მიდგომა

ებოლას ვირუსული ინფექცია შეტყობინებადი დაავადებაა. მკურნალობის ქვაკუთხედია ინფექციის ადრეული გამოვლინება და პაციენტის ეფექტური იზოლაცია, აგრეთვე ჰოსპიტალურ პირობებში შეძლებისდაგვარად საუკეთესო დამხმარე მოვლა.

ლეტალობის მაღალი მაჩვენებლები შესაძლოა უკავშირდებოდეს რესურსებით ღარიბ, სასოფლო პირობებს, სადაც აღინიშნებოდა ეპიდაფეთქებები. ლეტალობის მაღალი მაჩვენებელი ასევე ასახავს საბაზისო სამედიცინო დახმარების წვდომის სირთულეებს, რასაც პაციენტი აწყდება სამედიცინო დაწესებულებაში, რომლებიც პაციენტებით გადატვირთულია.[18][20]

განვითარებულ ქვეყნებში იმპორტირებული შემთხვევები სხვა სცენარით ვითარდება, რადგან ხელმისაწვდომია კომპლექსური სერვისები, ორგანოების გადანერგვის და ინტენსიური მოვლის განყოფილებების ჩათვლით.[41][123] ზემოთ აღნიშნულის მიუხედავად, სპეციფიკური, დამტკიცებული თერაპიების ნაკლებობა გულისხმობს, რომ ლეტალობა ხდება განვითარებულ ქვეყნებშიც, სადაც ხელმისაწვდომია საუკეთესო დამხმარე მოვლა.[97][124][125]

წარსულში ადგილი ჰქონდა აქტიურ დებატებს, იმასთან დაკავშირებით, თუ რამდენად იყო შესაძლებელი პროგრესირებადი დაავადებისა და არასასურველი პროგნოზის მქონე პაციენტთა გადაადგილება ინტენსიური ზრუნვის განყოფილებებაში, სადაც შესაძლებელია არსებობდეს ნოზოკომიური ინფექციის (საავადმყოფოს შიგა ინფექცია) მაღალი რისკი. მიიჩნეოდა, რომ ინფიცირებული საეჭვო პირების (და არა დადასტურებული დიაგნოზით) სრული დამხმარე მოვლის გაუწევლობის შემთხვევაში, შესაძლებელია არასათანადო მზრუნველობა გაეწიოთ იმ პაციენტებს, რომელთაც შესაძლოა ჰქონდეთ განკურნებადი დაავადება, მაგალითად მალარია. დღეისათვის ნათელია, რომ სრული დამხმარე მოვლით შესაძლებელია სიკვდილობის რიცხვის შემცირება,რომლის საფუძველზე გადარჩენადობის 81.5%-იანი მაჩვენებელი დაფიქსირდა დასავლეთ აფრიკის გარეთ მართულ პაციენტებში, რაც ხელმისაწვდომი უნდა იყოს შეძლებიდაგვარად.[126][127][128] ადგილობრივი საავადმყოფოების პროტოკოლები უნდა მოიცავდეს იმას, თუ როგორ უნდა მოხდეს ინფიცირებული საეჭვო პაციენტების მართვა ინტენსიური ზრუნვის განყოფილებაში პაციენტთა შესაძლო გადაყვანამდე და უკვე გადაყვანილი პაციენტების არსებული მდგომარეობის მართვა.[105][125][127][129][130]

[Figure caption and citation for the preceding image starts]: პალატა დასავლეთ აფრიკაში ებოლას მკურნალობის ცენტრში, 2014 წელიქრის ლეინის, MSc პირადი კოლექციიდან, გამოყენებულია ნებართვით [Citation ends].com.bmj.content.model.Caption@11cbd769

იზოლაცია და ინფექციის კონტროლი

პაციენტები, რომელთა იდენტიფიცირება ხდება, როგორც ინფექციის რისკის ქვეშ მყოფი პირების, ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის ან დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრების მიერ წარმოდგენილ შემთხვევათა განსაზღვრებების მიხედვით, სასწრაფოდ უნდა იყვნენ იზოლირებული ცალკე აბაზანის მქონე ოთახში:

სამედიცინო პერსონალის თითოეული წევრი, რომელიც უვლის პაციენტს, უნდა ხმარობდეს გამოქვეყნებულ პროტოკოლებთან შესაბამისობაში მოყვანილ პირად დამცავ საშუალებებს. თითოეული დაბინძურებული მასალა (მაგ. ტანსაცმელი, თეთრეული) უნდა განვიხილოთ პოტენციურად ინფიცირებულად. ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციამ და დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრებმა გამოსცეს დეტალური სახელმძღვანელო პირადი დამცავი საშუალებების შესახებ:

ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციამ და დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრებმა გამოსცეს დეტალური გზამკვლელი დასავლეთ აფრიკის სამედიცინო პერსონალისთვის:

აღებულ უნდა იქნას სინჯები ლაბორატორიული კვლევებისთვის (მაგ: ებოლას RT-PCR, სისხლის საერთო კლინიკური ანალიზი, სისხლის შრატის კრეატინინი და შარდოვანა, ღვიძლის ფუნქციის კვლევები, არტერიული სისხლის გაზები, კოაგულაციური კვლევები, სისხლის კულტურა და ჯანმრთელობის სხვა მდგომარეობების კვლევა, როგორიც არის მალარია) და გადაიგზავნოს ადგილობრივი და ეროვნული პროტოკოლების შესაბამისად. მნიშვნელოვანია კვლევების გონივრული შერჩევა იმისათვის, რომ შემცირდეს ლაბორატორიის თანამშრომლების და სხვა სამედიცინო პერსონალის დაინფიცირების რისკი. პაციენტთან ცენტრალური კათეტერის ჩადგმა (ასეთი შესაძლებლობის შემთხვევაში) საშუალებას გვაძლევს ავიღოთ სისხლის ნიმუშები და გადავასხათ სითხეები, ნემსის ჩხვლეტასთან დაკავშირებული დაზიანებების გარეშე.[131] ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციამ და დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრებმა გამოსცეს დეტალური გზამკვლევი სინჯის აღების შესახებ:

  • CDC: guidance for collection, transport and submission of specimens for Ebola virus testing Opens in new window[Figure caption and citation for the preceding image starts]: სამედიცინო პერსონალი პირად დამცავ აღჭურვილობაში ებოლას მკურნალობის ცენტრში სიერა ლეონეში, 2014 წელიკრის ლეინის პერსონალური კოლექციიდან, (MSc) (ინგლისის საზოგადოებრივი ჯანდაცვა (PHE)/ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაცია); (გამოიყენება ნებართვის საფუძველზე) [Citation ends].com.bmj.content.model.Caption@332c0d89

ოპტიმიზებული დამხმარე მოვლა

ინდივიდუალური და ოპტიმიზებული დამხმარე მოვლა რეკომენდებულია თითოეული პაციენტისთვის.[132]

  • პაციენტების სისტემატური შეფასება და ხელახალი შეფასება

    • შეაფასეთ სასიცოცხლო ნიშნები, სითხის სტატუსი, გასინჯეთ პაციენტი და აწარმოეთ ლაბორატორიული მონიტორინგი. ჩაწერეთ და უპასუხეთ შეცვლილ ან პათოლოგიურ კლინიკურ და ლაბორატორიულ პარამეტრებს.

    • გართულებების მაღალი რისკის მქონე პაციენტები: შეაფასეთ სულ მცირე ყოველ საათში. რეკომენდებულია ერთ ექიმზე მაქსიმუმ 2 პაციენტის თანფარდობა.

    • პაციენტები, რომლებიც არ იმყოფებიან გართულებების მაღალი რისკის ქვეშ: შეაფასეთ სულ მცირე 3-ჯერ 24 საათის განმავლობში (ყოველ 8 საათში ერთხელ). რეკომენდებულია მაქსიმუმ 4 პაციენტზე ერთი ექიმის საქმიანობა.

    • შეაფასეთ ფიზიკური, სოციალური, ფსიქოლოგიური და სულიერი კეთილდღეობა პაციენტის ჰოსპიტალიზაციის დროს და შემდეგ ყოველდღიურად.

  • ინფუზიური რეანიმაცია

    • პაციენტებისთვის, რომელთაც შეუძლიათ სასმლის მიღება, რეკომენდებულია პერორალური რეჰიდრატაცია.

    • შესაბამისი სითხეების პარენტერული მიწოდება რეკომენდებულია სასმლის მიღების უნარის დაქვეითების მქონე პაციენტებში ან მძიმე დეჰიდრატაციის, სეფსისის ან შოკის მქონე პირებში.

    • იმ შემთხვევაში, თუ რეჰიდრატაცია არ არის წარმატებული, შოკისთვის შეიძლება საჭირო გახდეს ვაზოპრესორების გამოყენება.

  • ელექტროლიტების მონიტორინგი და კორექცია

    • ავადმყოფობის მწვავე ფაზაში ყოველდღიურად ჩაატარეთ ბიოქიმიური ტესტები, ხოლო ჰოსპიტალიზაციის დროს, საჭიროებისამებრ, შეასრულეთ ჰემატოლოგიური ტესტები და აწარმოეთ ელექტროლიტული დისბალანსების აღდგენა.

  • გლუკოზის მონიტორინგი და მართვა

    • დღეში სულ მცირე სამჯერ შეამოწმეთ შრატში გლუკოზის დონე სასიცოცხლო ნიშნებთან ერთად და, საჭიროების შემთხვევაში, გამოიყენეთ ინტრავენური დექსტროზა.

  • პოტენციური კოინფექციების მართვა

    • დანიშნეთ ემპირიული ანტიბიოტიკები ჰოსპიტალიზაციის დროს და ხელახლა შეაფასეთ პაციენტი 48 საათის შემდეგ.

    • გამოიყენეთ ანტიმალარიული ემპირიული თერაპია მანამ, სანამ მალარიას ტესტი არ იქნება უარყოფითი ან მკურნალობის კურსი არ დასრულდება.

  • კვება

    • შესაძლებლობის შემთხვევაში წაახალისეთ პერორალური ნუტრიცია.

    • ამტანობის მიხედვით გამოიყენეთ ენტერული კვება.

    • პაციენტებში, რომელთაც არ შეუძლიათ პერორალურად საკვების მიღება და აქვთ ჰიპოგლიკემიის თვალსაჩინოება, განიხილეთ ინტრავენური დექსტროზის გამოყენება.

  • სიმპტომური მოვლა

    • დანიშნეთ მკურნალობა ცხელების, ტკივილის, გულისრევა/ღებინების, დისპეფსიის, დიარეის, შფოთის და აგზნებისთვის.

  • გართულებების პრევენცია და მართვა

    • უზრუნველყავით კათეტერთან დაკავშირებული ინფექციების და ზეწოლის შედეგად განვითარებული წყლულების პრევენცია.

    • მართეთ გართულებები, მათ შორის გულყრები, ენცეფალოპათია, ჰემორაგია, თირკმლის მწვავე დაზიანება, მეტაბოლური აციდოზი, ჰიპოქსიური სუნთქვის უკმარისობა და სეფსისი/სეპტიკური შოკი.

თითოეული პაციენტი ყოველდღიურად, სისტემურად უნდა შეფასდეს შესაბამისი შემოწმების ჩამონათვალის გამოყენებით. ამის მაგალითი მოწოდებულია ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ.[132] მართვის ამ პრინციპების შესახებ დამატებითი ინფორმაცია დეტალურად აღწერილია ქვემოთ.

WHO: optimized supportive care for Ebola virus disease Opens in new window

სითხის და ელექტროლიტების ჩანაცვლება

ღებინებისა და დიარეის ხშირი გამოვლინების შედეგად, პაციენტები ხშირად დეჰიდრატაციულ და ჰიპოვოლემიურ მდგომარეობაში არიან, განსაკუთრებით კლინიკაში მოგვიანებით მოსვლისას. ეს სავარაუდოდ მიზეზია ლეტალობის მაღალი მაჩვენებლების ეპიდაფეთქების დროს. ბაზისური კლინიკური მონიტორინგი (ე.ი., ტემპერატურა, სუნთქვის სიხშირე, პულსის მაჩვენებელი, სისხლის წნევა და სითხის შედინება/გამოდინება), არსებითი მნიშვნელობისაა, თუმცა ხშირად რთულია მწირი რესურსების პირობებში.

პერორალური რეჰიდრატაციის ხსნარების გამოყენება შეგვიძლია პაციენტებში, რომლებსაც აქვთ პერორალური მიღების უნარი და არ არიან მძიმედ დეჰიდრირებულნი. თუმცა, პაციენტთა უმრავლესობას ესაჭიროება სითხის ინტრავენურად გადასხმა ნორმალური ფიზიოლოგიური ხსნარის ან რინგერ-ლაქტატის ხსნარის გამოყენებით.[20][85][Figure caption and citation for the preceding image starts]: ორალური რეჰიდრატაციის საშუალებების მარაგები ებოლას მკურნალობის ცენტრში დასავლეთ აფრიკაში, 2014 წელსქრის ლეინის, MSc პირადი კოლექციიდან, გამოყენებულია ნებართვით [Citation ends].com.bmj.content.model.Caption@1004e75f[Figure caption and citation for the preceding image starts]: ინტრავენური კათეტერის ჩადგმა ებოლას ვირუსით დაავადებული მოზარდისთვის (დასავლეთ აფრიკა)ტომ ე. ფლეტჩერის MBE, MBChB, MRCP, DTM&H კოლექციიდან; გამოყენებულია ნებართვით [Citation ends].com.bmj.content.model.Caption@41cb0b7c

არასათანადო პერფუზიის მარკერები მიუთითებენ სითხის ცუდ ან არასაკმარის პერორალურ მიწოდებაზე, შესაბამისად, პაციენტები დაუყოვნებლივ უნდა გადავრთოთ სითხის ინტრავენურ გამოყენებაზე. ვარიანტები ასეთ შემთხვევაში: პერიფერიული ან ცენტრალური ინტრავენური მიდგომა ან ძვალშიდა მიდგომა.[133]

ინტრავენური ინფუზიების მოთხოვნილი მოცულობა, უნდა შეფასდეს კლინიკური შემოწმების (ე.ი. დეჰიდრატაციის დონე, შოკის ნიშნები) და დაკარგული სითხის (ე.ი. დიარეის და/ან ღებინების რაოდენობა) საფუძველზე. შესაძლოა მოთხოვნილ იქნას დიდი რაოდენობით სითხე (დღეში 10 ლიტრამდე) ცხელების მქონე პაციენტებში დიარეით.[41][134][135] შესაძლოა ასევე მოთხოვნილ იქნას დიდი რაოდენობით კალიუმის ჩანაცვლება (მაგ:5-10 მმოლ [5-10 მეკ/ლ] კალიუმის ქლორიდი საათში).[22][123][136]

აუცილებელია მჭიდრო, ხშირი მონიტორინგი, ვინაიდან მნიშვნელოვანია პაციენტის პასუხის შეფასება და სითხით გადატვირთვის პრევენცია. პაციენტები ხშირად უნდა შემოწმდნენ შოკის, დეჰიდრატაციის ან ჭარბი ჰიდრატაციის ნიშნებზე და საჭიროების შემთხვევაში უნდა დაუკორექტირდეთ სითხის მიწოდების სიჩქარე. ჰიპოვოლემიის გამოსავლენად საჭიროა სასიცოცხლო ნიშნებისა (მაგ. გულისცემის სიხშირე, არტერიული წნევა, შარდის გამოყოფა, სითხის დაკარგვა კუჭ-ნაწლავის ტრაქტიდან) და მოცულობის სტატუსის სისტემური მონიტორინგი დღეში სულ მცირე სამჯერ.[133]

პერორალური ლოპერამიდი შესაძლოა დაგეხმაროთ ძლიერი დიარეის შემცირებაში, თუმცა საჭიროა შემდგომი ჩვენებები იმისათვის, რომ განისაზღვროს მისი როლი და ამ მომენტისთვის ის რეკომენდებული არ არის ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის (WHO) მიერ.[137][138][139][140]

სამედიცინო მომსახურების ადგილზე ტესტირების ხელმისაწვდომობა იზოლირებულ პალატაში მეტად ეფექტურს ხდის პაციენტთა ბიოქიმიური სტატუსის მონიტორინგს და ამცირებს სინჯების გადატანასთან დაკავშირებულ რისკებს.[105] აუცილებელია ელექტროლიტების ყოველდღიური მონიტორინგი და საჭიროებისამებრ მათი შევსება.[20] შესაძლოა განხილულ იქნას უფრო ხშირი მონიტორინგი დიდი რაოდენობით ინტრავენური სითხეების შეყვანის შემთხვევაში ან თუ ადგილი აქვს მწვავე ბიოქიმიურ პათოლოგიებს. სისხლის მაღალი ლაქტატის დონე შესაძლოა ჰიპოპერფუზიის სანდო შეფასების მექანიზმი იყოს და შეიძლება დაგვეხმაროს რეჰიდრატაციის მართვაში.[105]

სითხის და ელექტროლიტების მართვასთან დაკავშირებული კონკრეტული რეკომენდაციებისთვის განხილულ უნდა იქნას ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის გაიდლაინები, ასევე მწვავე დაავადების და გამოჯანმრთელების ფაზაში შესაბამისი კვების უზრუნველყოფა.

WHO: optimized supportive care for Ebola virus disease Opens in new window

WHO: manual for the care and management of patients in Ebola care units/community care centres - interim emergency guidance Opens in new window

WHO: clinical management of patients with viral haemorrhagic fever: a pocket guide for the front-line health worker Opens in new window

სიმპტომური მართვა

ცხელება და ტკივილი:

  • პარაცეტამოლი პირველი რიგის პრეპარატია. მეტად ძლიერი ტკივილის დროს რეკომენდებულია ოპიოიდური ტკივილგამაყუჩებლების (მაგ. ტრამადოლი, მორფინი) გამოყენება. უნდა მოერიდოთ არასტეროიდულ ანთების საწინააღმდეგო მედიკამენტებს (ასპირინის ჩათვლით), მათთან დაკავშირებული სისხლდენისა და პოტენციური ნეფროტოქსიკურობის მაღალი რისკის გამო.[140][132]

კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის სიმპტომები:

  • სითხის გადასხმა საჭიროა ღებინების და დიარეის დროს ისე, როგორც აღწერილია ზემოთ ჩამოთვლილ რეკომენდაციებში.

  • გულისრევა/ღებინებისთვის რეკომენდებულია ღებინების საწინააღმდეგო ინტრავენური ან პერორალური საშუალებების (მაგ. ონდანსეტრონი, პრომეთაზინი) გამოყენება.[140][132]

  • დიარეის მართვა უნდა მიმდინარეობდეს კონსერვატიულად; პერისტალტიკის საწინააღმდეგო აგენტების გამოყენება, როგორც წესი, რეკომენდებული არ არის.[132] დიარეის მქონე ბავშვებში რეკომენდებულია თუთიის გამოყენება.[140]

  • საჭიროა პაციენტების შეფასება კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის ინფექციებზე და არსებობის შემთხვევაში სათანადოდ მართვა.[140]

  • დასავლეთ აფრიკაში 2014 წელს არსებული ეპიდაფეთქების დროს წარმატებით განხორციელდა ფეკალიების მართვის სისტემები მძიმე დიარეის მქონე პაციენტებისთვის. სისტემები ასევე სასარგებლო აღმოჩნდა სამედიცინო პერსონალში ინფექციის პრევენციის და კონტროლის კუთხით.[107]

გულძმარვა/დისფაგია/მუცლის ტკივილი:

  • პაციენტებმა შესაძლოა შვება იგრძნონ შესაბამისი ანტაციდის ან პროტონული ტუმბოს ინჰიბიტორების (მაგ: ომეპრაზოლი) შეყვანით.[140][132]

გულყრები

  • შორსწასული დაავადების იშვიათი ნიშანია გულყრები, რაც აქცევს სამედიცინო პერსონალს დაინფიცირების რისკის ქვეშ, ვინაიდან გულყრების დროს იზრდება პაციენტის ბიოლოგიურ სითხეებთან კონტაქტის ალბათობა. ხელშემწყობი ფაქტორების (მაგ.: მაღალი ტემპერატურა, ჰიპოპერფუზია, ელექტროლიტური ბალანსის დარღვევა, ჰიპოგლიკემია) ამოცნობას და გამოსწორებას არსებითი მნიშვნელობა აქვს. გულყრების მოსახსნელად შესაძლოა გამოვიყენოთ ბენზოდიაზეპინი, ხოლო განმეორებითი გულყრის შემთხვევაში ვიყენებთ ანტიკონვულსანტებს (მაგ. ფენობარბიტალი).[140][132] თუ არ არსებობს ინტრავენური წვდომა, მედიკამენტები შესაძლებელია შეყვანილ იქნას კუნთში ან რექტულად.

აგზნება:

  • თუმცა იშვიათად, მაგრამ აგზნება შესაძლოა უკავშირდებოდეს ენცეფალოპათიას, ან ტვინის ვირუსის პირდაპირ გავლენას, და შესაძლოა გამოვლინდეს შორსწასული დაავადებისას. სედატივების (მაგ.: ჰალოპერიდოლი ან ბენზოდიაზეპინი) გონივრული გამოყენება აუცილებელია იმისათვის, რომ პაციენტი იყოს მშვიდად და თავიდან იქნას აცილებული სამედიცინო პერსონალის ნახმარი ნემსით ჩხვლეტასთან დაკავშირებული დაზიანებები.[140][132]

რესპირატორული დისტრესი:

  • ჟანგბადით გაჯერების ტიტრირება საჭიროა სატურაციის ≥94% მაჩვენებლის შესანარჩუნებლად. აუცილებელია პნევმონიის, სითხით გადატვირთვის, მსტვინავი სუნთქვის და გულის შეგუბებითი უკმარისობის შეფასება პაციენტებში და არსებობის შემთხვევაში სათანადო მართვა.[140][132]

ზოგიერთი პაციენტის შემთხვევაში საჭირო ხდება ძვალშიდა წვდომა.[Figure caption and citation for the preceding image starts]: ძვალშიდა კათეტერის ჩასმა კრიტიკულად ავადმყოფი მოზრდილებისთვის ებოლას ვირუსული დაავადებით (დასავლეთ აფრიკა)ტომ ე. ფლეტჩერის MBE, MBChB, MRCP, DTM&H კოლექციიდან; გამოყენებულია ნებართვით [Citation ends].com.bmj.content.model.Caption@ef4fcb3

სეფსისი/სეპტიკური შოკი

სეფსისის ან სეპტიკური შოკის იდენტიფიცირება უნდა გაკეთდეს სწრაფად დადგენილი კრიტერიუმების გამოყენებით.

მართვა ეფუძნება იმავე პრინციპებს, რომელსაც ბაქტერიული სეფსისის შემთხვევაში ვიყენებთ. უნდა მივყვეთ ადგილობრივ გაიდლაინებს, რომელიც უნდა მოიცავდეს:[141]

  • ფართო სპექტრის ანტიბიოტიკების გამოყენებას სისხლის კულტურის ლაბორატორიაში გაგზავნიდან ერთი საათის ფარგლებში

  • სწრაფ ინტრავენურ რეჰიდრატაციას პასუხის შეფასებით (30 წუთის ფარგლებში ან უფრო სწრაფად)

  • სასუნთქი გზების გამტარობის შესაბამისად აღდგენა და ჟანგბადის მიწოდება

  • შარდის გამოყოფის მონიტორინგს, უკეთეს ვარიანტში შარსადენის კათეტერიზაციის გზით, ასევე სასიცოცხლო ნიშნებისა და კლინიკური მახასიათებლების მონიტორინგს.

ფართო სპექტრის ანტიბიოტიკები გამოიყენება პაციენტებში ინფექციით, სავარაუდო ნაწლავური ორგანიზმების გამოსავლენად. ის არ არის გამყარებული რაიმე მტკიცებულებით და სისხლის ბაქტერიული კვლევის უსაფრთხოდ ჩატარება რთულია ინფიცირებულ პაციენტებში. ზოგიერთ პირობებში, განსაკუთრებულ ენდემურ რეგიონებში, სადაც დიაგნოსტიკურ კვლევებზე დაბალი წვდომა არსებობს, პაციენტებს ყოველდღიურად ეძლევათ ფართო სპექტრის ანტიბიოტიკები როგორც თერაპიის შემადგენელი ნაწილი.

სისხლის ლაქტატის დონეები სასარგებლო მაჩვენებელია პერფუზიის და რეანიმაციაზე რეაქციის შესაფასებლად.

საწყის თერაპიაზე რეაქციის არარსებობის შემთხვევაში, განხილულ უნდა იქნას მხარდაჭერა ინოტროპული საშუალებით, სასურველია ვენის ცენტრალური კათეტერით ინტენსიური თერაპიის განყოფილებაში, სადაც ინვაზიური დაკვირვება საშუალებას იძლევა მეტად აგრესიულად შესწორდეს სითხის, ელექტროლიტის და მჟავა-ტუტოვანი ბალანსები.[105][130]

განხილულ უნდა იქნას ჰემორაგიის შესაძლებლობა, კონკრეტულად პაციენტებში სისხლდენით კანიდან და ლორწოვი გარსებიდან.

სეფსისის/სეპტიკური შოკის თერაპიის შესახებ სპეციფიკური რეკომენდაციების შესახებ ინფორმაციის მისაღებად მიმართეთ ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის გაიდლაინებს.

WHO: optimized supportive care for Ebola virus disease Opens in new window

WHO: manual for the care and management of patients in Ebola care units/community care centres - interim emergency guidance Opens in new window

WHO: clinical management of patients with viral haemorrhagic fever: a pocket guide for the front-line health worker Opens in new window

მნიშვნელოვანი სიხლდენა/ჰემორაგია

მძიმე სისხლდენა იშვიათია, თუმცა წარმოადგენს შორსწასული ინფექციის გამოვლინებას და, როგორც წესი (არა ყოველთვის), ფატალური შედეგით სრულდება.

ხელმისაწვდომობის პირობებში ადგილობრივი პროტოკოლების გათვალისწინებით, ასევე კლინიკური და ლაბორატორიული (თუ ხელმისაწვდომია) ინდიკატორების (მაგ. ჰემოგლობინი, ჰემატოკრიტი, საერთაშორისო ნორმალიზებული შეფარდება) მითითებით უნდა განხორციელდეს მთლიანი სისხლის ან თრომბოციტების და პლაზმის ტრანსფუზია.[140][142][143]

სისხლდენის მქონე პაციენტებში, მკურანლობის გონივრული ვარიანტებია K ვიტამინი, ტრანექსამის მჟავა ან პროტონის ტუმბოს ინჰიბიტორი (კუჭ-ნაწლავის ტრაქტიდან სისხლდენისთვის).[140][132]

ორგანოთა დისფუნქცია

მულტიორგანული დისფუნქცია მოგვიანებითი ინფექციის დამახასიათებელი ფუნქციაა და მოიცავს თირკმლის, პანკრეატიტის მწვავე დაზიანებას, თირკმელზედა ჯირკვლის მწვავე დაზიანებას და ღვიძლის დაზიანებას. ღვიძლის დაზიანება (მაგ: ჰეპატიტი) ხშირია; თუმცა, სიყვითლე არ არის სტანდარტული ნიშანი.[64] თირკმლის დისფუნქცია ხშირია, თუმცა შესაძლოა იყოს შექცევადი ადეკვატური რეჰიდრატაციით საწყის ეტაპებზე.[64] პაციენტებში ანურიით, რომლებიც არ რეაგირებენ რეჰიდრატაციაზე, გამოყენებულ იქნა თირკმლის ჩანაცვლებითი თერაპია, ამასთან არ არსებობს რაიმე სახის კვლევის მონაცემები ამ აღმოჩენის მიზნობრივი ეფექტურობის მხარდასაჭერად. ევროპასა და ჩრდილოეთ ამერიკაში, 5 პაციენტიდან, რომელთაც აღენიშნებოდათ მულტიორგანული უკმარისობა და ჩაუტარდათ როგორც ინვაზიური მექანიკური ვენტილაცია, ასევე თირკმლის ჩანაცვლებითი თერაპია, გარდაიცვალა 3 პაციენტი.[41][97][123][125][144]

გამოჯანმრთელების ფაზაში მყოფი პაციენტების მთლიანი სისხლი ან პლაზმა

არსებობს განვლილი ეპიდაფეთქებების შეზღუდული რაოდენობის მტკიცებულება, რომ სისხლის გადასხმა გაუმჯობესებისკენ მიმავალი პაციენტისგან შესაძლოა სასარგებლო იყოს ინფექციის მწვავე ეტაპზე და შესაძლოა შეამციროს სიკვდილობა.[6][145] გამოჯანმრთელების ფაზაში მყოფი პაციენტის პლაზმა უფრო მეტად ეფექტურია, ვიდრე მთლიანი სისხლი.[146][147] ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციამ შეიმუშავა შუალედური გაიდლაინები გამოჯანმრთელების ფაზაში სისხლი/პლაზმის გამოყენების შესახებ. გვინეაში ჩატარებული კვლევების მიხედვით ვერ გამოვლინდა უპირატესობა გადარჩენადობის მხრივ პაციენტებში, რომლებსაც მკურნალობა გამოჯანმრთელების ფაზის პლაზმით ჩაუტარდათ, თუმცა თერაპიის ეს მეთოდი აღმოჩნდა უსაფრთხო (მძიმე გართულებები დოკუმენტირებული არ არის).[148][149]

WHO: use of convalescent whole blood or plasma collected from patients recovered from Ebola virus disease for transfusion, as an empirical treatment during outbreaks Opens in new window

WHO: ethics of using convalescent whole blood and convalescent plasma during the Ebola epidemic Opens in new window

ანტივირუსული თერაპია

ატოლტივიმაბი/მაფტივიმაბი/ოდესივიმაბი (ადრე ცნობილი, როგორც REGN-EB3) არის აშშ-ს სურსათისა და წამლის სააგენტოს მიერ ავტორიზებული პირველი სამკურნალო საშუალება ზაირის ებოლავირუსის ინფექციის მკურნალობისთვის. სხვა ანტივირუსული თერაპიები (მაგ. ანსუვიმაბი, ZMapp, რემდესივირი, ფავიპირავირი) შეიძლება გამოიყენებოდეს არაავტორიზებული გამოყენების ფარგლებში ეპიდაფეთქების დროს. დამატებითი დეტალებისთვის იხილეთ უახლესი მკურნალობის განყოფილება.

მალარიით კოინფექცია

უნდა გაკეთდეს ტესტი მალარიაზე და დადებითი პასუხის შემთხვევაში ჩატარდეს ანტიმალარიული მკურნალობა. ამავდროულად გასათვალისწინებელია ებოლას ვირუსული ინფექციის რისკი და ორმაგი ინფექციის არსებობის ალბათობა. ენდემურ პირობებში, მალარიის მკურნალობა ჩვეულებრივ ტარდება პაციენტთა რუტინული მართვის ფარგლებში, ინფექციის დადასტურებით ან მის გარეშე. დაიწყეთ ემპირიული ანტიმალარიული თერაპია მანამ, სანამ მალარიაზე ტესტი არ იქნება უარყოფითი, ან მკურნალობა არ იქნება დასრულებული.[132]

ორსულები

2014-2020 წლებში მომხდარი ეპიდაფეთქების ფარგლებში, თითქმის ყველა ორსულ ქალს განუვითარდა ორსულობის არასასურველი შედეგები, თუმცა, ებოლას ვირუსით ინფიცირებულ ორსულ ქალებში სიკვდილობა არ იყო უფრო მაღალი, ვიდრე დაინფიცირებულ არაორსულებში.[150] მიუხედავად ამისა, უკანასკნელი ეპიდაფეთქებების დროს, ლეტალობის მაჩვენებელი ჯამურად ორსულ ქალებში უფრო მაღალი აღმოჩნდა, არაორსულ ქალებთან შედარებით.[151] 2014 წლის ეპიდაფეთქების განმავლობაში მიღებული გამოცდილება გვიჩვენებს, რომ იშვიათადაა შესაძლებელი კარგი შედეგების მიღება.[152]

ორსულებში, რომელთაც არ მკურნალობენ ექსპერიმენტული ან არაავტორიზებული აგენტებით, ძალიან მაღალია სპონტანური აბორტის, ნაყოფის ან ნეონატალური სიკვდილის მაჩვენებლები. ინტრანატალური სისხლდენა და სპონტანური აბორტი ხშირია ინფიცირებულ ქალებში; შესაბამისად, სამეანო ზედამხედველობა მიმართული უნდა იყოს ჰემორაგიული ჩივილების ადრეული მკურნალობისკენ.[21][151][153][154][155]

ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაცია რეკომენდაციას უწევს მართვის ჩამოთვლილ ძირითად პრინციპებს:

  • გამოიყენეთ როგორც სტანდარტული, ასევე ებოლას მიმართ სპეციფიკური ინფექციის პრევენციის და კონტროლის უსაფრთხოების ზომები.

  • ჩართეთ ოპტიმიზებული დამხმარე მოვლა თითოეული ორსულის კლინიკურ მართვაში.

  • ატოლტივიმაბი/მაფტივიმაბი/ოდესივიმაბი და ანსუვიმაბი შეიძლება შევთავაზოთ ორსულებს დეტალური კვლევის კონტექსტში ან ადგილობრივი პროტოკოლის გათვალისწინებით; თუმცა, ეს რეკომენდაცია ეფუძნება ძალიან დაბალი ხარისხის მტკიცებულებებს.

  • მწვავე ინფქეციით დაავადებულ ორსულებში არ არის მიზანშეწონილი მშობიარობის დაწყება ან ნაყოფის ჩვენებით ინვაზიური პროცედურების შესრულება.

  • საეჭვო ან დადასტურებული მწვავე ინფქეციის მქონე ქალებს ურჩიეთ, შეწყვიტონ ძუძუთი კვება მანამ, სანამ მათი რძის ანალიზი არ იქნება უარყოფითი ორ, 24-საათიანი ინტერვალით ჩატარებულ ტესტზე (უკუტრანსკრიპციის პოლიმერაზული ჯაჭვური რეაქცია). ამასობაში, ჩვილები უნდა განცალკევდნენ დედისგან და მიეცეთ დედის რძის შესაფერისი შემცვლელები.

დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრებმა გამოსცა კონკრეტული სახელმძღვანელო ორსულების და ახალშობილების მოვლის შესახებ.

CDC: guidance for screening and caring for pregnant women with Ebola virus disease for healthcare providers in US hospitals Opens in new window

CDC: care of a neonate born to a mother who is confirmed to have Ebola, is a person under investigation, or has been exposed to Ebola Opens in new window

ბავშვები

ბავშვების ჯანმრთელობაზე უნდა ზრუნავდნენ პედიატრიაში კვალიფიცირებული მედიცინის მუშაკები. არაენდემურ პირობებში რთულია ბავშვთა მზრუნველობის დაგეგმარება და ყოველთვის, როდესაც შესაძლებელია რეკომენდებულია რეანიმატოლოგთა ნაადრევი ჩარევა.[156][157][158]

კომუნიკაცია ოჯახთან

პაციენტის იზოლაცია კლინიკაში მოქმედებს მის ფსიქოლოგიურ მდგომარეობაზე (დეპრესიის, შფოთვის, ბრაზის, შიშისა და სიმარტოვის სიხშირის გაზრდა). სამედიცინო პერსონალის ვალია გაამარტივოს პაციენტის კომუნიკაცია ოჯახთან და მეგობრებთან (მაგ. მობილური ტელეფონების ან ინტერნეტის მეშვეობით), რათა შემცირდეს ფსიქოლოგიური დისტრესის ხარისხი ინფექციის რისკების გაზრდის გარეშე.[133]

ამ მასალის გამოყენება ექვემდებარება ჩვენს წესებს