პროგნოზი

ებოლას ვირუსული ინფექციის ბუნებრივი კლინიკური მიმდინარეობა მნიშვნელოვნად განსხვავდება სხვადასხვა ვირუსულ სახეობებს შორის და ხელმისაწვდომ დამხმარე სამედიცინო დონეებს შორის. ყველაზე ლეტალური სახეობა ზაირის ებოლავირუსია, რომელმაც განაპირობა 90%-მდე ლეტალობის მაჩვენებელი. დასავლეთ აფრიკაში 2014 წელს მომხდარი ეპიდაფეთქების დროს სამკურნალო დაწესებულებათა უმრავლესობაში საშუალო ლეტალობის მაჩვენებელი დაახლოებით 50% იყო, თუმცა წინა ეპიდაფეთქებების დროს მაჩვენებელი ვარირებდა 25%-დან 90%-მდე.[2] ეპიდემიების უმრავლესობა აღინიშნა რესურსებით ღარიბ პირობებში, სადაც დამხმარე თერაპია მხოლოდ მცირედ იყო ხელმისაწვდომი; შესაბამისად, შემთხვევათა ლეტალობის მაჩვენებელი სხვა პირობებში შეიძლება ყოფილიყო <40%.[95]

პატარა ბავშვებს (5 წლადე ასაკის) და 40 წელზე მეტის ზრდასრულებს სიკვდილობის უფრო მაღალი მაჩვენებელი აქვთ, ვიდრე მოზრდილებს და ახალგაზრდებს. ქალებში აღინიშნება მცირედ უკეთესი გადარჩენის ალბათობა, ვიდრე მამაკაცებში.[186] მაღალი ვირუსული დატვირთვა, თირკმელის მწვავე დაზიანება და ნევროლოგიური ჩართულობა ასევე ცუდი გამოსავლის პროგნოზული ფაქტორია.[18][6][20][21][22][81][82][94][121][122][123]

1995 წლის ეპიდაფეთქების ობსერვაციული კვლევა უჩვენებს ლეტალობის მაჩვენებლის აშკარა შემცირებას 93-დან 69%-მდე, ეპიდაფეთქების საწყის და საბოლოო ეტაპებზე.[187] ეს იმაზე მეტყველებს, რომ გვიანი შემთხვევები უფრო ადრე იქნა აღმოჩენილი და შესაძლოა მიეღოთ ზრუნვის უფრო მაღალი ხარისხი.

ორსულებს მუცლის მოშლის მაღალი საშიშროება აქვთ და ინფექცია მათთან უფრო ხშირად ფატალური შემთხვევით სრულდება.[21][141][142][143]

ველოდებით აივ ინფექციის გავლენის შესახებ პროგნოზების მონაცემებს. ერთი კვლევა უჩვენებს, რომ C ვირუსი - იმუნომოდულარობის პეგივირუსი, რომელიც გვხვდება ჩრდილოეთ აფრიკელთა 28%-ში, ასოცირდება ებოლას ვირუსის მწვავე დაავადების უკეთ გადატანასთან.[188]

ინფექციის მიმდინარეობა

გარდაცვლილი პაციენტები კლინიკურ ნიშნებს ინფექციის ადრეულ ეტაპზე ავლენდნენ, გარდაცვალება, ჩვეულებრივ უკავშირდება შოკს და მულტიორგანულ უკმარისობას, რომლებიც ტიპურად ვლინდებიან ინფექციის მე-6 და მე-16 დღეებში.[6][13][14][15] პაციენტებს, რომლებიც საბოლოოდ გამოჯანმრთელდებიან, აქვთ იზოლირებული ცხელება რამოდენიმე დღის განმავლობაში, დადებითი დინამიკით დაახლოებით 6-დან 11 დღემდე ვადაში.[94]

პროგნოზული ინდიკატორები

ობსერვაციულმა კვლევებმა აჩვენა, რომ ფატალური დაავადების მქონე პაციენტებს უვითარდებათ ინფექციის მძიმე ნიშნები (მაგ.: პროსტრაცია, ჰიპოტენზია, ნევროლოგიური ჩართულობა) უფრო ადრე ინფექციის პროცესში, ვიდრე გადარჩენილ პაციენტებს 9 დღიანი საშუალო გადარჩენადობით.[6][13] თირკმლის მწვავე დაზიანება და სისხლში ვირუსის მაღალი კონცენტრაცია შეესაბამება მძიმე გამოსავალს და მომატებულ სიკვდილობის მაჩვენებელს.[20][21][22][61][90][92] ბიომარკერები, როგორ პროგნოზული ინდიკატორები შემდგომ კვლევებს საჭიროებენ.[13][75][94]

აღდგენა და გამოჯანმრთელება

პაციენტები, რომლებიც ცოცხლები არიან ინფექციის მეორე კვირაში გადარჩენის >75%-იანი შანსი აქვთ.[16] პაციენტები, რომლებიც ჩვეულებრივ გაიწერებიან იზოლირებული დაწესებულებიდან და გადიან ამბულატორიულ მკურნალობას, თვითმკურნალობას, მნიშვნელოვანი სიმპტომების (მაგ: დიარეა, ღებინება, სისხლდენა) გარეშე, და აქვთ 2 უარყოფითი შედეგი უკუტრანსკრიპტაზას პოლიმერაზული ჯაჭვური რეაქციით 48-საათიანი ინტერვალით.[90] გამოჯანმრთელების შემდეგ ვირუსის გამოყოფა სათესლე სითხეში შესაძლოა გაგრძელდეს ერთ წელსა და ექვს თვეზე ხანგრძლივად.[40][41][42][189][44][45][47][48][190][191] მწვავე ინფექციისგან გამოჯანმრთელების 4-6 თვის თავზე კაცების 62%-ს თესლში შეინიშნებოდა ვირუსი.[189] სხვა კვლევის მიხედვით გამოჯანმრთელებიდან 12 თვის ან მეტის შემდგომ კაცების 63%-ს გამოუვლინდა ვირუსის არსებობა თესლში. მკურნალობის ერთეულიდან გაწერასა და ნიმუშის მოპოვებას შორის ყველაზე ხანგრძლივი ინტერვალი 565 დღე იყო.[190] კაცების 5%-ში ვირუსი თესლში გამოვლინდა დაავადების დაწყებიდან 548 დღის შემდეგ.[191] ვირუსის სქესობრივი გზით გადაცემა მამაკაცისგან სქესობრივ პარტნიორზე დადასტურდა ლიბერიაში ჩატარებული გენომური კვლევებით.[46] ებოლას ვირუსი ასევე დაფიქსირდა ვაგინალურ სითხეში.[49] ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის რეკომენდაციით, მამაკაცებს უნდა შესთავაზონ თესლის გამოკვლევა ყოველ თვე სიმპტომების დაწყებიდან 3 თვეში. კაცებმა თავი უნდა შეიკავონ სქესობრივი აქტისგან ან გამოიყენონ კონდომები მანამ, სანამ არ აღინიშნება უარყოფითი შედეგი ერთი თვის ინტერვალით ჩატარებულ თესლის ორ ანალიზზე (ან სიმპტომების აღმოფხვრიდან სულ მცირე 12 თვის განმავლობაში).[43] ვირუსი აღმოჩენილია ოფლში (მე-40 დღემდე), შარდში (30-ე დღემდე), კონიუნქტივურ სითხეში (22-ე დღემდე), განავალში (მე-19 დღემდე) და დედის რძეში (მე-17 დღემდე), ვირემიის არარსებობის პირობებშიც კი.[192]

გადარჩენილი პაციენტები ხშირად ავლენენ ნარჩენ სიმპტომებს, როგორიცაა ართრალგიები (76% -77%), დაღლილობა (69%), მხედველობის სიმპტომები (14% -60%), თავის ტკივილი (48% -54%), მუცლის ტკივილი (54%), ანემია (50%), კანის დაავადებები (49%) და სმენითი სიმპტომები (24%).[193][194][195]

გამოჯანმრთელების პერიოდში აღნიშნული მოგვიანებითი გამოვლინებები შეიძლება მოიცავდეს: ორქიტს, მიელიტს, პაროტიტს, პანკრეატიტს, ჰეპატიტსა და ფსიქოზს.[17] გადარჩენილი პაციენტები ასევე იმყოფებიან უვეიტის (წინა, უკანა ან პანუვეიტი) განვითრების რისკის ქვეშ, რომელმაც შესაძლოა გამოიწვიოს მეორეული სტრუქტურული გართულებები, მხედველობის დარღვევები ან სიბრმავე.[196] ერთ-ერთი რეტროსპექტული, არაკონტროლირებული ერთმომენტიანი კვლევით გამოვლინდა, რომ გადარჩენილი პაციენტების დაახლოებით 28%-ს უვითარდებოდა ებოლას მიერ გამოწვეული უვეიტი, ხოლო 3%-ს კი ებოლას მიერ გამოწვეული მხედველობის ნერვის ნეიროპათია. უვეიტის მქონე პაციენტებიდან 38.5%-ს აღენიშნებოდა სიბრმავე (მხედველობის სიმახვილე >20/400).[197] ერთ გადარჩენილ პაციენტს აქვს მწვავე უვეიტი, ებოლას ხილული ვირუსის დაფიქსირებით ინფექციის გამოვლენიდან 14 კვირის შემდეგ და ვირუსის კლირენსიდან 9 კვირის განმავლობაში.[198][199] აგრეთვე აღრიცხულია ცალმხრივი თეთრი კატარაქტები და ბადურას ახალი დაზიანება მხედველობის ნერვის აქსონების ანატომიური დისტრიბუციის შემდეგ.[200] ამ გამოვლინებების ეტიოლოგია გაურკვეველია, მაგრამ შესაძლოა უკავშირდებოდეს იმუნური კომპლექსის ფენომენს ან ებოლას ვირუსის პერსისტენტულობას იმუნურად პრივილეგირებულ ადგილებში. გამოჯანმრთელებიდან სულ მცირე 18 თვის შემდეგ რეკომენდებულია გადარჩენილი პაციენტების რეგულარული შემოწმება.[191]

შესაძლოა, რომ ინფექციაგადატანილი პირები იძენენ ცხოვრებისეულ იმუნიტეტს ებოლა ვირუსის იგივე შტამზე. შედეგად, პაციენტები, რომლებიც გადალახავენ ინფექციას, ფასდებიან მწვავე ინფექციების მქონე პაციენტების მოვლის დროს. თუმცა, ვირუსული პერსისტენულობის ჩვენეული გაგება დაცულ ტერიტორიებზე არასრული რჩება. ჯანდაცვის ერთ არაადგილობრივ მუშაკს აღენიშნა ებოლას ვირუსული მენინგოენცეფალიტი (RT-PCR ან CSF და პლაზმა დადებითი იყო ებოლას ვირუსზე) მძიმე, პირველადი ვირუსული დაავადების (2015) შემდეგ, გამოჯანმრთელებიდან 9 თვეში.[201] აღრიცხულია გვიანი დაწყების ენცეფალიტისა და პოლიართრიტის შემთხვევები,[202] ასევე პერსისტენტულად ინფიცირებული გადარჩენილი პაციენტისგან შესაძლო ტრანსმისიის შემთხვევა გამოჯანმრთელებიდან ერთი წლის შემდეგ.[203] კლინიკური დაავადების პროლონგირებული არსებობის და გვიანი განმეორებითი გამოვლენის შესაძლებლობამ შეიძლება შეცვალოს ეპიდემიოლოგიური და კლინიკური მიდგომა იმ გადარჩენილი პირებისთვის, რომლებშიც გვხვდება შემდგომი დაავადებები. ეს ასევე წარმოადგენს თეორეტიკულ მოსაზრებას იმ ქალების მართვის შესახებ, რომლებიც ებოლას მწვავე ინფექციისგან განკურნების შემდეგ მოკლე დროში დაფეხმძიმდებიან.

გადარჩენილები და გარდაცვლილთა ობლები განდევნილები და მოკვეთილები არიან მრავალ საზოგადოებებში. ეს შესაძლოა ასოცირდებოდეს ფსიქოლოგიურ საკითხებთან.[204][205]

აღნიშნული მასალა უნდა გამოიყენოთ disclaimer მიხედვით