მიდგომა

ებოლას ვირუსული ინფექცია შეტყობინებადი დაავადებაა. ებოლას ვირუსულ ინფექციას საკმაოდ ფართო შემთხვევის განსაზღვრება აქვს, რომელიც მოიცავს შესაძლო დიფერენციული დიაგნოზების დიდ ჩამონათვალს.

საეჭვო ებოლას ვირუსით ინფიცირებული პაციენტის საწყისი შეფასება 2 მთავარ ფაქტორზე არის დამოკიდებული:

  • ეპიდემიოლოგიური რისკი (მაგ: ენდემურ რეგიონში ცხოვრება, მუშაობა, ან მოგზაურობა გასული 21 დღის განმავლობაში); და

  • გასული 24 საათის განმავლობაში ცხელება, ან მისი ანამნეზი.

იზოლაცია და პირადი დაცვის საშუალებები (PPE)

უნდა შეფასდეს ინფექციის კონტტროლის რისკი. იმის გათვალისწინებით, რომ შესაძლებელია პაციენტის ინფიცირება, ექიმმა უნდა განსაზღვროს, თუ რამდენად ინფექციურია ამჟამად პაციენტი. მაგალითად: ღებინების/დიარეას არ არსებობა ამცირებს რისკს; თუმცა უკონტროლო დიარეა დიდად ზრდის გადადების რისკს.

იმის გათვალისწინებით, რომ სიმპტომური პაციენტი შესაძლებელია ინფიცირების რისკის ქვეშ იმყოფებოდეს, მანამ ინფექცია დადასტურებული, ან გამორიცხული იქნება, უნდა გატარდეს გამაფრთხილებელი იზოლირების ღონისძიებები და გამოყენებული იქნას პირადი დამცავი აღჭურვილობა. უმნიშვნელოვანესია გადაცემის რისკის მინიმუმამდე დაყვანა პაციენტთან მუშაობისას.[82][83]

ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის და დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრების მიერ შემუშავებულია დეტალური სახელმძღვანელო, პირად დამცავ აღჭურვილობასთან დაკავშირებით:

დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრები და ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაცია სამედიცინო პერსონალისთვის ასევე ამზადებენ ინფექციის პრევენციისა და კონტროლის შესახებ დეტალურ გზამკვლელს:

ანამნეზი

დეტალური ანამნეზი დაგეხმარებათ, როგორც ებოლას ვირუსით ინფიცირების რისკის დონის განსაზღვრაში, ასევე მწვავე ციებ-ცხელების სინდრომის სხვა მიზეზების არსებობის შეფასებაში.

ენდემურ რეგიონებში (მაგ.: დასავლეთ აფრიკა, კონგოს დემოკრატიული რესპუბლიკა) მცხოვრები ან დასაქმებული პირები ინფიცირების მაღალი რისკის ქვეშ არიან. თუმცა, ენდემური რეგიონიდან ახლახანს ჩამოსვლა ასევე მნიშვნელოვანი რისკფაქტორია.

განვითარებულ ქვეყნებში საეჭვო ინფექციის მქონე პაციენტების უმეტესობას წარმოადგენენ უცხო ქვეყნიდან დაბრუნებული მგზავრები და სამედიცინო პერსონალი, რომლებიც ეპიდაფეთქების დროს დახმარებას უწევდნენ პაციენტებს. ამიტომ, ძალზედ მნიშვნელოვანია დეტალური მგზავრობის ანამნეზის ცოდნა. საყურადღებოა ენდემური რეგიონებიდან ბოლო პერიოდში ჩამოსვლის შესახებ ინფორმაციის მოპოვება. არსებული ეპიდემიის გეოგრაფიული ადგილმდებარეობების ცოდნა გვეხმარება პაციენტის ეპიდემიოლოგიური რისკის განსაზღვრაში.

სამედიცინო პერსონალის გარდა, მაღალი რისკის ქვეშ არსებულ სამუშაოებს შორის არის ისეთი ადგილები, სადაც ადამიანებს უწევთ ენდემური რეგიონებიდან წამოყვანილ პრიმატებთან, ან ღამურებთან, ან მაღალი რისკის კლინიკურ სინჯებთან მუშაობა.

რადგანაც დასავლეთ აფრიკიდან დაბრუნებულ მგზავრებში მალარია მაინც მიიჩნევა ცხელებით მიმდინარე დაავადების მიზეზად, უნდა შეფასდეს მალარიით დაავადების რისკფაქტორების არსებობა (მაგ: ენდემურ რეგიონში ცხოვრება/მუშაობა, ან გამგზავრება; არაადექვატური, ან არ არსებული ქიმიოპროფილაქტიკა; მწერების საწინააღმდეგო ნივთიერებების, ან საწოლის ბადეების გამოუყენებლობა).[84] თუმცა, 2014 წელს დასავლეთ აფრიკაში ეპიდაფეთქების დროს, გამოვლინდა რომ პაციენტთა 5% მალარიით იყო კოინფიცირებული, ასე რომ ყველა პაციენტში უნდა მოხდეს ორმაგი ინფიცირების ალბათობის გათვალისწინება.[85]

ექსპოზიციის რისკი

ინფიცირებული პაციენტების კონტაქტები (სამედიცინო პერსონალის და ოჯახის წევრების ჩათვლით) ინფიცირების რისკის ქვეშ დგანან, თუ პირი ექსპოზირებული იყო ინფიცირებული პაციენტის ბიოლოგიურ სითხეებთან სათანადო დამცავი აღჭურვილობის გარეშე. ინკუბაციის პერიოდი დაინფიცირების შემდეგ მერყეობს 2-დან 21 დღემდე.[2] ბავშვებში ინკუბაციის პერიოდი შეიძლება გაცილებით ხანმოკლე იყოს.[70] ხანმოკლე ურთიერთობები, როგორიც არის პიროვნებასთან ერთად სიარული, ან საავადმყოფოში გადაადგილება, არ მიიჩნევა ახლო კონტაქტად.

ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ კავშირი განისაზღვრება პიროვნების მოქმედების მიხედვით, რომელსაც:[86]

  • იმავე სახლში ეძინა, სადაც პაციენტს

  • უშუალოდ ქონდა კავშირის პაციენტთან, მისი ავადმყოფობის, ან დაკრძალვის განმავლობაში

  • ავადმყოფობის განმავლობაში უწევდა პაციენტის ბიოლოგიურ სითხეებთან, ან ტანსაცმელებთან/ საწოლის თეთრეულთან შეხება

  • ძუძუთი კვება პაციენტის მიერ (ბავშვები).

შემთხვევების განსაზღვრებები

ხშირად მიმდინარეობს დაავადებების შემთხვევების განსაზღვრებების განახლება, რომლებიც განსხვავდება ორგანიზაციის მიხედვით. უკავშირდება ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციისა და დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრების შემთხვევათა განსაზღვრებებს.

სიმპტომები

პაციენტები არ მიიჩნევიან ინფექციურებად სიმპტომების გამოვლენამდე. დაავადების თავდაპირველი გამოვლენა არასპეციფიკურია, რაც ართულებს კლინიკურ დიაგნოზს; თუმცა ტიპიურ სიმპტომებს შორის არის:[87]

  • ცხელება

  • დაღლილობა

  • თავის ტკივილი

  • დიარეა

  • პირღებინება

  • მიალგია

  • მუცლის ტკივილი

  • აუხსნელი სისხლდენა ან დაჟეჟილობა

2014 წლის ეპიდაფეთქების დროს ჰოსპიტალიზაციის მომენტში დაფიქსირებული ყველაზე ხშირი სიმპტომები იყო: ცხელება (76%), დაღლილობა (71%), ანორექსია (64%), თავის ტკივილი (56%), დიარეა (51%), ღებინება (50%), მიალგია/ართრალგია (48%), მუცლის ტკივილი (40%), ყელის ტკივილი (29%) და კონიუნქტივიტი (27%). უფრო იშვიათად ვლინდებოდა შემდეგი სიმპტომები: ყლაპვის გაძნელება (22%), სუნთქვის გაძნელება (18%), სლოკინი (13%), ჰემორაგიის ნიშნები (11%), კონფუზია (9%) და გამონაყარი (3%).[88]

ცნობილია დაავადების სამი ტიპური ფაზა, დაწყებული არასპეციფიკური რამდენიმედღიანი ცხელებით, თავის ტკივილით და მიალგიით და შემდეგ კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის ფაზით გაგრძელებული, რომლის დროსაც ცნობილია დიარეის, ღებინების, მუცლის ტკივილის სიმპტომებისა და დეჰიდრატაციის შემთხვევების არსებობა.[58] მეორე კვირაში, პაციენტი ან გაუმჯობესდება ან დამძიმდება ავადმყოფობის მესამე ფაზით, რომელიც მოიცავს კოლაფსს, ნევროლოგიურ გამოვლინებებსა და სისხლდენას. ეს ფაზა ხშირად ფატალურია.[18]

2014 წლის ეპიდაფეთქების მონაცემების მიხედვით, ბავშვები შედარებით მარტივად იტანენ და თავს აღწევენ ავადმყოფობას; თუმცა, აღნიშნული შესაძლებელია გამოწვეული იყოს იმ ფაქტით, რომ ბავშვები ხშირად დარეგისტრირებამდე კვდებოდნენ, ასევე აღინიშნებოდა მიკერძოებული გავლენა სამედიცინო პერსონალში მაღალი ლეტალობის მაჩვენებელის შესახებ..[89] ბავშვებს მოზრდილი ადამიანის მსგავსი სიმპტომები ახასიათებთ; თუმცა წარსულში არსებული ეპიდემიების შემთხვევაში, მცირეწლოვანი ბავშვები გაცილებით მეტი რესპირატორული (მაგ: ხველება, დისპნოე (სუნთქვის გაძნელება) და კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის სიმპტომებით ხასიათდებოდნენ, თუმცა მოზრდილებთან შედარებით ნაკლები სისხლდენითა და ნევროლოგიული ნიშნებით.[90] 2014 წლის ეპიდაფეთქების პერიოდში, მონაცემები მწირი იყო პაციენტთა ამ ჯგუფის შესახებ.[90][91] სიერა-ლეონეში პედიატრიული პაციენტების კოჰორტული კვლევის საფუძველზე აღიწერა 282 პაციენტის სიმპტომები. შედეგად გამოვლინდა ხშირი სიმპტომები: ღებინება (60%), ტკივილი მუცლის არეში (59%), დიარეა (45%) და კონიუნქტივიტი (38%); იშვიათი სიმპტომები: სლოკინი (5%) და სისხლდენა (2%).[92] სიერა ლეონეში ჩატარებული სხვა კვლევის მიხედვით სისუსტე, ცხელება და დისტრესი გამოვლინდა ბავშვების 63%-ზე მეტში, ხოლო მადის დაკარგვა, დიარეა და ხველება კი 50%-ზე მეტ პედიატრიულ პაციენტს აღენიშნებოდა. აღნიშნული ბავშვების დაახლოებით 25%-ს ჰოსპიტალიზაციის მომენტში ცხელება არ აღენიშნებოდა.[93]

დაკვირვების მიხედვით, 4 წლამდე ასაკის ბავშვებში ცხელების დაწყებამდე თავდაპირველად შეინიშნება უმნიშვნელო სიმპტომები და, შესაბამისად, დიანგოზი ხშირად დაავადების მიმდინარეობის გვიანდელ ეტაპებზე დგინდება.

ფიზიკური გამოკვლევა

ვირუსული ჰემორაგიული ცხელების (მაგ:კონიუნქტივის ჰიპერემია, მოწითალო ფერის გამონაყარი, ან სისხლდენის სხვა ნიშნები) ნიშნებზე გასინჯვისას, სეფსისის კერის არსებობის გამორიცხვის მიზნით, უნდა ჩატარდეს სრული კლინიკური კვლევა.

უნდა მოხდეს სასიცოცხლო ნიშნების განსაზღვრა:

  • ცხელება: არის პირველი სიმპტომი პაციენტთა დაახლოებით 90%-ში,[18][22][94] სათანადო ეპიდემიოლოგიურ კონტექსტში ინფექციის საკითხზე ყურადღების გამახვილების მიზნით, მისი არსებობა საკმარისია. მიუხედავად იმისა, რომ ცხელება წარმოადგენს ძირითად პირველ სიმპტომს, კლინიკაში წარმოდგენისას პაციენტს ხშირად აღენიშნება ნორმალური ტემპერატურა. დაავადების მიმდინარეობისას, განსაკუთრებით ბავშვებში, აღინიშნება სხეულის ტემპერატურის ფართო ცვალებადობა,[93][95]რომლის ფარგლებშიც ნორმოთერმია ან ჰიპოთერმია ამ ფატალური ინფექციის გვიანდელ ეტაპებზე იჩენს თავს.[16][17][90] ზოგიერთ პაციენტს შესაძლებელია თავიდან ქონდეს სუბფებრილური ცხელება, ყოველგვარი სხვა სიმპტომების გარეშე, ან სხვა შემთხვევაში თავდაპირველი შეფასებისას, ტემპერატურა შესაძლოა თითქმის ნორმის ფარგლებში იყოს.[96] ცხელების ტემპერატურის მიმართ დადგენილი ზღვარი განსხვავდება ქვეყნებისა და გაიდლაინების მიხედვით, ხოლო დაბალი ტემპერატურული ზღვარით (მაგ. ≥37.5°C) სარგებლობა კი ზრდის შემთხვევების გამოვლენის მგრძნობელობას.[94][97]ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაცია იყენებს >38°C ტემპერატურულ ზღვარს.[98]თუმცა, სიერა-ლეონეში პაციენტთა დიდი კოჰორტული კვლევის საფუძველზე, პაციენტის კლინიკაში მოსვლის მომენტში პაციენტთა <30%-ს ჰქონდა ცხელება ≥38°C, მიუხედავად ამისა, ანამნეზში ცხელების არსებობა პაციენტთა 89%-ში გამოვლინდა.[22]

  • სისხლის წნევა: ჰიპოტენზია წარმოადგენს სიკვდილამდელი დაავადების და შოკის ნიშანს. აღნიშნული სავალე კვლევებში დოკუმენტირებულია, ენდემურ რეგიონებში საზომი აღჭურვილობის დანაკლისიდან გამომდინარე.[16] თუმცა, როგორც ჩანს, ტრანსუდაციასთან ერთად სეპტიკური შოკი ვასკულარიზაციით და მიკროცირკულაციის დარღვევით დომინანტურ მახასიათებლად არ მიიჩნევა.

  • პულსის სიხშირე: დაავადების საწყის ეტაპზე შესაძლებელია აღინიშნებოდეს ბრადიკარდია; თუმცა, ფატალური ინფექციების ბოლო ეტაპებზე შესაძლებელია გამოვლინდეს ტაქიკარდიაც.[16]

  • სუნთქვის სიხშირე: ტაქიპნოე ტაქიკარდიასთან ერთად შეესაბამება მეტად მძიმე, ან მოგვიანებით ინფექციას, რაც დიდი ალბათობით შესაძლებელია რესპირატორული ჩართულობისგან განსხვავებით, წარმოადგენდეს მეტაბოლური აციდოზის რესპირატორულ კომპენსაციას.[16] მიუხედავად ამისა, რესპირატორული ჩართულობა აღწერილია.[99]

კვლევის სხვა მონაცემებს შორის შესაძლებელია იყოს:[16]

  • მაკულოპაპულური გამონაყარი: ვითარდება დაავადების საწყის ეტაპებზე. ხშირად აღწერენ, როგორც არა-ქავანა, ერითემატოზულ, მაკულოპაპულური ტიპის გამონაყარს. იგი შეიძლება დაიწყოს კეროვანი სახით, შემდეგ კი გახდეს დიფუზური, გენერალიზებული და შერწყმული. ზოგიერთი აღწერს მას როგორც წითელასმაგვარს. კოაგულოპათიის მქონე პაციენტებში მოგვიანებით, შესაძლებელია, განვითარდეს პურპურა ან პეტექიები.[23] შესაძლებელია ძნელი იყოს აღნიშნულის მუქი კანის ფერის პაციენტებში განსხვავება.

  • სისხლდენა: უკანასკნელი ეპიდაფეთქებების დროს სისხლდენის გამოვლინებები (მაგ. ეპისტაქსისი, სისხლდენა ღრძილებიდან, ჰემოფთიზი, ადვილი ჩალურჯება, სისხლდენა კონიუნქტივაში, ჰემატურია, ინექციის ან ვენური პუნქციის ადგილებიდან სისხლდენა) დაფიქსირდა დაინფიცირებული პაციენტების 30-36%-ში;[8][16][17] თუმცა, ბოლოდროინდელი ეპიდაფეთქებების ფარგლებში ეს მოვლენები უფრო ნაკლებ პაციენტს დაუფიქსირდა.[18][19][20][21][22] სისხლდენის სიმპტომები ბავშვებში ნაკლებადაა გავრცელებული.[92]

  • სლოკინი: შორსწასული ინფექციის ნიშანი, როგორც წესი, სახეზეა ფატალური ინფექციის უკანასკნელი 2-3 დღის განმავლობაში. ნაკლებად გავრცელებულია ბავშვებში.[92][93]

  • ჰეპატომეგალია: მტკივნეული ჰეპატომეგალია, რომლის დროსაც ღვიძლის კიდე ისინჯება პალპაციით ნეკნთა რკალის ქვეშ, თუმცა ეს მოვლენა იშვიათია.

  • ლიმფადენოპათია: აღრიცხულია ლიმფური კვანძების გაგანიერების შემთხვევები, თუმცა წარმოადგენს იშვიათ მოვლენას.

  • ნევროლოგიური ნიშნები: დათრგუნული ცნობიერების დონე, ენცეფალოპათია და გულყრები იშვიათად ხდება, თუმცა მათი არსებობა არის მოგვიანებითი ინფექციის მიმანიშნებელი. კონფუზია ბავშვებში შეიძლება იყოს მულტიფაქტორული და დაკავშირებულია არასასურველ პროგნოზთან.[93][95]

საწყისი კვლევები

ყველა ნიმუში უნდა შეგროვდეს წესების ზუსტი დაცვით. ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის და დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრების მიერ გამოცემულია სახელმძღვანელო ამ საკითხთან დაკავშირებით:

სამხრეთ ამერიკული ჰემორაგიული ცხელების (SAHF) დამადასტურებელი ყველაზე ეფექტური კვლევაა უკუტრანსკრიპტაზას პოლიმერაზული ჯაჭვური რეაქცია (RT-PCR).[100] პაციენტის იზოლირების განმავლობაში, საეჭვო ებოლას ინფექციის მქონე ყველა პაციენტს უნდა ჩაუტარდეს აღნიშნული კვლევა. იმუნოფერმენტულ ანალიზთან შედარებით, აღნიშნული მეთოდით შედეგების მიღება შესაძლებელია 24-48 საათით ადრე. ხელმისაწვდომია რამდენიმე სხვადასხვა კომერციული PCR ნაკრები, განსხვავებული სენსიტიურობით, სპეციფიკურობითა და ვირუსის აღმოჩენის ლიმიტებით.[101] დასავლურ პირობებში, შესაძლოა კვლევა იყოს ხელმისაწვდომი მხოლოდ რეგიონულ ან ეროვნულ ლაბორატორიებში, რომელთაც მე-4 კატეგორიის დაწესებულებები აქვთ.[7] ეპიდემიის კერებში და ზოგიერთ ქვეყანაში ლოკალურად არის მოწყობილი მეოთხე კატეგორიის ლაბორატორიები, ხოლო სინჯის მიღებიდან 4 საათის გასვლის შემდეგ კი, შესაძლებელია შედეგების მიღება. უკუტრანსკრიპტაზას პოლიმერაზული ჯაჭვური რეაქციის კვლევით პაციენტის სისხლში შესაძლებელია ვირუსული რნმ-ს გამოვლენა, სიმპტომების დაწყებიდან 3-ე დღეს, 6-დან 17 დღის განმავლობაში. დადებითი პოლიმერაზული ჯაჭვური რეაქციია ნიშნავს იმას, რომ პაციენტი პოტენციურად ინფიცირებულია, განსაკუთრებით მაშინ, თუ აღენიშნება დიარეა, ღებინება, ან სისხლდენა. უარყოფითი შედეგის შემთხვევაში, ანალიზი ხელმეორედ უნდა გაკეთდეს 48 საათის განმავლობაში, რამდენადაც სისხლში ვირუსის კონცენტრაცია არის დაბალი და დაავადების მიმდინარეობის ადრეულ ეტაპზე შესაძლებელია ვერ მოხდეს მისი აღმოჩენა. ეჭვის არსებობის შემთხვევაში, ხელმეორედ უნდა გაკეთდეს უარყოფითი ტესტი (ან დაადასტურეთ ანთებითი პროცესის კუპირება), რათა გამოირიცხოს დიაგნოზი.[100] სისხლში ვირუსის მაღალი კონცენტრაცია კორელაციაშია არასასურველ შედეგთან და მომატებულ სიკვდილობასთან.[20][21][22][65][85][100][102]

პაციენტის ანამნეზისა და ინფიცირების რისკის მიხედვით, გადაწყდება ჩაუტარდეს თუ არა ებოლას ვირუსული ინფექციის გამოკვლევა, ქვემოთ მოყვანილი ალგორითმის მიხედვით.

[Figure caption and citation for the preceding image starts]: დიაგნოსტიკური მიმართულება საეჭვო ებოლას ვირუსის ინფექციის გამოკვლევისთვის.გამოცემულია "BMJ"-ს მტკიცებულებათა ცენტრის მიერ [Citation ends].com.bmj.content.model.Caption@1bbcb3bc

მალარია წარმოადგენს ცხელების ყველაზე მეტად გავრცელებულ მიზეზს, იმ ადამიანებში რომლებიც ენდემურ კერებში ცხოვრობენ/მუშაობენ, ან იმ მგზავრებში, რომლებსაც უწევთ ენდემური რეგიონებიდან დაბრუნება, ამიტომ აუცილებელია გამოირიცხოს.[103] 2014 წელს დასავლეთ აფრიკაში ეპიდაფეთქების დროს, გამოვლინდა რომ პაციენტთა 5% მალარიით იყო კოინფიცირებული, ასე რომ ყველა პაციენტში უნდა მოხდეს ორმაგი ინფიცირების ალბათობის გათვალისწინება.[85] მალარიას სწრაფი დიაგნოსტიკური კვლევის დადებითი შედეგის არსებობისას იწყება მკურნალობა, გასათვალისწინებელია, რომ პაციენტს შესაძლოა ორმაგი ინფექცია ჰქონდეს ებოლას ვირუსით. ებოლას ვირუსული ინფექცია გასათვალისწინებელია იმ პაციენტებში, რომლებიც არ რეაგირებენ მალარიის საწინააღმდეგო თერაპიაზე.

ებოლას ვირუსული ინფექციის არსებობაში დაეჭვების შემთხვევაში, რეკომენდებულია ჩატარდეს ებოლას ვირუსული ინფექციის სათანადო საკონტროლო ტესტები, სხვა საეჭვო მდგომარეობებთან დაკავშირებით განმასხვავებელი კვლევის ჩატარებამდე, ან მათთან ერთად.

სხვა გამოკვლევები

ლაბორატორიის თანამშრომელთა რისკის წინაშე დაყენების საშიშროებიდან გამომდინარე, ზოგადად რეკომენდებული არ იყო სხვა კვლევების ჩატარება, მალარიას გამოვლენისათვის საჭირო კველევებისა და უკუტრანსკრიპციის პოლიმერაზული ჯაჭვური რეაქციის გარდა. თუმცა, რეკომენდებული გაიდლაინების მიხედვით დღეისათვის მიიჩნევა, რომ უსაფრთხოდ არის შესაძლებელი სხვა კვლევების ჩატარება, სანამ მიმდინარეობს ლაბორატორიის წინასწარ ინფორმირება სინჯთან დაკავშირებით და ბოლოს სწორად მოიპოვება და ინახება სისხლი, იმ შემთხვევაში თუ შედეგი დადებითია უკუტრანსკრიპციის პოლიმერაზულ ჯაჭვურ რეაქციაზე. ადგილობრივ და რეფერალურ ლაბორატორებში სინჯების უსაფრთხო ტრანსპორტირებასთან და მათ ადგილობრივ ლაბორატორიებში მიღებისას უსაფრთხო მართვასთან დაკავშირებით, ნათელი უნდა იყოს ადგილობრივი პროტოკოლები.

შემდეგი კვლევების მატებს ღირებულ ინფორმაციას გამოკვლევას და გვეხმარება შემდგომი ნაბიჯების განსაზღვრაში, ასე რომ შეძლებისდაგვარად უნდა ჩატარდეს ეს კვლევები. თუ გეოგრაფიული ადგილმდებარეობიდან, ან არსებული ლაბორატორიებიდან გამომდინარე, შეზღუდულია კვლევების ჩატარება, ყველაზე მნიშვნელოვანია თირკმლის ფუნქციასთან, სისხლის შრატის ელექტროლიტების და სისხლში ლაქტატის კონცენტრაციასთან დაკავშირებით კვლევების დანიშვნა (არსებობის შემთხვევაში).

თირკმლის ფუნქცია და სისხლის შრატის ელექტროლიტები:

  • სისხლის შრატის კრეატინინის, ან შარდოვანას მომატებული დონე და ატიპური ელექტროლიტები, შესაძლოა თირკმლის მწვავე დაზიანებაზე მიუთითებდეს. აღნიშნულის გამოვლენა შესაძლებელია ინფიცირების პირველი კვირის ბოლოს.[104] 2014 წელს მიმდინარე ეპიდემიის განმავლობაში, ღებინებიდან, დიარეადან, ან თირკმლის მწვავე დაზიანებიდან გამომდინარე, ჰიპოკალემია, ან ჰიპერკალემა გამოვლინდა შემთხვევათა დაახლოებით 33%-ში.[85] ჰიპოკალცემია ასოცირებული იყო ფატალურ ინფექციასთან. დაავადების მძიმე ფორმას ასევე შესაძლებელია თან სდევდეს ჰემატურია და პროტეინურია. ოლიგურია, რომელსაც არ აქვს რეაქცია რეჰიდრატაციაზე, წარმოადგენს ცუდი პროგნოზის ნიშანს.[16]

სისხლში ლაქტატის კონცენტრაცია:

  • სისხლში ლაქტატის მომატებული კონცენტრაცია წარმოადგენს ქსოვილის არასაკმარისი პერფუზიის მარკერს. სეფსისის მწვავე ნიშნების მქონე პაციენტებში აღნიშნული გამოგადგებათ სისტემური ჰიპოპერფუზიის დონის განსაზღვრასა და რეჰიდრატაციის მართვაში.[105] გერმანიაში პაციენტის მკურნალობის მე-15 დღეს, სისხლში ლაქტატის მომატებული კონცენტრაცია იყო გრამ-უარყოფითი სეფსისის ერთ-ერთი მაჩვენებელი.[41]

არტერიული სისხლის აირები:

  • არტერიული, ან ვენური სისხლის pH და ბიკარბონატი გამოგადგებათ სეფსისის მწვავე ნიშნების მქონე პაციენტებში, სისტემური ჰიპოპერფუზიის დონის განსაზღვრასა და რეჰიდრატაციის მართვაში.[105]

სისხლის საერთო ანალიზი:

  • ინფექციის საწყის ეტაპებზე შესაძლებელია აღინიშნებოდეს თრომბოციტების რაოდენობრივი კლება და გამოხატული ლიმფოპენია; თუმცა დიაგნოსტიკისთვის აღნიშნული მაჩვენებლები ღირებული არ არის. შემდგომ, გვიანდელ ეტაპებზე, იმ პაციენტებში, რომლებიც საბოლოოდ გამოჯანმრთელდებიან, ვითარდება ნეიტროფილური ლეიკოციტოზი, რომელსაც მოსდევს თრომბოციტოპენიის ნორმალიზება. შესაძლოა შენარჩუდნეს ლეიკოციტოზი (უმწიფარი ფორმების გამოვლენით). მძიმე დაავადების მქონე პაციენტებში შესაძლოა აღინიშნებოდეს თრომბოციტების რაოდენობის პროგრესირებადი დაქვეითება, რაც ასახავს დისემინირებულ სისხლძარღვშიდა კოაგულაციას (DIC). 2014 წლის ეპიდაფეთქების დროს პაციენტთა 24%-ს გამოუვლინდა ჰემოგლობინის დაბალი დონე,[85] ხოლო უწინდელი ეპიდაფეთქებების დროს აღნიშნული მოვლენა დაკავშირებული იყო სისხლდენასთან.[16]

კოაგულაციის ანალიზები:

  • პროლონგირებული პროთრომბინის დრო, ან აქტივირებული ნაწილობრივი თრომბოპლასტინის დრო უკავშირდება მეტად მძიმე ინფექციას და სისხლდენის ჩვენებებს, როგორიც არის დისემინირებული სისხლძარღვშიგა კოაგულაცია. ასევე, ფატალური ინფექციების მქონე პაციენტებში გამოვლინდა, რომ განკურნებული პაციენტებისგან განსხვავებით, ინფიცირების 6-დან 8 დღემდე, ოთხჯერ მაღალია მათი D-დიმერის დონეები.[106]

LFTs: (ღვიძლის ფუნქციური სინჯები)

  • ზოგადად მომატებულია როგორც ალანინ ამინოტრანსფერაზას (ALT), ასევე ასპარტატ ამინოტრანსფერაზას (AST) დონეები; თუმცა, მრავალი კვლევის მიხედვით ნაჩვენებია, რომ ასპარტატ ამინოტრანსფერაზას დონე უფრო იმატებს ალანინ ამინოტრანსფერაზასგან განსხვავებით, შესაბამისად აღნიშნული მეტად გვაფიქრებს ქსოვილის სისტემურ დაზიანებაზე, ვიდრე ჰეპატოცელულურ დაზიანებაზე.[85] ფატალურ შემთხვევებში, ასპარტატ ამინოტრანსფერაზა:ალანინ ამინოტრანსფერაზას შეფარდება პიკს - 15:1 აღწევს ინფექციის მე-6, მე-8 დღეს, ხოლო არაფატალურ შემთხვევებში პიკი მხოლოდ 5:1-ია.[5][16][106] ბილირუბინი, გამა-გლუტამილ ტრანსფერაზა და ტუტე ფოსფატაზა ხშირად მსუბუქად მომატებულია. ალანინ ამინოტრანსფერაზას მაღალი მაჩვენებელი, მძიმე სიყვითლესთან ერთად, მიუთითებს ალტერნატიულ დიაგნოზზე (მაგ. ვირუსული ჰეპატიტი) ან მარბურგის მოგვიანებით ფაზაზე.

სისხლის შრატის ამილაზა:

  • მრავალი გამოკვლევის თანახმად, აღრიცხულია მომატებული დონეები, რაც პანკრეატიტის, ძლიერი ინფექციის მაჩვენებლის არსებობის მიმანიშნებელია.[16]

გლუკოზის დონე შრატში:

  • ჰიპოგლიკემიას შეიძლება შევხვდეთ მოზრდილებში, მაგრამ იშვიათად არის აღრიცხული.[22] თუმცა, ჰიპოგლიკემია ხშირია ბავშვებში და შეიძლება შეგვხვდეს მძიმე ფორმებში. ჰიპოგლიკემია კონფუზიის პოტენციურად შექცევადი მიზეზია.[92][93]

სისხლის კულტურა

  • სისხლის კულტურის უარყოფითი შედეგი შესაძლოა დაგვეხმაროს სხვა არავირუსული ინფექციური მიზეზების გამორიცხვაში (მაგ. სეფსისი, ენტერული ცხელება). ორ დაავადებულ პაციენტში გამოვლინდა გრამ-უარყოფითი ბაქტერიემია გართულების სახით, რომლის მიზეზი, სავარაუდოდ, ნაწლავში ბაქტერიების ტრანსლოკაციაა.[107][41] თუმცა, სიერა ლეონეში ჩატარებული კვლევის თანახმად, რომელშიც გამოიკვლიეს სისხლის კულტურები ებოლას სამკურნალო ცენტრში პაციენტების მიღებისთანავე, 22-დან მხოლოდ ერთი კულტურა იყო დადებითი სავარაუდო დამაბინძურებელზე.[108] შესაბამისად, საწყის დონეზე და/ან კუჭ-ნაწლავის სიმპტომების დაწყებისას, ან სხვა სახის მკურნალობის წარუმატებლობის შემთხვევაში, უნდა აიღოთ სისხლი, ბაქტერიოლოგიური კვლევის ჩატარების მიზნით.

ანტიგენის დამჭერი იმუნოფერმენტული ანალიზი:

  • მაღალი სპეციფიკურობის მქონე სასარგებლო დიაგნოსტიკური კვლევა; თუმცა, აღნიშნულის შესრულება არ არის ყველგან ხელმისაწვდომი. ყველაზე მეტად შესაძლებელია ინფიცირების 3-დან 6-ე დღემდე დადებითი შედეგის მიღება, ხოლო 7-დან 16-ე დღემდე კი მნიშვნელოვნად ცვალებადი შედეგების მიღება.[45] დადებით უკუტრანსკრიპტაზით პოლიმერაზული ჯაჭვური რეაქციის შედეგთან ერთად, შესაძლებელია დიაგნოზის დადასტურების მიზნით გამოყენება.

IgM და IgG ანტისხეულები:

  • გამოსადეგია ინფიცირების შემდგომ ეტაპებზე. იმუნოგლობულინი M ანტისხეულები შესაძლებელია შრატში ინფიცირებიდან უკვე მე-2 დღეს გამოჩნდეს, თუმცა მე-9 დღემდე შესაძლებელია ცვალებადი შედეგების მიღება. სიმპტომების გამოვლენიდან 30-168 დღის განმავლობაში, ანტისხეუელბზე პასუხი უარყოფითია. იმუნოგლობულინი G პასუხი ვითარდება 6-დან 18 დღემდე პერიოდში და შესაძლებელია რამდენიმე წლის განმავლობაშიც კი გაგრძელდეს. დადებითი იმუნოგლობულინი M და მზარდი იმუნოგლობულინი G ანტისხეულების ტიტრი, წარმოადგენს ბოლო პერიოდში ებოლას ვირუსით ინფიცირების მტკიცებულებას.[45]

გულმკერდის რენტგენი

  • გამოსადეგია რესპირატორული სიმპტომების მქონე პაციენტებში. ფილტვის ინფილტრატები არ ახასიათებს ინფექციას, მიუთითებს ალტერნატიულ (ან თანმხლებ) დიაგნოზზე. ძნელი იქნება იზოლატორში მოწყობა დაბინძურების თავიდან ასაცილებლად, მხოლოდ აუცილებლობის შემთხვევაში უნდა მოხდეს მისი დაკვეთა.[109]

სწრაფი დიაგნოსტიკური კვლევები

ინფიცირებული პაციენტების ეფექტური და მიზნობრივი იზოლირების მიზნით, ებოლასს ვირუსის ინფექციისათვის პოლიმერაზული ჯაჭვური რეაქციის ექსპრეს-ტესტების შექმნა, კვლავ მთავარ სირთულედ რჩება. მიმდინარე ტესტების ჩასატარებლად საშუალოდ 4 საათია საჭირო, ახლოს არსებულ მე-3-ე, ან მე-4-ე დონის სრულყოფილად აღჭურვილ ბიოუსაფრთხოების ლაბორატორიაში, ხოლო პერიფერიებში შედეგების მიწოდებას კი, შესაძლოა რამდენიმე დღე დასჭირდეს. აღნიშნულით იგულისხმება ის, რომ სანამ არ დადასტურება უარყოფითად, ებოლას ვირუსის გარდა სხვა ცხელებით მიმდინარე დაავადების მქონე პაციენტები იზოლირებული არიან და ხშირად უნებლიედ ვირუსის ზემოქმედების ქვეშ ექცევიან. ამიტომ, სტაციონარშივე პაციენტების სწრაფი გამოკვლევით, სამკურნალო ცენტრებში შესაძლებელია ძალზედ მნიშვნელოვანი წვლილის შეტანა ინფექციის კონტროლის მიზნით.

WHO: interim guidance on the use of rapid Ebola antigen detection tests Opens in new window

ლაბორატორიის გარდა სხვა პირობებში (საველე პირობებში), ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ მიმდინარეობს რამდენიმე განსხვავებული საშუალების შეფასება. ეს მოიცავს მრავალ RT-PCR-დაფუძნებულ კვლევას, რომელთა გამოყენებაც გამარტივდა შემოკლებული ბრუნვის დროით <1 სთ. პოტენციური მოხმარების მიზნით, ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ აღნუსხულია ReEBOV™ ანტიგენის ექპრეს-ტესტის კომპლექტი; დღეისათვის რეკომენდებულია მხოლოდ განსაკუთრებულ სიტუაციებში გამოყენებას. ალტერნატივებია იმუნოფერმენტული ანალიზის საფუძველზე ჩატარებული ანალიზები, რომლებიც შესაძლებელია გაცილებით სწრაფად და მარტივად სრულდებოდეს, მხოლოდ სისხლის ერთი წვეთის საჭიროების შესაძლო უპირატესობით. მათი მთავარი არახელსაყრელი მახასიათებელი არის შემცირებული მგრძნობელობა, განსაკუთრებით დაავადების საწყის ეტაპებზე.[110][111]

ნანოფორის ტექნოლოგიამ შესაძლოა უზრუნველყოს ვირუსის ძალზედ დაბალი კონცენტრაციების მიუხედავად მისი აღმოჩენა და სეკვენსირება. ეს ტექნოლოგია შესაძლოა ჯიბის ზომის ხელსაწყოს სახითაც შეიქმნას.[112][113] ეპიდაფეთქების დროს, ებოლას ვირუსის სწრაფი სეკვენსირება ამ ახალი ტექნოლოგიების გამოყენებით შესაძლებლობას მოგვცემს ვირუსული დინამიკა შევისწავლოთ რეალურ დროში.[114]

GeneXpert® დიაგნოსტიკური ხელსაწყო შეიქმნა და გამოკვლეულია საველე პირობებშიც. Xpert® Ebola არის ავტომატიზებული, კარტრიჯზე-დაფუძნებული სისტემა, რომელიც საჭიროებს მინიმალურ ლაბორატორიულ უნარებს. ინაქტივირებული ნიმუში იდება ერთჯერად კარტრიჯზე, რომელიც შემდეგ შედის დახურულ აპარატში. ნიმუშების მომზადება, ნუკლეინის მჟავას ამპლიფიკაცია და აღმოჩენა, შედეგის დადგენა ავტომატიზებული პროცესებია. შედეგად, საჭიროა პერსონალის მხოლოდ მინიმალური ტრენინგი, დაბალია ინფექციისა და ჯვარედინი დაბინძურების რისკი.[115]

ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციამ სხვა ტესტებსაც მიანიჭა გადაუდებელი გამოყენების ავტორიზაცია.[116]

ეს არის სწრაფად განვითარებადი სფერო და ქვეყნისა და ობიექტების მიხედვით მტკიცდება განსხვავებული კომპლექტები, სადაც ისინი უნდა შემუშავდნენ.

ამ მასალის გამოყენება ექვემდებარება ჩვენს წესებს