დისფაგიის შეფასება

დისფაგიის ზუსტი დეფინიცია განსხვავებულია, მაგრამ მოკლედ რომ ვთქვათ, დისფაგია მყარი საკვების ან სითხის ყლაპვის გაძნელებაა. ის შეიძლება იყოს სუბიექტური ან ობიექტური და ეხებოდეს გადაყლაპვის შეუძლებლობის შეგრძნებას, საკვების "მიწებების" ან მისი გადაადგილების გაძნელებას, მოხრჩობის შეგრძნების ეპიზოდებს, ან საკვებისა და/ან სითხის ასპირაციას. დისფაგია უნდა განვასხვავოთ ოდინოფაგიისაგან (ტკივილი ყლაპვისას) და "გლობუსის სიმპტომისგან ("ისტერიული ბირთვი"ყელში ბურთის მოწოლის შეგრძნებით საკვების მიღებებს შორის). დისფაგია შეიძლება გამოწვეული იყოს პირის ღრუს, ხახის, საყლაპავის ან კუჭის კარდიული ნაწილის ფუნქციური და სტრუქტურული ანომალიებით.[1]American College of Radiology. ACR appropriateness criteria: dysphagia. 2018 [internet publication]. https://acsearch.acr.org/docs/69471/Narrative/

დისფაგია ცხოვრების მანძილზე 17 -დან 1 ადამიანს უვითარდება.[2]World Gastroenterology Organisation. WGO practice guideline - dysphagia. September 2014 [internet publication]. http://www.worldgastroenterology.org/guidelines/global-guidelines/dysphagia აღნიშნული მდგომარეობა აღრიცხულია 65 წლის და მასზე უფროსი ასაკიდან ზოგადი მოსახლეობის 13%-ში .[3]Turley R, Cohen S. Impact of voice and swallowing problems in the elderly. Otolaryngol Head Neck Surg. 2009 Jan;140(1):33-6. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19130958?tool=bestpractice.com თუმცა, ხანდაზმულთა სახლების მაცხოვრებლებში აღრიცხულია 50% ან მასზე მაღალი მაჩვენებელი.[4]Bloem B, Lagaay A, van Beek W, et al. Prevalence of subjective dysphagia in community residents aged over 87. Br Med J. 1990 Mar 17;300(6726):721-2. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1662500/pdf/bmj00170-0035.pdf http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/2322725?tool=bestpractice.com [5]Siebens H, Trupe E, Siebens A, et al. Correlates and consequences of eating dependency in institutionalized elderly. J Am Geriatr Soc. 1986 Mar;34(3):192-8. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/3950287?tool=bestpractice.com [6]Lin LC, Wu SC, Chen HS, et al. Prevalence of impaired swallowing in institutionalized older people in Taiwan. J Am Geriatr Soc. 2002 Jun;50(6):1118-23. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12110075?tool=bestpractice.com  დისფაგია გვხვდება ინსულტის მქონე ადამიანების 40%-დან 70%-ში.[2]World Gastroenterology Organisation. WGO practice guideline - dysphagia. September 2014 [internet publication]. http://www.worldgastroenterology.org/guidelines/global-guidelines/dysphagia

დისფაგიის მკურნალობა შეიძლება ჩატარდეს სხვადასხვა სპეციალისტის ან იდეალურ შემთხვევაში, სხვადასხვა სპეციალისტისაგან შემდგარი გუნდის მიერ. ასეთი გუნდი პირველ რიგში უნდა შედგებოდეს პაციენტის მკურნალი ოჯახის ექიმის, ოტოლარინგოლოგის, მეტყველების და ყლაპვის სპეციალისტებისგან, გასტროენტეროლოგისა და რადიოლოგისაგან. გარდა ამისა, პაციენტის მოვლის პროცესში ხშირად ჩართულნი არიან ნევროლოგები, დიეტოლოგები, ონკოლოგები, ზოგადი ქირურგები და გულმკერდის ქირურგები.

ყლაპვა და შესაბამისად, ყლაპვის გაძნელება ანატომიურად და ფიზიოლოგიურად შეიძლება დაიყოს სამ განსაზღვრულ ნაწილად: პირის ღრუს, ხახის და საყლაპავის ფაზა.

• პირის ღრუს ანუ ორალური ფაზა (როგორც მას ხშირად უწოდებენ მოსამზადებელ ფაზას) არის ნებითი, რომელიც ხდება პირის ღრუში. ღეჭვა, ნერწყვით დარბილებასთან ერთად და ენის მოძრაობა ამზადებს გუნდას უკან, ხახაში გადანაცვლებისთვის.

• ხახის (ფარინგულ) ფაზაში ხდება საკვების და/ან სითხის უნებლიე გადანაცვლება პირის ღრუდან საყლაპავში. კუნთთა კოორდინირებული შეკუმშვა საჭიროა არა მხოლოდ გუნდის გადაადგილებისათვის, არამედ ასევე მნიშვნელოვანია ხორხისა და ზედა სასუნქთი გზების დაცვისათვის - სასუნთქ გზებსა და ფილტვებში ნებისმიერი ნივთიერების ასპირაციისგან.

• საყლაპავის ფაზა არის უნებლიე, როდესაც პერისტალტიკით ხდება საკვების/სითხის საყლაპავიდან კუჭში გადასვლა. საყლაპავი შეკრულია ზედა და ქვედა სფინქტერებით (ზედა ფორმირებულია კრიკოფარინგული კუნთით), რომლებიც აღკვეთს რეტროგრადულ ნაკადს კუჭიდან.