection. Gen Hosp Psychiatry. 2002 Jan-Feb;24(1):43-7.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11814533?tool=bestpractice.com
[14]Claypoole KH, Elliott AJ, Uldall KK, et al. Cognitive functions and complaints in HIV-1 individuals treated for depression. Appl Neuropsychol. 1998;5(2):74-84.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16318457?tool=bestpractice.com
Наявна низка ресурсів, які надають інформацію щодо оцінювання неврологічних проявів ВІЛ-інфекції, а також загальні та конкретні рекомендації щодо діагностики та лікування опортуністичних інфекцій.[15]Centers for Disease Control and Prevention. Guidelines for the prevention and treatment of opportunistic infections in HIV-infected adults and adolescents: recommendations from the Centers for Disease Control and Prevention, the National Institutes of Health, and the HIV Medicine Association of the Infectious Diseases Society of America. May 2018 [internet publication].
https://aidsinfo.nih.gov/guidelines/html/4/adult-and-adolescent-opportunistic-infection/0
New York State Department of Health AIDS Institute: mental health screening
external link opens in a new window
National HIV/AIDS Clinicians' Consultation Center: guidelines
external link opens in a new window
European AIDS Clinical Society: guidelines
external link opens in a new window
Mind Exchange Working Group: assessment, diagnosis and treatment of human immunodeficiency virus (HIV)-associated neurocognitive disorders (HAND)
external link opens in a new window
New York State Department of Health AIDS Institute: HIV infection in older adults
external link opens in a new window