ებოლას ვირუსული ინფექცია შეტყობინებადი დაავადებაა. მკურნალობის ქვაკუთხედია ინფექციის ადრეული გამოვლინება და პაციენტის ეფექტური იზოლაცია, აგრეთვე ჰოსპიტალურ პირობებში შეძლებისდაგვარად საუკეთესო დამხმარე მოვლა.
ლეტალობის მაღალი მაჩვენებლები შესაძლოა უკავშირდებოდეს რესურსებით ღარიბ, სასოფლო პირობებს, სადაც აღინიშნებოდა ეპიდაფეთქებები. ლეტალობის მაღალი მაჩვენებელი ასევე ასახავს საბაზისო სამედიცინო დახმარების წვდომის სირთულეებს, რასაც პაციენტი აწყდება სამედიცინო დაწესებულებაში, რომლებიც პაციენტებით გადატვირთულია.[18]WHO Ebola Response Team. Ebola virus disease in West Africa: the first 9 months of the epidemic and forward projections. N Engl J Med. 2014 Oct 16;371(16):1481-95.
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1411100#t=article
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25244186?tool=bestpractice.com
[20]Bah EI, Lamah MC, Fletcher T, et al. Clinical presentation of patients with Ebola virus disease in Conakry, Guinea. N Engl J Med. 2015 Jan 1;372(1):40-7.
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1411249#t=article
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25372658?tool=bestpractice.com
განვითარებულ ქვეყნებში იმპორტირებული შემთხვევები სხვა სცენარით ვითარდება, რადგან ხელმისაწვდომია კომპლექსური სერვისები, ორგანოების გადანერგვის და ინტენსიური მოვლის განყოფილებების ჩათვლით.[41]Kreuels B, Wichmann D, Emmerich P, et al. A case of severe Ebola virus infection complicated by gram-negative septicemia. N Engl J Med. 2014 Dec 18;371(25):2394-401.
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1411677#t=article
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25337633?tool=bestpractice.com
[123]Wolf T, Kann G, Becker S, et al. Severe Ebola virus disease with vascular leakage and multiorgan failure: treatment of a patient in intensive care. Lancet. 2015 Apr 11;385(9976):1428-35.
https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736%2814%2962384-9/fulltext
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25534190?tool=bestpractice.com
ზემოთ აღნიშნულის მიუხედავად, სპეციფიკური, დამტკიცებული თერაპიების ნაკლებობა გულისხმობს, რომ ლეტალობა ხდება განვითარებულ ქვეყნებშიც, სადაც ხელმისაწვდომია საუკეთესო დამხმარე მოვლა.[97]Lyon GM, Mehta AK, Varkey JB, et al; Emory Serious Communicable Diseases Unit. Clinical care of two patients with Ebola virus disease in the United States. N Engl J Med. 2014 Dec 18;371(25):2402-9.
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1409838#t=article
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25390460?tool=bestpractice.com
[124]Parra JM, Salmerón OJ, Velasco M. The first case of Ebola virus disease acquired outside Africa. N Engl J Med. 2014 Dec 18;371(25):2439-40.
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMc1412662
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25409262?tool=bestpractice.com
[125]Uyeki TM, Mehta AK, Davey RT Jr, et al. Clinical management of Ebola virus disease in the United States and Europe. N Engl J Med. 2016 Feb 18;374(7):636-46.
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1504874#t=article
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26886522?tool=bestpractice.com
წარსულში ადგილი ჰქონდა აქტიურ დებატებს, იმასთან დაკავშირებით, თუ რამდენად იყო შესაძლებელი პროგრესირებადი დაავადებისა და არასასურველი პროგნოზის მქონე პაციენტთა გადაადგილება ინტენსიური ზრუნვის განყოფილებებაში, სადაც შესაძლებელია არსებობდეს ნოზოკომიური ინფექციის (საავადმყოფოს შიგა ინფექცია) მაღალი რისკი. მიიჩნეოდა, რომ ინფიცირებული საეჭვო პირების (და არა დადასტურებული დიაგნოზით) სრული დამხმარე მოვლის გაუწევლობის შემთხვევაში, შესაძლებელია არასათანადო მზრუნველობა გაეწიოთ იმ პაციენტებს, რომელთაც შესაძლოა ჰქონდეთ განკურნებადი დაავადება, მაგალითად მალარია. დღეისათვის ნათელია, რომ სრული დამხმარე მოვლით შესაძლებელია სიკვდილობის რიცხვის შემცირება,რომლის საფუძველზე გადარჩენადობის 81.5%-იანი მაჩვენებელი დაფიქსირდა დასავლეთ აფრიკის გარეთ მართულ პაციენტებში, რაც ხელმისაწვდომი უნდა იყოს შეძლებიდაგვარად.[126]Zacharowski K, Brodt HR, Wolf T. Medical treatment of an Ebola-infected doctor -ethics over costs? Lancet. 2015 Feb 21;385(9969):685.
https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(15)60279-3/fulltext
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25706208?tool=bestpractice.com
[127]Solano T, Gilbert GL, Kerridge IH, et al. Ethical considerations in the management of Ebola virus disease. Med J Aust. 2015 Aug 17;203(4):193-5e.1.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26268293?tool=bestpractice.com
[128]Jacobs M, Beadsworth M, Schmid M, et al. Provision of care for Ebola. Lancet. 2014 Dec 13;384(9960):2105-6.
https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(14)62250-9/fulltext
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25479694?tool=bestpractice.com
ადგილობრივი საავადმყოფოების პროტოკოლები უნდა მოიცავდეს იმას, თუ როგორ უნდა მოხდეს ინფიცირებული საეჭვო პაციენტების მართვა ინტენსიური ზრუნვის განყოფილებაში პაციენტთა შესაძლო გადაყვანამდე და უკვე გადაყვანილი პაციენტების არსებული მდგომარეობის მართვა.[105]Fowler RA, Fletcher T, Fischer WA 2nd, et al. Caring for critically ill patients with Ebola virus disease. Perspectives from West Africa. Am J Respir Crit Care Med. 2014 Oct 1;190(7):733-7.
https://www.atsjournals.org/doi/full/10.1164/rccm.201408-1514CP#.VEe1OvldWnA
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25166884?tool=bestpractice.com
[125]Uyeki TM, Mehta AK, Davey RT Jr, et al. Clinical management of Ebola virus disease in the United States and Europe. N Engl J Med. 2016 Feb 18;374(7):636-46.
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1504874#t=article
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26886522?tool=bestpractice.com
[127]Solano T, Gilbert GL, Kerridge IH, et al. Ethical considerations in the management of Ebola virus disease. Med J Aust. 2015 Aug 17;203(4):193-5e.1.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26268293?tool=bestpractice.com
[129]Decker BK, Sevransky JE, Barrett K, et al. Preparing for critical care services to patients with ebola. Ann Intern Med. 2014 Dec 2;161(11):831-2.
https://annals.org/article.aspx?articleid=1910124
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25244048?tool=bestpractice.com
[130]Canadian Critical Care Society; Canadian Association of Emergency Physicians; Association of Medical Microbiology and Infectious Diseases of Canada. Ebola clinical care guidelines: a guide for clinicians in Canada. October 2014 [internet publication].
https://www.canadiancriticalcare.org/resources/Pictures/Ebola%20Clinical%20Care%20Guidelines_ENG.pdf
[Figure caption and citation for the preceding image starts]: პალატა დასავლეთ აფრიკაში ებოლას მკურნალობის ცენტრში, 2014 წელიქრის ლეინის, MSc პირადი კოლექციიდან, გამოყენებულია ნებართვით [Citation ends].
იზოლაცია და ინფექციის კონტროლი
პაციენტები, რომელთა იდენტიფიცირება ხდება, როგორც ინფექციის რისკის ქვეშ მყოფი პირების, ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის ან დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრების მიერ წარმოდგენილ შემთხვევათა განსაზღვრებების მიხედვით, სასწრაფოდ უნდა იყვნენ იზოლირებული ცალკე აბაზანის მქონე ოთახში:
სამედიცინო პერსონალის თითოეული წევრი, რომელიც უვლის პაციენტს, უნდა ხმარობდეს გამოქვეყნებულ პროტოკოლებთან შესაბამისობაში მოყვანილ პირად დამცავ საშუალებებს. თითოეული დაბინძურებული მასალა (მაგ. ტანსაცმელი, თეთრეული) უნდა განვიხილოთ პოტენციურად ინფიცირებულად. ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციამ და დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრებმა გამოსცეს დეტალური სახელმძღვანელო პირადი დამცავი საშუალებების შესახებ:
ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციამ და დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრებმა გამოსცეს დეტალური გზამკვლელი დასავლეთ აფრიკის სამედიცინო პერსონალისთვის:
აღებულ უნდა იქნას სინჯები ლაბორატორიული კვლევებისთვის (მაგ: ებოლას RT-PCR, სისხლის საერთო კლინიკური ანალიზი, სისხლის შრატის კრეატინინი და შარდოვანა, ღვიძლის ფუნქციის კვლევები, არტერიული სისხლის გაზები, კოაგულაციური კვლევები, სისხლის კულტურა და ჯანმრთელობის სხვა მდგომარეობების კვლევა, როგორიც არის მალარია) და გადაიგზავნოს ადგილობრივი და ეროვნული პროტოკოლების შესაბამისად. მნიშვნელოვანია კვლევების გონივრული შერჩევა იმისათვის, რომ შემცირდეს ლაბორატორიის თანამშრომლების და სხვა სამედიცინო პერსონალის დაინფიცირების რისკი. პაციენტთან ცენტრალური კათეტერის ჩადგმა (ასეთი შესაძლებლობის შემთხვევაში) საშუალებას გვაძლევს ავიღოთ სისხლის ნიმუშები და გადავასხათ სითხეები, ნემსის ჩხვლეტასთან დაკავშირებული დაზიანებების გარეშე.[131]Rees PS, Lamb LE, Nicholson-Roberts TC, et al. Safety and feasibility of a strategy of early central venous catheter insertion in a deployed UK military Ebola virus disease treatment unit. Intensive Care Med. 22015 May;41(5):735-43.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25761540?tool=bestpractice.com
ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციამ და დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრებმა გამოსცეს დეტალური გზამკვლევი სინჯის აღების შესახებ:
ოპტიმიზებული დამხმარე მოვლა
ინდივიდუალური და ოპტიმიზებული დამხმარე მოვლა რეკომენდებულია თითოეული პაციენტისთვის.[132]World Health Organization. Optimized supportive care for Ebola virus disease. July 2019 [internet publication].
https://www.who.int/publications-detail/optimized-supportive-care-for-ebola-virus-disease
პაციენტების სისტემატური შეფასება და ხელახალი შეფასება
შეაფასეთ სასიცოცხლო ნიშნები, სითხის სტატუსი, გასინჯეთ პაციენტი და აწარმოეთ ლაბორატორიული მონიტორინგი. ჩაწერეთ და უპასუხეთ შეცვლილ ან პათოლოგიურ კლინიკურ და ლაბორატორიულ პარამეტრებს.
გართულებების მაღალი რისკის მქონე პაციენტები: შეაფასეთ სულ მცირე ყოველ საათში. რეკომენდებულია ერთ ექიმზე მაქსიმუმ 2 პაციენტის თანფარდობა.
პაციენტები, რომლებიც არ იმყოფებიან გართულებების მაღალი რისკის ქვეშ: შეაფასეთ სულ მცირე 3-ჯერ 24 საათის განმავლობში (ყოველ 8 საათში ერთხელ). რეკომენდებულია მაქსიმუმ 4 პაციენტზე ერთი ექიმის საქმიანობა.
შეაფასეთ ფიზიკური, სოციალური, ფსიქოლოგიური და სულიერი კეთილდღეობა პაციენტის ჰოსპიტალიზაციის დროს და შემდეგ ყოველდღიურად.
ინფუზიური რეანიმაცია
პაციენტებისთვის, რომელთაც შეუძლიათ სასმლის მიღება, რეკომენდებულია პერორალური რეჰიდრატაცია.
შესაბამისი სითხეების პარენტერული მიწოდება რეკომენდებულია სასმლის მიღების უნარის დაქვეითების მქონე პაციენტებში ან მძიმე დეჰიდრატაციის, სეფსისის ან შოკის მქონე პირებში.
იმ შემთხვევაში, თუ რეჰიდრატაცია არ არის წარმატებული, შოკისთვის შეიძლება საჭირო გახდეს ვაზოპრესორების გამოყენება.
ელექტროლიტების მონიტორინგი და კორექცია
ავადმყოფობის მწვავე ფაზაში ყოველდღიურად ჩაატარეთ ბიოქიმიური ტესტები, ხოლო ჰოსპიტალიზაციის დროს, საჭიროებისამებრ, შეასრულეთ ჰემატოლოგიური ტესტები და აწარმოეთ ელექტროლიტული დისბალანსების აღდგენა.
გლუკოზის მონიტორინგი და მართვა
პოტენციური კოინფექციების მართვა
დანიშნეთ ემპირიული ანტიბიოტიკები ჰოსპიტალიზაციის დროს და ხელახლა შეაფასეთ პაციენტი 48 საათის შემდეგ.
გამოიყენეთ ანტიმალარიული ემპირიული თერაპია მანამ, სანამ მალარიას ტესტი არ იქნება უარყოფითი ან მკურნალობის კურსი არ დასრულდება.
კვება
შესაძლებლობის შემთხვევაში წაახალისეთ პერორალური ნუტრიცია.
ამტანობის მიხედვით გამოიყენეთ ენტერული კვება.
პაციენტებში, რომელთაც არ შეუძლიათ პერორალურად საკვების მიღება და აქვთ ჰიპოგლიკემიის თვალსაჩინოება, განიხილეთ ინტრავენური დექსტროზის გამოყენება.
სიმპტომური მოვლა
დანიშნეთ მკურნალობა ცხელების, ტკივილის, გულისრევა/ღებინების, დისპეფსიის, დიარეის, შფოთის და აგზნებისთვის.
გართულებების პრევენცია და მართვა
უზრუნველყავით კათეტერთან დაკავშირებული ინფექციების და ზეწოლის შედეგად განვითარებული წყლულების პრევენცია.
მართეთ გართულებები, მათ შორის გულყრები, ენცეფალოპათია, ჰემორაგია, თირკმლის მწვავე დაზიანება, მეტაბოლური აციდოზი, ჰიპოქსიური სუნთქვის უკმარისობა და სეფსისი/სეპტიკური შოკი.
თითოეული პაციენტი ყოველდღიურად, სისტემურად უნდა შეფასდეს შესაბამისი შემოწმების ჩამონათვალის გამოყენებით. ამის მაგალითი მოწოდებულია ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ.[132]World Health Organization. Optimized supportive care for Ebola virus disease. July 2019 [internet publication].
https://www.who.int/publications-detail/optimized-supportive-care-for-ebola-virus-disease
მართვის ამ პრინციპების შესახებ დამატებითი ინფორმაცია დეტალურად აღწერილია ქვემოთ.
WHO: optimized supportive care for Ebola virus disease
Opens in new window
სითხის და ელექტროლიტების ჩანაცვლება
ღებინებისა და დიარეის ხშირი გამოვლინების შედეგად, პაციენტები ხშირად დეჰიდრატაციულ და ჰიპოვოლემიურ მდგომარეობაში არიან, განსაკუთრებით კლინიკაში მოგვიანებით მოსვლისას. ეს სავარაუდოდ მიზეზია ლეტალობის მაღალი მაჩვენებლების ეპიდაფეთქების დროს. ბაზისური კლინიკური მონიტორინგი (ე.ი., ტემპერატურა, სუნთქვის სიხშირე, პულსის მაჩვენებელი, სისხლის წნევა და სითხის შედინება/გამოდინება), არსებითი მნიშვნელობისაა, თუმცა ხშირად რთულია მწირი რესურსების პირობებში.
პერორალური რეჰიდრატაციის ხსნარების გამოყენება შეგვიძლია პაციენტებში, რომლებსაც აქვთ პერორალური მიღების უნარი და არ არიან მძიმედ დეჰიდრირებულნი. თუმცა, პაციენტთა უმრავლესობას ესაჭიროება სითხის ინტრავენურად გადასხმა ნორმალური ფიზიოლოგიური ხსნარის ან რინგერ-ლაქტატის ხსნარის გამოყენებით.[20]Bah EI, Lamah MC, Fletcher T, et al. Clinical presentation of patients with Ebola virus disease in Conakry, Guinea. N Engl J Med. 2015 Jan 1;372(1):40-7.
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1411249#t=article
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25372658?tool=bestpractice.com
[85]Hunt L, Gupta-Wright A, Simms V, et al. Clinical presentation, biochemical, and haematological parameters and their association with outcome in patients with Ebola virus disease: an observational cohort study. Lancet Infect Dis. 2015 Nov;15(11):1292-9.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26271406?tool=bestpractice.com
[Figure caption and citation for the preceding image starts]: ორალური რეჰიდრატაციის საშუალებების მარაგები ებოლას მკურნალობის ცენტრში დასავლეთ აფრიკაში, 2014 წელსქრის ლეინის, MSc პირადი კოლექციიდან, გამოყენებულია ნებართვით [Citation ends].
[Figure caption and citation for the preceding image starts]: ინტრავენური კათეტერის ჩადგმა ებოლას ვირუსით დაავადებული მოზარდისთვის (დასავლეთ აფრიკა)ტომ ე. ფლეტჩერის MBE, MBChB, MRCP, DTM&H კოლექციიდან; გამოყენებულია ნებართვით [Citation ends].
არასათანადო პერფუზიის მარკერები მიუთითებენ სითხის ცუდ ან არასაკმარის პერორალურ მიწოდებაზე, შესაბამისად, პაციენტები დაუყოვნებლივ უნდა გადავრთოთ სითხის ინტრავენურ გამოყენებაზე. ვარიანტები ასეთ შემთხვევაში: პერიფერიული ან ცენტრალური ინტრავენური მიდგომა ან ძვალშიდა მიდგომა.[133]Lamontagne F, Fowler RA, Adhikari NK, et al. Evidence-based guidelines for supportive care of patients with Ebola virus disease. Lancet. 2018 Feb 17;391(10121):700-8.
https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(17)31795-6/fulltext
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29054555?tool=bestpractice.com
ინტრავენური ინფუზიების მოთხოვნილი მოცულობა, უნდა შეფასდეს კლინიკური შემოწმების (ე.ი. დეჰიდრატაციის დონე, შოკის ნიშნები) და დაკარგული სითხის (ე.ი. დიარეის და/ან ღებინების რაოდენობა) საფუძველზე. შესაძლოა მოთხოვნილ იქნას დიდი რაოდენობით სითხე (დღეში 10 ლიტრამდე) ცხელების მქონე პაციენტებში დიარეით.[41]Kreuels B, Wichmann D, Emmerich P, et al. A case of severe Ebola virus infection complicated by gram-negative septicemia. N Engl J Med. 2014 Dec 18;371(25):2394-401.
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1411677#t=article
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25337633?tool=bestpractice.com
[134]Perner A, Fowler R, Bellomo R, et al. Ebola care and research protocols. Intensive Care Med. 2015 Jan;41(1):111-4.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25427868?tool=bestpractice.com
[135]Roberts I, Perner A. Ebola virus disease: clinical care and patient-centred research. Lancet. 2014 Dec 6;384(9959):2001-2.
https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736%2814%2962316-3/fulltext
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25483156?tool=bestpractice.com
შესაძლოა ასევე მოთხოვნილ იქნას დიდი რაოდენობით კალიუმის ჩანაცვლება (მაგ:5-10 მმოლ [5-10 მეკ/ლ] კალიუმის ქლორიდი საათში).[22]Schieffelin JS, Shaffer JG, Goba A, et al; KGH Lassa Fever Program; Viral Hemorrhagic Fever Consortium; WHO Clinical Response Team. Clinical illness and outcomes in patients with Ebola in Sierra Leone. N Engl J Med. 2014 Nov 27;371(22):2092-100.
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1411680#t=article
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25353969?tool=bestpractice.com
[123]Wolf T, Kann G, Becker S, et al. Severe Ebola virus disease with vascular leakage and multiorgan failure: treatment of a patient in intensive care. Lancet. 2015 Apr 11;385(9976):1428-35.
https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736%2814%2962384-9/fulltext
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25534190?tool=bestpractice.com
[136]Clay KA, Johnston AM, Moore A, et al. Targeted electrolyte replacement in patients with Ebola virus disease. Clin Infect Dis. 2015 Sep 15;61(6):1030-1.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26056238?tool=bestpractice.com
აუცილებელია მჭიდრო, ხშირი მონიტორინგი, ვინაიდან მნიშვნელოვანია პაციენტის პასუხის შეფასება და სითხით გადატვირთვის პრევენცია. პაციენტები ხშირად უნდა შემოწმდნენ შოკის, დეჰიდრატაციის ან ჭარბი ჰიდრატაციის ნიშნებზე და საჭიროების შემთხვევაში უნდა დაუკორექტირდეთ სითხის მიწოდების სიჩქარე. ჰიპოვოლემიის გამოსავლენად საჭიროა სასიცოცხლო ნიშნებისა (მაგ. გულისცემის სიხშირე, არტერიული წნევა, შარდის გამოყოფა, სითხის დაკარგვა კუჭ-ნაწლავის ტრაქტიდან) და მოცულობის სტატუსის სისტემური მონიტორინგი დღეში სულ მცირე სამჯერ.[133]Lamontagne F, Fowler RA, Adhikari NK, et al. Evidence-based guidelines for supportive care of patients with Ebola virus disease. Lancet. 2018 Feb 17;391(10121):700-8.
https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(17)31795-6/fulltext
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29054555?tool=bestpractice.com
პერორალური ლოპერამიდი შესაძლოა დაგეხმაროთ ძლიერი დიარეის შემცირებაში, თუმცა საჭიროა შემდგომი ჩვენებები იმისათვის, რომ განისაზღვროს მისი როლი და ამ მომენტისთვის ის რეკომენდებული არ არის ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის (WHO) მიერ.[137]World Health Organization. Manual for the care and management of patients in Ebola care units/community care centres: interim emergency guidance. January 2015 [internet publication].
https://www.who.int/csr/resources/publications/ebola/patient-care-CCUs/en
[138]Kendall RE, Gosser RA, Schulz LT, et al. Anti-diarrheal medication use in the treatment of Ebola virus-induced diarrhea. Travel Med Infect Dis. 2015 Mar-Apr;13(2):205-6.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25682446?tool=bestpractice.com
[139]Chertow DS, Uyeki TM, DuPont HL. Loperamide therapy for voluminous diarrhea in Ebola virus disease. J Infect Dis. 2015 Apr 1;211(7):1036-7.
https://jid.oxfordjournals.org/content/early/2015/02/04/infdis.jiv001.long
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25573887?tool=bestpractice.com
[140]World Health Organization. Clinical management of patients with viral haemorrhagic fever: a pocket guide for the front-line health worker. February 2016 [internet publication].
https://apps.who.int/iris/bitstream/10665/205570/1/9789241549608_eng.pdf?ua=1
სამედიცინო მომსახურების ადგილზე ტესტირების ხელმისაწვდომობა იზოლირებულ პალატაში მეტად ეფექტურს ხდის პაციენტთა ბიოქიმიური სტატუსის მონიტორინგს და ამცირებს სინჯების გადატანასთან დაკავშირებულ რისკებს.[105]Fowler RA, Fletcher T, Fischer WA 2nd, et al. Caring for critically ill patients with Ebola virus disease. Perspectives from West Africa. Am J Respir Crit Care Med. 2014 Oct 1;190(7):733-7.
https://www.atsjournals.org/doi/full/10.1164/rccm.201408-1514CP#.VEe1OvldWnA
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25166884?tool=bestpractice.com
აუცილებელია ელექტროლიტების ყოველდღიური მონიტორინგი და საჭიროებისამებრ მათი შევსება.[20]Bah EI, Lamah MC, Fletcher T, et al. Clinical presentation of patients with Ebola virus disease in Conakry, Guinea. N Engl J Med. 2015 Jan 1;372(1):40-7.
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1411249#t=article
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25372658?tool=bestpractice.com
შესაძლოა განხილულ იქნას უფრო ხშირი მონიტორინგი დიდი რაოდენობით ინტრავენური სითხეების შეყვანის შემთხვევაში ან თუ ადგილი აქვს მწვავე ბიოქიმიურ პათოლოგიებს. სისხლის მაღალი ლაქტატის დონე შესაძლოა ჰიპოპერფუზიის სანდო შეფასების მექანიზმი იყოს და შეიძლება დაგვეხმაროს რეჰიდრატაციის მართვაში.[105]Fowler RA, Fletcher T, Fischer WA 2nd, et al. Caring for critically ill patients with Ebola virus disease. Perspectives from West Africa. Am J Respir Crit Care Med. 2014 Oct 1;190(7):733-7.
https://www.atsjournals.org/doi/full/10.1164/rccm.201408-1514CP#.VEe1OvldWnA
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25166884?tool=bestpractice.com
სითხის და ელექტროლიტების მართვასთან დაკავშირებული კონკრეტული რეკომენდაციებისთვის განხილულ უნდა იქნას ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის გაიდლაინები, ასევე მწვავე დაავადების და გამოჯანმრთელების ფაზაში შესაბამისი კვების უზრუნველყოფა.
WHO: optimized supportive care for Ebola virus disease
Opens in new window
WHO: manual for the care and management of patients in Ebola care units/community care centres - interim emergency guidance
Opens in new window
WHO: clinical management of patients with viral haemorrhagic fever: a pocket guide for the front-line health worker
Opens in new window
სიმპტომური მართვა
ცხელება და ტკივილი:
პარაცეტამოლი პირველი რიგის პრეპარატია. მეტად ძლიერი ტკივილის დროს რეკომენდებულია ოპიოიდური ტკივილგამაყუჩებლების (მაგ. ტრამადოლი, მორფინი) გამოყენება. უნდა მოერიდოთ არასტეროიდულ ანთების საწინააღმდეგო მედიკამენტებს (ასპირინის ჩათვლით), მათთან დაკავშირებული სისხლდენისა და პოტენციური ნეფროტოქსიკურობის მაღალი რისკის გამო.[140]World Health Organization. Clinical management of patients with viral haemorrhagic fever: a pocket guide for the front-line health worker. February 2016 [internet publication].
https://apps.who.int/iris/bitstream/10665/205570/1/9789241549608_eng.pdf?ua=1
[132]World Health Organization. Optimized supportive care for Ebola virus disease. July 2019 [internet publication].
https://www.who.int/publications-detail/optimized-supportive-care-for-ebola-virus-disease
კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის სიმპტომები:
გულისრევა/ღებინებისთვის რეკომენდებულია ღებინების საწინააღმდეგო ინტრავენური ან პერორალური საშუალებების (მაგ. ონდანსეტრონი, პრომეთაზინი) გამოყენება.[140]World Health Organization. Clinical management of patients with viral haemorrhagic fever: a pocket guide for the front-line health worker. February 2016 [internet publication].
https://apps.who.int/iris/bitstream/10665/205570/1/9789241549608_eng.pdf?ua=1
[132]World Health Organization. Optimized supportive care for Ebola virus disease. July 2019 [internet publication].
https://www.who.int/publications-detail/optimized-supportive-care-for-ebola-virus-disease
დიარეის მართვა უნდა მიმდინარეობდეს კონსერვატიულად; პერისტალტიკის საწინააღმდეგო აგენტების გამოყენება, როგორც წესი, რეკომენდებული არ არის.[132]World Health Organization. Optimized supportive care for Ebola virus disease. July 2019 [internet publication].
https://www.who.int/publications-detail/optimized-supportive-care-for-ebola-virus-disease
დიარეის მქონე ბავშვებში რეკომენდებულია თუთიის გამოყენება.[140]World Health Organization. Clinical management of patients with viral haemorrhagic fever: a pocket guide for the front-line health worker. February 2016 [internet publication].
https://apps.who.int/iris/bitstream/10665/205570/1/9789241549608_eng.pdf?ua=1
დასავლეთ აფრიკაში 2014 წელს არსებული ეპიდაფეთქების დროს წარმატებით განხორციელდა ფეკალიების მართვის სისტემები მძიმე დიარეის მქონე პაციენტებისთვის. სისტემები ასევე სასარგებლო აღმოჩნდა სამედიცინო პერსონალში ინფექციის პრევენციის და კონტროლის კუთხით.[107]Dickson SJ, Clay KA, Adam M, et al. Enhanced case management can be delivered for patients with EVD in Africa: experience from a UK military Ebola treatment centre in Sierra Leone. J Infect. 2018 Apr;76(4):383-92.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5903873
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29248587?tool=bestpractice.com
გულძმარვა/დისფაგია/მუცლის ტკივილი:
გულყრები
შორსწასული დაავადების იშვიათი ნიშანია გულყრები, რაც აქცევს სამედიცინო პერსონალს დაინფიცირების რისკის ქვეშ, ვინაიდან გულყრების დროს იზრდება პაციენტის ბიოლოგიურ სითხეებთან კონტაქტის ალბათობა. ხელშემწყობი ფაქტორების (მაგ.: მაღალი ტემპერატურა, ჰიპოპერფუზია, ელექტროლიტური ბალანსის დარღვევა, ჰიპოგლიკემია) ამოცნობას და გამოსწორებას არსებითი მნიშვნელობა აქვს. გულყრების მოსახსნელად შესაძლოა გამოვიყენოთ ბენზოდიაზეპინი, ხოლო განმეორებითი გულყრის შემთხვევაში ვიყენებთ ანტიკონვულსანტებს (მაგ. ფენობარბიტალი).[140]World Health Organization. Clinical management of patients with viral haemorrhagic fever: a pocket guide for the front-line health worker. February 2016 [internet publication].
https://apps.who.int/iris/bitstream/10665/205570/1/9789241549608_eng.pdf?ua=1
[132]World Health Organization. Optimized supportive care for Ebola virus disease. July 2019 [internet publication].
https://www.who.int/publications-detail/optimized-supportive-care-for-ebola-virus-disease
თუ არ არსებობს ინტრავენური წვდომა, მედიკამენტები შესაძლებელია შეყვანილ იქნას კუნთში ან რექტულად.
აგზნება:
თუმცა იშვიათად, მაგრამ აგზნება შესაძლოა უკავშირდებოდეს ენცეფალოპათიას, ან ტვინის ვირუსის პირდაპირ გავლენას, და შესაძლოა გამოვლინდეს შორსწასული დაავადებისას. სედატივების (მაგ.: ჰალოპერიდოლი ან ბენზოდიაზეპინი) გონივრული გამოყენება აუცილებელია იმისათვის, რომ პაციენტი იყოს მშვიდად და თავიდან იქნას აცილებული სამედიცინო პერსონალის ნახმარი ნემსით ჩხვლეტასთან დაკავშირებული დაზიანებები.[140]World Health Organization. Clinical management of patients with viral haemorrhagic fever: a pocket guide for the front-line health worker. February 2016 [internet publication].
https://apps.who.int/iris/bitstream/10665/205570/1/9789241549608_eng.pdf?ua=1
[132]World Health Organization. Optimized supportive care for Ebola virus disease. July 2019 [internet publication].
https://www.who.int/publications-detail/optimized-supportive-care-for-ebola-virus-disease
რესპირატორული დისტრესი:
ჟანგბადით გაჯერების ტიტრირება საჭიროა სატურაციის ≥94% მაჩვენებლის შესანარჩუნებლად. აუცილებელია პნევმონიის, სითხით გადატვირთვის, მსტვინავი სუნთქვის და გულის შეგუბებითი უკმარისობის შეფასება პაციენტებში და არსებობის შემთხვევაში სათანადო მართვა.[140]World Health Organization. Clinical management of patients with viral haemorrhagic fever: a pocket guide for the front-line health worker. February 2016 [internet publication].
https://apps.who.int/iris/bitstream/10665/205570/1/9789241549608_eng.pdf?ua=1
[132]World Health Organization. Optimized supportive care for Ebola virus disease. July 2019 [internet publication].
https://www.who.int/publications-detail/optimized-supportive-care-for-ebola-virus-disease
ზოგიერთი პაციენტის შემთხვევაში საჭირო ხდება ძვალშიდა წვდომა.[Figure caption and citation for the preceding image starts]: ძვალშიდა კათეტერის ჩასმა კრიტიკულად ავადმყოფი მოზრდილებისთვის ებოლას ვირუსული დაავადებით (დასავლეთ აფრიკა)ტომ ე. ფლეტჩერის MBE, MBChB, MRCP, DTM&H კოლექციიდან; გამოყენებულია ნებართვით [Citation ends].
სეფსისი/სეპტიკური შოკი
სეფსისის ან სეპტიკური შოკის იდენტიფიცირება უნდა გაკეთდეს სწრაფად დადგენილი კრიტერიუმების გამოყენებით.
მართვა ეფუძნება იმავე პრინციპებს, რომელსაც ბაქტერიული სეფსისის შემთხვევაში ვიყენებთ. უნდა მივყვეთ ადგილობრივ გაიდლაინებს, რომელიც უნდა მოიცავდეს:[141]Rhodes A, Evens LE, Alhazzani W, et al. Surviving Sepsis campaign: international guidelines for management of sepsis and septic shock: 2016. Intensive Care Med. 2017 Mar;43(3):304-77.
https://link.springer.com/article/10.1007%2Fs00134-017-4683-6
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28101605?tool=bestpractice.com
ფართო სპექტრის ანტიბიოტიკები გამოიყენება პაციენტებში ინფექციით, სავარაუდო ნაწლავური ორგანიზმების გამოსავლენად. ის არ არის გამყარებული რაიმე მტკიცებულებით და სისხლის ბაქტერიული კვლევის უსაფრთხოდ ჩატარება რთულია ინფიცირებულ პაციენტებში. ზოგიერთ პირობებში, განსაკუთრებულ ენდემურ რეგიონებში, სადაც დიაგნოსტიკურ კვლევებზე დაბალი წვდომა არსებობს, პაციენტებს ყოველდღიურად ეძლევათ ფართო სპექტრის ანტიბიოტიკები როგორც თერაპიის შემადგენელი ნაწილი.
სისხლის ლაქტატის დონეები სასარგებლო მაჩვენებელია პერფუზიის და რეანიმაციაზე რეაქციის შესაფასებლად.
საწყის თერაპიაზე რეაქციის არარსებობის შემთხვევაში, განხილულ უნდა იქნას მხარდაჭერა ინოტროპული საშუალებით, სასურველია ვენის ცენტრალური კათეტერით ინტენსიური თერაპიის განყოფილებაში, სადაც ინვაზიური დაკვირვება საშუალებას იძლევა მეტად აგრესიულად შესწორდეს სითხის, ელექტროლიტის და მჟავა-ტუტოვანი ბალანსები.[105]Fowler RA, Fletcher T, Fischer WA 2nd, et al. Caring for critically ill patients with Ebola virus disease. Perspectives from West Africa. Am J Respir Crit Care Med. 2014 Oct 1;190(7):733-7.
https://www.atsjournals.org/doi/full/10.1164/rccm.201408-1514CP#.VEe1OvldWnA
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25166884?tool=bestpractice.com
[130]Canadian Critical Care Society; Canadian Association of Emergency Physicians; Association of Medical Microbiology and Infectious Diseases of Canada. Ebola clinical care guidelines: a guide for clinicians in Canada. October 2014 [internet publication].
https://www.canadiancriticalcare.org/resources/Pictures/Ebola%20Clinical%20Care%20Guidelines_ENG.pdf
განხილულ უნდა იქნას ჰემორაგიის შესაძლებლობა, კონკრეტულად პაციენტებში სისხლდენით კანიდან და ლორწოვი გარსებიდან.
სეფსისის/სეპტიკური შოკის თერაპიის შესახებ სპეციფიკური რეკომენდაციების შესახებ ინფორმაციის მისაღებად მიმართეთ ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის გაიდლაინებს.
WHO: optimized supportive care for Ebola virus disease
Opens in new window
WHO: manual for the care and management of patients in Ebola care units/community care centres - interim emergency guidance
Opens in new window
WHO: clinical management of patients with viral haemorrhagic fever: a pocket guide for the front-line health worker
Opens in new window
მნიშვნელოვანი სიხლდენა/ჰემორაგია
მძიმე სისხლდენა იშვიათია, თუმცა წარმოადგენს შორსწასული ინფექციის გამოვლინებას და, როგორც წესი (არა ყოველთვის), ფატალური შედეგით სრულდება.
ხელმისაწვდომობის პირობებში ადგილობრივი პროტოკოლების გათვალისწინებით, ასევე კლინიკური და ლაბორატორიული (თუ ხელმისაწვდომია) ინდიკატორების (მაგ. ჰემოგლობინი, ჰემატოკრიტი, საერთაშორისო ნორმალიზებული შეფარდება) მითითებით უნდა განხორციელდეს მთლიანი სისხლის ან თრომბოციტების და პლაზმის ტრანსფუზია.[140]World Health Organization. Clinical management of patients with viral haemorrhagic fever: a pocket guide for the front-line health worker. February 2016 [internet publication].
https://apps.who.int/iris/bitstream/10665/205570/1/9789241549608_eng.pdf?ua=1
[142]Wada H, Thachil J, Di Nisio M, et al. Guidance for diagnosis and treatment of DIC from harmonization of the recommendations from three guidelines. J Thromb Haemost. 2013 Feb 4;11(4):761-7.
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/jth.12155/full
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23379279?tool=bestpractice.com
[143]Warren T, Jordan R, Lo M, et al. Nucleotide prodrug GS-5734 is a broad-spectrum Filovirus inhibitor that provides complete therapeutic protection against the development of Ebola Virus Disease (EVD) in infected non-human primates. Late breaker abstract 2. Presented at IDWeek. San Diego, 2015.
https://idsa.confex.com/idsa/2015/webprogram/Paper54208.html
სისხლდენის მქონე პაციენტებში, მკურანლობის გონივრული ვარიანტებია K ვიტამინი, ტრანექსამის მჟავა ან პროტონის ტუმბოს ინჰიბიტორი (კუჭ-ნაწლავის ტრაქტიდან სისხლდენისთვის).[140]World Health Organization. Clinical management of patients with viral haemorrhagic fever: a pocket guide for the front-line health worker. February 2016 [internet publication].
https://apps.who.int/iris/bitstream/10665/205570/1/9789241549608_eng.pdf?ua=1
[132]World Health Organization. Optimized supportive care for Ebola virus disease. July 2019 [internet publication].
https://www.who.int/publications-detail/optimized-supportive-care-for-ebola-virus-disease
ორგანოთა დისფუნქცია
მულტიორგანული დისფუნქცია მოგვიანებითი ინფექციის დამახასიათებელი ფუნქციაა და მოიცავს თირკმლის, პანკრეატიტის მწვავე დაზიანებას, თირკმელზედა ჯირკვლის მწვავე დაზიანებას და ღვიძლის დაზიანებას. ღვიძლის დაზიანება (მაგ: ჰეპატიტი) ხშირია; თუმცა, სიყვითლე არ არის სტანდარტული ნიშანი.[64]Fletcher T, Fowler RA, Beeching NJ. Understanding organ dysfunction in Ebola virus disease. Intensive Care Med. 2014 Dec;40(12):1936-9.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25366120?tool=bestpractice.com
თირკმლის დისფუნქცია ხშირია, თუმცა შესაძლოა იყოს შექცევადი ადეკვატური რეჰიდრატაციით საწყის ეტაპებზე.[64]Fletcher T, Fowler RA, Beeching NJ. Understanding organ dysfunction in Ebola virus disease. Intensive Care Med. 2014 Dec;40(12):1936-9.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25366120?tool=bestpractice.com
პაციენტებში ანურიით, რომლებიც არ რეაგირებენ რეჰიდრატაციაზე, გამოყენებულ იქნა თირკმლის ჩანაცვლებითი თერაპია, ამასთან არ არსებობს რაიმე სახის კვლევის მონაცემები ამ აღმოჩენის მიზნობრივი ეფექტურობის მხარდასაჭერად. ევროპასა და ჩრდილოეთ ამერიკაში, 5 პაციენტიდან, რომელთაც აღენიშნებოდათ მულტიორგანული უკმარისობა და ჩაუტარდათ როგორც ინვაზიური მექანიკური ვენტილაცია, ასევე თირკმლის ჩანაცვლებითი თერაპია, გარდაიცვალა 3 პაციენტი.[41]Kreuels B, Wichmann D, Emmerich P, et al. A case of severe Ebola virus infection complicated by gram-negative septicemia. N Engl J Med. 2014 Dec 18;371(25):2394-401.
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1411677#t=article
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25337633?tool=bestpractice.com
[97]Lyon GM, Mehta AK, Varkey JB, et al; Emory Serious Communicable Diseases Unit. Clinical care of two patients with Ebola virus disease in the United States. N Engl J Med. 2014 Dec 18;371(25):2402-9.
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1409838#t=article
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25390460?tool=bestpractice.com
[123]Wolf T, Kann G, Becker S, et al. Severe Ebola virus disease with vascular leakage and multiorgan failure: treatment of a patient in intensive care. Lancet. 2015 Apr 11;385(9976):1428-35.
https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736%2814%2962384-9/fulltext
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25534190?tool=bestpractice.com
[125]Uyeki TM, Mehta AK, Davey RT Jr, et al. Clinical management of Ebola virus disease in the United States and Europe. N Engl J Med. 2016 Feb 18;374(7):636-46.
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1504874#t=article
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26886522?tool=bestpractice.com
[144]Connor MJ Jr, Kraft C, Mehta AK, et al. Successful delivery of RRT in Ebola virus disease. J Am Soc Nephrol. 2015 Jan;26(1):31-7.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25398785?tool=bestpractice.com
გამოჯანმრთელების ფაზაში მყოფი პაციენტების მთლიანი სისხლი ან პლაზმა
არსებობს განვლილი ეპიდაფეთქებების შეზღუდული რაოდენობის მტკიცებულება, რომ სისხლის გადასხმა გაუმჯობესებისკენ მიმავალი პაციენტისგან შესაძლოა სასარგებლო იყოს ინფექციის მწვავე ეტაპზე და შესაძლოა შეამციროს სიკვდილობა.[6]Roddy P, Howard N, Van Kerkhove MD, et al. Clinical manifestations and case management of Ebola haemorrhagic fever caused by a newly identified virus strain, Bundibugyo, Uganda, 2007-2008. PLoS One. 2012 Dec 28;7(12):e52986.
https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0052986
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23285243?tool=bestpractice.com
[145]World Health Organization. Interim guidance: potential Ebola therapies and vaccines. November 2014 [internet publication].
https://apps.who.int/iris/bitstream/10665/137590/1/WHO_EVD_HIS_EMP_14.1_eng.pdf?ua=1
გამოჯანმრთელების ფაზაში მყოფი პაციენტის პლაზმა უფრო მეტად ეფექტურია, ვიდრე მთლიანი სისხლი.[146]Kreil TR. Treatment of Ebola virus infection with antibodies from reconvalescent donors. Emerg Infect Dis. 2015 Mar;21(3):521-3.
https://wwwnc.cdc.gov/eid/article/21/3/14-1838_article
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25695274?tool=bestpractice.com
[147]Gutfraind A, Myers LA. Evaluating large-scale blood transfusion therapy for the current Ebola epidemic in Liberia. J Infect Dis. 22015 Apr 15;211(8):1262-7.
https://jid.oxfordjournals.org/content/211/8/1262
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25635118?tool=bestpractice.com
ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციამ შეიმუშავა შუალედური გაიდლაინები გამოჯანმრთელების ფაზაში სისხლი/პლაზმის გამოყენების შესახებ. გვინეაში ჩატარებული კვლევების მიხედვით ვერ გამოვლინდა უპირატესობა გადარჩენადობის მხრივ პაციენტებში, რომლებსაც მკურნალობა გამოჯანმრთელების ფაზის პლაზმით ჩაუტარდათ, თუმცა თერაპიის ეს მეთოდი აღმოჩნდა უსაფრთხო (მძიმე გართულებები დოკუმენტირებული არ არის).[148]van Griensven J, Edwards T, de Lamballerie X, et al. Evaluation of convalescent plasma for Ebola virus disease in Guinea. N Engl J Med. 2016 Jan 7;374(1):33-42.
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1511812#t=article
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26735992?tool=bestpractice.com
[149]van Griensven J, De Weiggheleire A, Delamou A, et al. The use of Ebola convalescent plasma to treat Ebola virus disease in resource-constrained settings: a perspective from the field. Clin Infect Dis. 2016 Jan 1;62(1):69-74.
https://academic.oup.com/cid/article/62/1/69/2462604/The-Use-of-Ebola-Convalescent-Plasma-to-Treat
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26261205?tool=bestpractice.com
WHO: use of convalescent whole blood or plasma collected from patients recovered from Ebola virus disease for transfusion, as an empirical treatment during outbreaks
Opens in new window
WHO: ethics of using convalescent whole blood and convalescent plasma during the Ebola epidemic
Opens in new window
ანტივირუსული თერაპია
ატოლტივიმაბი/მაფტივიმაბი/ოდესივიმაბი (ადრე ცნობილი, როგორც REGN-EB3) არის აშშ-ს სურსათისა და წამლის სააგენტოს მიერ ავტორიზებული პირველი სამკურნალო საშუალება ზაირის ებოლავირუსის ინფექციის მკურნალობისთვის. სხვა ანტივირუსული თერაპიები (მაგ. ანსუვიმაბი, ZMapp, რემდესივირი, ფავიპირავირი) შეიძლება გამოიყენებოდეს არაავტორიზებული გამოყენების ფარგლებში ეპიდაფეთქების დროს. დამატებითი დეტალებისთვის იხილეთ უახლესი მკურნალობის განყოფილება.
მალარიით კოინფექცია
უნდა გაკეთდეს ტესტი მალარიაზე და დადებითი პასუხის შემთხვევაში ჩატარდეს ანტიმალარიული მკურნალობა. ამავდროულად გასათვალისწინებელია ებოლას ვირუსული ინფექციის რისკი და ორმაგი ინფექციის არსებობის ალბათობა. ენდემურ პირობებში, მალარიის მკურნალობა ჩვეულებრივ ტარდება პაციენტთა რუტინული მართვის ფარგლებში, ინფექციის დადასტურებით ან მის გარეშე. დაიწყეთ ემპირიული ანტიმალარიული თერაპია მანამ, სანამ მალარიაზე ტესტი არ იქნება უარყოფითი, ან მკურნალობა არ იქნება დასრულებული.[132]World Health Organization. Optimized supportive care for Ebola virus disease. July 2019 [internet publication].
https://www.who.int/publications-detail/optimized-supportive-care-for-ebola-virus-disease
ორსულები
2014-2020 წლებში მომხდარი ეპიდაფეთქების ფარგლებში, თითქმის ყველა ორსულ ქალს განუვითარდა ორსულობის არასასურველი შედეგები, თუმცა, ებოლას ვირუსით ინფიცირებულ ორსულ ქალებში სიკვდილობა არ იყო უფრო მაღალი, ვიდრე დაინფიცირებულ არაორსულებში.[150]Foeller ME, Carvalho Ribeiro do Valle C, Foeller TM, et al. Pregnancy and breastfeeding in the context of Ebola: a systematic review. Lancet Infect Dis. 2020 Jul;20(7):e149-58.
https://www.doi.org/10.1016/S1473-3099(20)30194-8
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32595045?tool=bestpractice.com
მიუხედავად ამისა, უკანასკნელი ეპიდაფეთქებების დროს, ლეტალობის მაჩვენებელი ჯამურად ორსულ ქალებში უფრო მაღალი აღმოჩნდა, არაორსულ ქალებთან შედარებით.[151]Mupapa K, Mukundu W, Bwaka MA, et al. Ebola hemorrhagic fever and pregnancy. J Infect Dis. 1999 Feb;179 Suppl 1:S11-2.
https://jid.oxfordjournals.org/content/179/Supplement_1/S11.long
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9988157?tool=bestpractice.com
2014 წლის ეპიდაფეთქების განმავლობაში მიღებული გამოცდილება გვიჩვენებს, რომ იშვიათადაა შესაძლებელი კარგი შედეგების მიღება.[152]Baggi FM, Taybi A, Kurth A, et al. Management of pregnant women infected with Ebola virus in a treatment centre in Guinea, June 2014. Euro Surveill. 2014 Dec 11;19(49):20983.
https://www.eurosurveillance.org/ViewArticle.aspx?ArticleId=20983
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25523968?tool=bestpractice.com
ორსულებში, რომელთაც არ მკურნალობენ ექსპერიმენტული ან არაავტორიზებული აგენტებით, ძალიან მაღალია სპონტანური აბორტის, ნაყოფის ან ნეონატალური სიკვდილის მაჩვენებლები. ინტრანატალური სისხლდენა და სპონტანური აბორტი ხშირია ინფიცირებულ ქალებში; შესაბამისად, სამეანო ზედამხედველობა მიმართული უნდა იყოს ჰემორაგიული ჩივილების ადრეული მკურნალობისკენ.[21]Chertow DS, Kleine C, Edwards JK, et al. Ebola virus disease in West Africa - clinical manifestations and management. N Engl J Med. 2014 Nov 27;371(22):2054-7.
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMp1413084
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25372854?tool=bestpractice.com
[151]Mupapa K, Mukundu W, Bwaka MA, et al. Ebola hemorrhagic fever and pregnancy. J Infect Dis. 1999 Feb;179 Suppl 1:S11-2.
https://jid.oxfordjournals.org/content/179/Supplement_1/S11.long
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9988157?tool=bestpractice.com
[153]Jamieson DJ, Uyeki TM, Callaghan WM, et al. What obstetrician-gynecologists should know about Ebola: a perspective from the Centers for Disease Control and Prevention. Obstet Gynecol. 2014 Nov;124(5):1005-10.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25203368?tool=bestpractice.com
[154]Association of Women's Health, Obstetric and Neonatal Nurses. Ebola: caring for pregnant and postpartum women and newborns in the United States: AWHONN practice brief number 3. J Obstet Gynecol Neonat Nurs. 2015 Jan-Feb;44(1):164-5
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/1552-6909.12518/full
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25421426?tool=bestpractice.com
[155]Kitching A, Walsh A, Morgan D. Ebola in pregnancy: risk and clinical outcomes. BJOG. 2015 Feb;122(3):287.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25585496?tool=bestpractice.com
ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაცია რეკომენდაციას უწევს მართვის ჩამოთვლილ ძირითად პრინციპებს:
გამოიყენეთ როგორც სტანდარტული, ასევე ებოლას მიმართ სპეციფიკური ინფექციის პრევენციის და კონტროლის უსაფრთხოების ზომები.
ჩართეთ ოპტიმიზებული დამხმარე მოვლა თითოეული ორსულის კლინიკურ მართვაში.
ატოლტივიმაბი/მაფტივიმაბი/ოდესივიმაბი და ანსუვიმაბი შეიძლება შევთავაზოთ ორსულებს დეტალური კვლევის კონტექსტში ან ადგილობრივი პროტოკოლის გათვალისწინებით; თუმცა, ეს რეკომენდაცია ეფუძნება ძალიან დაბალი ხარისხის მტკიცებულებებს.
მწვავე ინფქეციით დაავადებულ ორსულებში არ არის მიზანშეწონილი მშობიარობის დაწყება ან ნაყოფის ჩვენებით ინვაზიური პროცედურების შესრულება.
საეჭვო ან დადასტურებული მწვავე ინფქეციის მქონე ქალებს ურჩიეთ, შეწყვიტონ ძუძუთი კვება მანამ, სანამ მათი რძის ანალიზი არ იქნება უარყოფითი ორ, 24-საათიანი ინტერვალით ჩატარებულ ტესტზე (უკუტრანსკრიპციის პოლიმერაზული ჯაჭვური რეაქცია). ამასობაში, ჩვილები უნდა განცალკევდნენ დედისგან და მიეცეთ დედის რძის შესაფერისი შემცვლელები.
დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრებმა გამოსცა კონკრეტული სახელმძღვანელო ორსულების და ახალშობილების მოვლის შესახებ.
CDC: guidance for screening and caring for pregnant women with Ebola virus disease for healthcare providers in US hospitals
Opens in new window
CDC: care of a neonate born to a mother who is confirmed to have Ebola, is a person under investigation, or has been exposed to Ebola
Opens in new window
ბავშვები
ბავშვების ჯანმრთელობაზე უნდა ზრუნავდნენ პედიატრიაში კვალიფიცირებული მედიცინის მუშაკები. არაენდემურ პირობებში რთულია ბავშვთა მზრუნველობის დაგეგმარება და ყოველთვის, როდესაც შესაძლებელია რეკომენდებულია რეანიმატოლოგთა ნაადრევი ჩარევა.[156]Olupot-Olupot P. Ebola in children: epidemiology, clinical features, diagnosis and outcomes. Pediatr Infect Dis J. 2015 Mar;34(3):314-6.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25522340?tool=bestpractice.com
[157]Herberg JA, Emonts M, Jacobs M, et al. UK preparedness for children with Ebola infection. Arch Dis Child. 2015 May;100(5):421-3.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25694613?tool=bestpractice.com
[158]Eriksson CO, Uyeki TM, Christian MD, et al. Care of the child with Ebola virus disease. Pediatr Crit Care Med. 2015 Feb;16(2):97-103.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25647119?tool=bestpractice.com
კომუნიკაცია ოჯახთან
პაციენტის იზოლაცია კლინიკაში მოქმედებს მის ფსიქოლოგიურ მდგომარეობაზე (დეპრესიის, შფოთვის, ბრაზის, შიშისა და სიმარტოვის სიხშირის გაზრდა). სამედიცინო პერსონალის ვალია გაამარტივოს პაციენტის კომუნიკაცია ოჯახთან და მეგობრებთან (მაგ. მობილური ტელეფონების ან ინტერნეტის მეშვეობით), რათა შემცირდეს ფსიქოლოგიური დისტრესის ხარისხი ინფექციის რისკების გაზრდის გარეშე.[133]Lamontagne F, Fowler RA, Adhikari NK, et al. Evidence-based guidelines for supportive care of patients with Ebola virus disease. Lancet. 2018 Feb 17;391(10121):700-8.
https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(17)31795-6/fulltext
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29054555?tool=bestpractice.com