შეცვლილ მენტალურ სტატუსს და დაკავშირებულ კოგნიტიურ დარღვევებს დამანგრეველი შედეგები აქვს აივ ინფიცირებულ პირებზე და მათ მომვლელებზე. ნეიროფსიქოლოგიურ დეფიციტებსაც აგრეთვე უარყოფითი ზემოქმედება აქვს ცხოვრების ხარისხზე.[1]Pandya R, Krentz HB, Gill MJ, et al. HIV-related neurological syndromes reduce health-related quality of life. Can J Neurol Sci. 2005 May;32(2):201-4.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16018155?tool=bestpractice.com
აღნიშნული შეიძლება განვითარდეს, როგორც აივ ინფექციის პირდაპირი ეფექტი, მაგალითად აივ ინფექციასთან ასოცირებული ნეიროკოგნიტური დარღვევების (HAND) კომპონენტი ან ფსიქიატრიული დაავადება (მაგ:. დეპრესია ან ალკოჰოლის/ნარკოტიკული საშუალებების ჭარბი მოხმარება). მიუხედავად იმისა, რომ აივ ინფექციასთან დაკავშირებული ოპორტუნისტული ინფექციები და სიმსივნეებიც შეიძლება გამოვლინდეს პროგრესული კოგნიტური დაქვეითებისა და ხასიათის ცვლილების სახით, ისინი ხშირად თავს იჩენენ მწვავე ან ქვემწვავე გადაუდებელი ნევროლოგიური მდგომარეობის სახით. პაციენტებს აგრეთვე აღენიშნებათ იშემიური ინსულტის რისკი, რაც რაც გასათვალისწინებელია მდგომარეობის უეაცარი გამწვავების პირობებში.
HAND-ის ადრეული დეტექცია და მკურნალობა აუმჯობესებს პროგნოზს; ნეიროფსიქოლოგიური ტესტირებისას ცუდი შედეგები მომეტებულ სიკვდილობასთან არის დაკავშირებული.[2]Wilkie FL, Goodkin K, Eisdorfer C, et al. Mild cognitive impairment and risk of mortality in HIV-1 infection. J Neuropsychiatry Clin Neurosci. 1998 Spring;10(2):125-32.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9608401?tool=bestpractice.com
ცენტრალური ნერვული სისტემის (CNS) ოპორტუნისტული ინფექციების ან სიმსივნეების დიაგნოსტიკა და დროული მკურნალობა მნიშვნელოვანია ავადობის და სიკვდილიანობის შემცირებაში, თუმცა CNS ოპორტუნისტული ინფექციების მქონე პაციენტებს შეიძლება ჰქონდეთ ნარჩენი კოგნიტიური დაზიანების მაღალი პრევალენტობა.[3]Levine AJ, Hinkin CH, Ando K, et al. An exploratory study of long-term neurocognitive outcomes following recovery from opportunistic brain infections in HIV+ adults. J Clin Exp Neuropsychol. 2008 Oct;30(7):836-43.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18608693?tool=bestpractice.com
ცენტრალური ნერვული სისტემის ოპორტუნისტული ინფექციების ინციდენტობის შემცირების და გადარჩენის გახანგრძლივების გარდა, კომბინირებულმა ანტირეტროვირუსულმა თერაპიამ (ART) შეამცირა აივ-კოგნიტური დაზიანების ყველაზე მძიმე ფორმის პრევალენტობა და გააუმჯობესა აივ პაციენტთა ცხოვრების ხარისხი, რომლებსაც აქვთ კოგნიტური პრობლემები.[4]Heaton RK, Clifford DB, Franklin DR Jr, et al. HIV-associated neurocognitive disorders persist in the era of potent antiretroviral therapy: CHARTER Study. Neurology. 2010 Dec 7;75(23):2087-96.
https://www.doi.org/10.1212/WNL.0b013e318200d727
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21135382?tool=bestpractice.com
[5]Gray F, Chrétien F, Vallat-Decouvelaere AV, et al. The changing pattern of HIV neuropathology in the HAART era. J Neuropathol Exp Neurol. 2003 May;62(5):429-40.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12769183?tool=bestpractice.com
[6]Antinori A, Arendt G, Becker JT, et al. Updated research nosology for HIV-associated neurocognitive disorders. Neurology. 2007 Oct 30;69(18):1789-99.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17914061?tool=bestpractice.com
[7]Parsons TD, Braaten AJ, Hall CD, et al. Better quality of life with neuropsychological improvement on HAART. Health Qual Life Outcomes. 2006 Feb 24;4:11.
http://www.hqlo.com/content/4/1/11
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16504114?tool=bestpractice.com
ART აგრეთვე ამცირებს აივ-თან დაკავშირებული დემენციის (HAD) ასაკთან ასოცირებულ რისკს და შესაძლოა გააუმჯობესოს ფსიქიატრიული თანდაყოლილია დაავადება, როგორიცაა დეპრესია.[8]Gibbie T, Mijch A, Ellen S, et al. Depression and neurocognitive performance in individuals with HIV/AIDS: 2-year follow-up. HIV Med. 2006 Mar;7(2):112-21.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16420256?tool=bestpractice.com
[9]Larussa D, Lorenzini P, Cingolani A, et al. Highly active antiretroviral therapy reduces the age-associated risk of dementia in a cohort of older HIV-1-infected patients. AIDS Res Hum Retroviruses. 2006 May;22(5):386-92.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16706614?tool=bestpractice.com
[10]Joska JA, Gouse H, Paul RH, et al. Does highly active antiretroviral therapy improve neurocognitive function? A systematic review. J Neurovirol. 2010 Mar;16(2):101-14.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20345318?tool=bestpractice.com
თუმცა, ზოგჯერ თავად ART-ის გამოყენებამ შეიძლება გამოიწვიოს მენტალური სტატუსის ცვლილება, პირდაპირ, როგორვ მედიკამენტის გვერდითი ეფექტი, ან როგორც თერაპიასთან დაკავშირებული იმუნური რეკონსტიტუციის ანთებითი სინდრომი.
აივ ინფივირებულ პირებში თანდართული ფსიქიატრული დაავადებების პრევალენტობა მაღალია. დეპრესია დაკავშირებულია ანტირეტროვირუსული მკურნალობის დაცვის დაბალ დონესთან და, პოტენციურად, დაავადების უფრო სწრაფ პროგრესირებასთან.[11]Lima VD, Geller J, Bangsberg DR, et al. The effect of adherence on the association between depressive symptoms and mortality among HIV-infected individuals first initiating HAART. AIDS. 2007 May 31;21(9):1175-83.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17502728?tool=bestpractice.com
[12]Leserman J. HIV disease progression: depression, stress, and possible mechanisms. Biol Psychiatry. 2003 Aug 1;54(3):295-306.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12893105?tool=bestpractice.com
დეპრესიის, შფოთვის და ნივთიერებების მიღებასთან დაკავშირებული დარღვევების მქონე პაციენტებს, ანტირეტროვირუსული მკურნალობის დაწყების დროს აღნიშნებათ უფრო ცუდი ვიროლოგიური პასუხი მკურნალობის მიმართ.[13]Pence BW, Miller WC, Gaynes BN, et al. Psychiatric illness and virologic response in patients initiating highly active antiretroviral therapy. J Acquir Immune Defic Syndr. 2007 Feb 1;44(2):159-66.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17146374?tool=bestpractice.com
ეფექტური ანტიდეპრესანტული თერაპია აუმჯობესებენ ცხოვრების ხარისხს და მკურნალობის დაცვას და ამცირებს კოგნიტურ ჩივილებს.[14]Elliott AJ, Russo J, Roy-Byrne PP. The effect of changes in depression on health related quality of life (HRQoL) in HIV infection. Gen Hosp Psychiatry. 2002 Jan-Feb;24(1):43-7.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11814533?tool=bestpractice.com
[15]Claypoole KH, Elliott AJ, Uldall KK, et al. Cognitive functions and complaints in HIV-1 individuals treated for depression. Appl Neuropsychol. 1998;5(2):74-84.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16318457?tool=bestpractice.com
არსებობს არაერთი წყარო, რომელიც გვაწვდის ინფორმაციას აივ ინფექციის დროს ნევროლოგიური გამოვლინებების შეფასების შესახებ და ოპორტუნისტული ინფექციების დიაგნოსტიკისა და მკურნალობის სპეციფიკური მითითებების შესახებ.[16]The Panel on Opportunistic Infections in Adults and Adolescents with HIV. Guidelines for the prevention and treatment of opportunistic infections in adults and adolescents with HIV. Aug 2020 [internet publication].
https://clinicalinfo.hiv.gov/en/guidelines/adult-and-adolescent-opportunistic-infection/whats-new-guidelines
New York State Department of Health AIDS Institute: mental health screening
Opens in new window
National HIV/AIDS Clinicians' Consultation Center: guidelines
Opens in new window
European AIDS Clinical Society: guidelines
Opens in new window
Mind Exchange Working Group: assessment, diagnosis and treatment of human immunodeficiency virus (HIV)-associated neurocognitive disorders (HAND)
Opens in new window
New York State Department of Health AIDS Institute: HIV infection in older adults
Opens in new window
შედით სისტემაში ან გამოიწერეთ BMJ Best Practice