ებოლას ვირუსული ინფექცია შეტყობინებადი დაავადებაა. ებოლას ვირუსულ ინფექციას საკმაოდ ფართო შემთხვევის განსაზღვრება აქვს, რომელიც მოიცავს შესაძლო დიფერენციული დიაგნოზების დიდ ჩამონათვალს.
საეჭვო ებოლას ვირუსით ინფიცირებული პაციენტის საწყისი შეფასება 2 მთავარ ფაქტორზე არის დამოკიდებული:
ეპიდემიოლოგიური რისკი (მაგ: ენდემურ რეგიონში ცხოვრება, მუშაობა, ან მოგზაურობა გასული 21 დღის განმავლობაში); და
გასული 24 საათის განმავლობაში ცხელება, ან მისი ანამნეზი.
იზოლაცია და პირადი დაცვის საშუალებები (PPE)
უნდა შეფასდეს ინფექციის კონტტროლის რისკი. იმის გათვალისწინებით, რომ შესაძლებელია პაციენტის ინფიცირება, ექიმმა უნდა განსაზღვროს, თუ რამდენად ინფექციურია ამჟამად პაციენტი. მაგალითად: ღებინების/დიარეას არ არსებობა ამცირებს რისკს; თუმცა უკონტროლო დიარეა დიდად ზრდის გადადების რისკს.
იმის გათვალისწინებით, რომ სიმპტომური პაციენტი შესაძლებელია ინფიცირების რისკის ქვეშ იმყოფებოდეს, მანამ ინფექცია დადასტურებული, ან გამორიცხული იქნება, უნდა გატარდეს გამაფრთხილებელი იზოლირების ღონისძიებები და გამოყენებული იქნას პირადი დამცავი აღჭურვილობა. უმნიშვნელოვანესია გადაცემის რისკის მინიმუმამდე დაყვანა პაციენტთან მუშაობისას.[82]Fletcher TE, Brooks TJ, Beeching NJ. Ebola and other viral haemorrhagic fevers. BMJ. 2014 Aug 11;349:g5079.
https://www.bmj.com/content/349/bmj.g5079
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25113010?tool=bestpractice.com
[83]Centers for Disease Control and Prevention. Case definition for Ebola virus disease (EVD). November 2014 [internet publication].
https://www.cdc.gov/vhf/ebola/hcp/case-definition.html
ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის და დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრების მიერ შემუშავებულია დეტალური სახელმძღვანელო, პირად დამცავ აღჭურვილობასთან დაკავშირებით:
დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრები და ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაცია სამედიცინო პერსონალისთვის ასევე ამზადებენ ინფექციის პრევენციისა და კონტროლის შესახებ დეტალურ გზამკვლელს:
ანამნეზი
დეტალური ანამნეზი დაგეხმარებათ, როგორც ებოლას ვირუსით ინფიცირების რისკის დონის განსაზღვრაში, ასევე მწვავე ციებ-ცხელების სინდრომის სხვა მიზეზების არსებობის შეფასებაში.
ენდემურ რეგიონებში (მაგ.: დასავლეთ აფრიკა, კონგოს დემოკრატიული რესპუბლიკა) მცხოვრები ან დასაქმებული პირები ინფიცირების მაღალი რისკის ქვეშ არიან. თუმცა, ენდემური რეგიონიდან ახლახანს ჩამოსვლა ასევე მნიშვნელოვანი რისკფაქტორია.
განვითარებულ ქვეყნებში საეჭვო ინფექციის მქონე პაციენტების უმეტესობას წარმოადგენენ უცხო ქვეყნიდან დაბრუნებული მგზავრები და სამედიცინო პერსონალი, რომლებიც ეპიდაფეთქების დროს დახმარებას უწევდნენ პაციენტებს. ამიტომ, ძალზედ მნიშვნელოვანია დეტალური მგზავრობის ანამნეზის ცოდნა. საყურადღებოა ენდემური რეგიონებიდან ბოლო პერიოდში ჩამოსვლის შესახებ ინფორმაციის მოპოვება. არსებული ეპიდემიის გეოგრაფიული ადგილმდებარეობების ცოდნა გვეხმარება პაციენტის ეპიდემიოლოგიური რისკის განსაზღვრაში.
სამედიცინო პერსონალის გარდა, მაღალი რისკის ქვეშ არსებულ სამუშაოებს შორის არის ისეთი ადგილები, სადაც ადამიანებს უწევთ ენდემური რეგიონებიდან წამოყვანილ პრიმატებთან, ან ღამურებთან, ან მაღალი რისკის კლინიკურ სინჯებთან მუშაობა.
რადგანაც დასავლეთ აფრიკიდან დაბრუნებულ მგზავრებში მალარია მაინც მიიჩნევა ცხელებით მიმდინარე დაავადების მიზეზად, უნდა შეფასდეს მალარიით დაავადების რისკფაქტორების არსებობა (მაგ: ენდემურ რეგიონში ცხოვრება/მუშაობა, ან გამგზავრება; არაადექვატური, ან არ არსებული ქიმიოპროფილაქტიკა; მწერების საწინააღმდეგო ნივთიერებების, ან საწოლის ბადეების გამოუყენებლობა).[84]Mendelson M, Han PV, Vincent P, et al. Regional variation in travel-related illness acquired in Africa, March 1997-May 2011. Emerg Infect Dis. 2014 Apr;20(4):532-41.
https://wwwnc.cdc.gov/eid/article/20/4/13-1128_article
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24655358?tool=bestpractice.com
თუმცა, 2014 წელს დასავლეთ აფრიკაში ეპიდაფეთქების დროს, გამოვლინდა რომ პაციენტთა 5% მალარიით იყო კოინფიცირებული, ასე რომ ყველა პაციენტში უნდა მოხდეს ორმაგი ინფიცირების ალბათობის გათვალისწინება.[85]Hunt L, Gupta-Wright A, Simms V, et al. Clinical presentation, biochemical, and haematological parameters and their association with outcome in patients with Ebola virus disease: an observational cohort study. Lancet Infect Dis. 2015 Nov;15(11):1292-9.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26271406?tool=bestpractice.com
ექსპოზიციის რისკი
ინფიცირებული პაციენტების კონტაქტები (სამედიცინო პერსონალის და ოჯახის წევრების ჩათვლით) ინფიცირების რისკის ქვეშ დგანან, თუ პირი ექსპოზირებული იყო ინფიცირებული პაციენტის ბიოლოგიურ სითხეებთან სათანადო დამცავი აღჭურვილობის გარეშე. ინკუბაციის პერიოდი დაინფიცირების შემდეგ მერყეობს 2-დან 21 დღემდე.[2]World Health Organization. Ebola virus disease fact sheet. February 2020 [internet publication].
https://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs103/en
ბავშვებში ინკუბაციის პერიოდი შეიძლება გაცილებით ხანმოკლე იყოს.[70]WHO Ebola Response Team. Ebola virus disease among children in West Africa. N Engl J Med. 2015 Mar 26;372(13):1274-7.
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMc1415318
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25806936?tool=bestpractice.com
ხანმოკლე ურთიერთობები, როგორიც არის პიროვნებასთან ერთად სიარული, ან საავადმყოფოში გადაადგილება, არ მიიჩნევა ახლო კონტაქტად.
ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ კავშირი განისაზღვრება პიროვნების მოქმედების მიხედვით, რომელსაც:[86]World Health Organization. Case definition recommendations for Ebola or Marburg virus diseases. July 2019 [internet publication].
https://www.who.int/csr/resources/publications/ebola/ebola-case-definition-contact-en.pdf?ua=1
იმავე სახლში ეძინა, სადაც პაციენტს
უშუალოდ ქონდა კავშირის პაციენტთან, მისი ავადმყოფობის, ან დაკრძალვის განმავლობაში
ავადმყოფობის განმავლობაში უწევდა პაციენტის ბიოლოგიურ სითხეებთან, ან ტანსაცმელებთან/ საწოლის თეთრეულთან შეხება
ძუძუთი კვება პაციენტის მიერ (ბავშვები).
შემთხვევების განსაზღვრებები
ხშირად მიმდინარეობს დაავადებების შემთხვევების განსაზღვრებების განახლება, რომლებიც განსხვავდება ორგანიზაციის მიხედვით. უკავშირდება ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციისა და დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრების შემთხვევათა განსაზღვრებებს.
სიმპტომები
პაციენტები არ მიიჩნევიან ინფექციურებად სიმპტომების გამოვლენამდე. დაავადების თავდაპირველი გამოვლენა არასპეციფიკურია, რაც ართულებს კლინიკურ დიაგნოზს; თუმცა ტიპიურ სიმპტომებს შორის არის:[87]Centers for Disease Control and Prevention. Ebola virus disease (EVD): fact sheet. Oct 2018 [internet publication].
https://www.cdc.gov/vhf/ebola/pdf/ebola-factsheet-P.pdf
2014 წლის ეპიდაფეთქების დროს ჰოსპიტალიზაციის მომენტში დაფიქსირებული ყველაზე ხშირი სიმპტომები იყო: ცხელება (76%), დაღლილობა (71%), ანორექსია (64%), თავის ტკივილი (56%), დიარეა (51%), ღებინება (50%), მიალგია/ართრალგია (48%), მუცლის ტკივილი (40%), ყელის ტკივილი (29%) და კონიუნქტივიტი (27%). უფრო იშვიათად ვლინდებოდა შემდეგი სიმპტომები: ყლაპვის გაძნელება (22%), სუნთქვის გაძნელება (18%), სლოკინი (13%), ჰემორაგიის ნიშნები (11%), კონფუზია (9%) და გამონაყარი (3%).[88]Rojek AM, Salam A, Ragotte RJ, et al. A systematic review and meta-analysis of patient data from the West Africa (2013-16) Ebola virus disease epidemic. Clin Microbiol Infect. 2019 Nov;25(11):1307-14.
https://www.doi.org/10.1016/j.cmi.2019.06.032
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31284032?tool=bestpractice.com
ცნობილია დაავადების სამი ტიპური ფაზა, დაწყებული არასპეციფიკური რამდენიმედღიანი ცხელებით, თავის ტკივილით და მიალგიით და შემდეგ კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის ფაზით გაგრძელებული, რომლის დროსაც ცნობილია დიარეის, ღებინების, მუცლის ტკივილის სიმპტომებისა და დეჰიდრატაციის შემთხვევების არსებობა.[58]Sharma N, Cappell MS. Gastrointestinal and hepatic manifestations of Ebola virus infection. Dig Dis Sci. 2015 Sep;60(9):2590-603.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25972150?tool=bestpractice.com
მეორე კვირაში, პაციენტი ან გაუმჯობესდება ან დამძიმდება ავადმყოფობის მესამე ფაზით, რომელიც მოიცავს კოლაფსს, ნევროლოგიურ გამოვლინებებსა და სისხლდენას. ეს ფაზა ხშირად ფატალურია.[18]WHO Ebola Response Team. Ebola virus disease in West Africa: the first 9 months of the epidemic and forward projections. N Engl J Med. 2014 Oct 16;371(16):1481-95.
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1411100#t=article
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25244186?tool=bestpractice.com
2014 წლის ეპიდაფეთქების მონაცემების მიხედვით, ბავშვები შედარებით მარტივად იტანენ და თავს აღწევენ ავადმყოფობას; თუმცა, აღნიშნული შესაძლებელია გამოწვეული იყოს იმ ფაქტით, რომ ბავშვები ხშირად დარეგისტრირებამდე კვდებოდნენ, ასევე აღინიშნებოდა მიკერძოებული გავლენა სამედიცინო პერსონალში მაღალი ლეტალობის მაჩვენებელის შესახებ..[89]Glynn JR. Age-specific incidence of Ebola virus disease. Lancet. 2015 Aug 1;386(9992):432.
https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(15)61446-5/fulltext
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26251391?tool=bestpractice.com
ბავშვებს მოზრდილი ადამიანის მსგავსი სიმპტომები ახასიათებთ; თუმცა წარსულში არსებული ეპიდემიების შემთხვევაში, მცირეწლოვანი ბავშვები გაცილებით მეტი რესპირატორული (მაგ: ხველება, დისპნოე (სუნთქვის გაძნელება) და კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის სიმპტომებით ხასიათდებოდნენ, თუმცა მოზრდილებთან შედარებით ნაკლები სისხლდენითა და ნევროლოგიული ნიშნებით.[90]Mupere E, Kaducu OF, Yoti Z. Ebola haemorrhagic fever among hospitalised children and adolescents in northern Uganda: epidemiologic and clinical observations. Afr Health Sci. 2001 Dec;1(2):60-5.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2141551
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12789118?tool=bestpractice.com
2014 წლის ეპიდაფეთქების პერიოდში, მონაცემები მწირი იყო პაციენტთა ამ ჯგუფის შესახებ.[90]Mupere E, Kaducu OF, Yoti Z. Ebola haemorrhagic fever among hospitalised children and adolescents in northern Uganda: epidemiologic and clinical observations. Afr Health Sci. 2001 Dec;1(2):60-5.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2141551
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12789118?tool=bestpractice.com
[91]Peacock G, Uyeki TM, Rasmussen SA. Ebola virus disease and children: what pediatric health care professionals need to know. JAMA Pediatr. 2014 Dec;168(12):1087-8.
https://jamanetwork.com/journals/jamapediatrics/fullarticle/1918461
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25325785?tool=bestpractice.com
სიერა-ლეონეში პედიატრიული პაციენტების კოჰორტული კვლევის საფუძველზე აღიწერა 282 პაციენტის სიმპტომები. შედეგად გამოვლინდა ხშირი სიმპტომები: ღებინება (60%), ტკივილი მუცლის არეში (59%), დიარეა (45%) და კონიუნქტივიტი (38%); იშვიათი სიმპტომები: სლოკინი (5%) და სისხლდენა (2%).[92]Fitzgerald F, Naveed A, Wing K, et al. Ebola virus disease in children, Sierra Leone, 2014-2015. Emerg Infect Dis. 2016 Oct;22(10):1769-77.
https://wwwnc.cdc.gov/eid/article/22/10/16-0579_article
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27649367?tool=bestpractice.com
სიერა ლეონეში ჩატარებული სხვა კვლევის მიხედვით სისუსტე, ცხელება და დისტრესი გამოვლინდა ბავშვების 63%-ზე მეტში, ხოლო მადის დაკარგვა, დიარეა და ხველება კი 50%-ზე მეტ პედიატრიულ პაციენტს აღენიშნებოდა. აღნიშნული ბავშვების დაახლოებით 25%-ს ჰოსპიტალიზაციის მომენტში ცხელება არ აღენიშნებოდა.[93]Shah T, Greig J, van der Plas LM, et al. Inpatient signs and symptoms and factors associated with death in children aged 5 years and younger admitted to two Ebola management centres in Sierra Leone, 2014: a retrospective cohort study. Lancet Glob Health. 2016 Jul;4(7):e495-501.
https://www.thelancet.com/journals/langlo/article/PIIS2214-109X(16)30097-3/fulltext
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27340004?tool=bestpractice.com
დაკვირვების მიხედვით, 4 წლამდე ასაკის ბავშვებში ცხელების დაწყებამდე თავდაპირველად შეინიშნება უმნიშვნელო სიმპტომები და, შესაბამისად, დიანგოზი ხშირად დაავადების მიმდინარეობის გვიანდელ ეტაპებზე დგინდება.
ფიზიკური გამოკვლევა
ვირუსული ჰემორაგიული ცხელების (მაგ:კონიუნქტივის ჰიპერემია, მოწითალო ფერის გამონაყარი, ან სისხლდენის სხვა ნიშნები) ნიშნებზე გასინჯვისას, სეფსისის კერის არსებობის გამორიცხვის მიზნით, უნდა ჩატარდეს სრული კლინიკური კვლევა.
უნდა მოხდეს სასიცოცხლო ნიშნების განსაზღვრა:
ცხელება: არის პირველი სიმპტომი პაციენტთა დაახლოებით 90%-ში,[18]WHO Ebola Response Team. Ebola virus disease in West Africa: the first 9 months of the epidemic and forward projections. N Engl J Med. 2014 Oct 16;371(16):1481-95.
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1411100#t=article
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25244186?tool=bestpractice.com
[22]Schieffelin JS, Shaffer JG, Goba A, et al; KGH Lassa Fever Program; Viral Hemorrhagic Fever Consortium; WHO Clinical Response Team. Clinical illness and outcomes in patients with Ebola in Sierra Leone. N Engl J Med. 2014 Nov 27;371(22):2092-100.
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1411680#t=article
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25353969?tool=bestpractice.com
[94]Dananché C, Bénet T, Vanhems P. Ebola: fever definitions might delay detection in non-epidemic areas. Lancet. 2014 Dec;168(12):1087-8.
https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(14)61787-6/fulltext
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25455239?tool=bestpractice.com
სათანადო ეპიდემიოლოგიურ კონტექსტში ინფექციის საკითხზე ყურადღების გამახვილების მიზნით, მისი არსებობა საკმარისია. მიუხედავად იმისა, რომ ცხელება წარმოადგენს ძირითად პირველ სიმპტომს, კლინიკაში წარმოდგენისას პაციენტს ხშირად აღენიშნება ნორმალური ტემპერატურა. დაავადების მიმდინარეობისას, განსაკუთრებით ბავშვებში, აღინიშნება სხეულის ტემპერატურის ფართო ცვალებადობა,[93]Shah T, Greig J, van der Plas LM, et al. Inpatient signs and symptoms and factors associated with death in children aged 5 years and younger admitted to two Ebola management centres in Sierra Leone, 2014: a retrospective cohort study. Lancet Glob Health. 2016 Jul;4(7):e495-501.
https://www.thelancet.com/journals/langlo/article/PIIS2214-109X(16)30097-3/fulltext
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27340004?tool=bestpractice.com
[95]Lado M, Howlett P. Ebola virus disease in children: towards a better clinical picture and improved management. Lancet Glob Health. 2016 Jul;4(7):e436-7.
https://www.thelancet.com/journals/langlo/article/PIIS2214-109X(16)30111-5/fulltext
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27339995?tool=bestpractice.com
რომლის ფარგლებშიც ნორმოთერმია ან ჰიპოთერმია ამ ფატალური ინფექციის გვიანდელ ეტაპებზე იჩენს თავს.[16]Kortepeter MG, Bausch DG, Bray M. Basic clinical and laboratory features of filoviral hemorrhagic fever. J Infect Dis. 2011 Nov;204 Suppl 3:S810-6.
https://jid.oxfordjournals.org/content/204/suppl_3/S810.long
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21987756?tool=bestpractice.com
[17]Bwaka MA, Bonnet MJ, Calain P, et al. Ebola hemorrhagic fever in Kikwit, Democratic Republic of the Congo: clinical observations in 103 patients. J Infect Dis. 1999 Feb;179 Suppl 1:S1-7.
https://jid.oxfordjournals.org/content/179/Supplement_1/S1.long
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9988155?tool=bestpractice.com
[90]Mupere E, Kaducu OF, Yoti Z. Ebola haemorrhagic fever among hospitalised children and adolescents in northern Uganda: epidemiologic and clinical observations. Afr Health Sci. 2001 Dec;1(2):60-5.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2141551
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12789118?tool=bestpractice.com
ზოგიერთ პაციენტს შესაძლებელია თავიდან ქონდეს სუბფებრილური ცხელება, ყოველგვარი სხვა სიმპტომების გარეშე, ან სხვა შემთხვევაში თავდაპირველი შეფასებისას, ტემპერატურა შესაძლოა თითქმის ნორმის ფარგლებში იყოს.[96]Lópaz MA, Amela C, Ordobas M, et al; Working group of Ebola outbreak investigation team of Madrid. First secondary case of Ebola outside Africa: epidemiological characteristics and contact monitoring, Spain, September to November 2014. Euro Surveill. 2015 Jan 8;20(1):21003.
https://www.eurosurveillance.org/ViewArticle.aspx?ArticleId=21003
ცხელების ტემპერატურის მიმართ დადგენილი ზღვარი განსხვავდება ქვეყნებისა და გაიდლაინების მიხედვით, ხოლო დაბალი ტემპერატურული ზღვარით (მაგ. ≥37.5°C) სარგებლობა კი ზრდის შემთხვევების გამოვლენის მგრძნობელობას.[94]Dananché C, Bénet T, Vanhems P. Ebola: fever definitions might delay detection in non-epidemic areas. Lancet. 2014 Dec;168(12):1087-8.
https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(14)61787-6/fulltext
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25455239?tool=bestpractice.com
[97]Lyon GM, Mehta AK, Varkey JB, et al; Emory Serious Communicable Diseases Unit. Clinical care of two patients with Ebola virus disease in the United States. N Engl J Med. 2014 Dec 18;371(25):2402-9.
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1409838#t=article
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25390460?tool=bestpractice.com
ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაცია იყენებს >38°C ტემპერატურულ ზღვარს.[98]World Health Organization. Exit screening at airports, ports and land crossings: interim guidance for Ebola virus disease. November 2014 [internet publication].
https://www.who.int/csr/resources/publications/ebola/exit-screening-guidance/en
თუმცა, სიერა-ლეონეში პაციენტთა დიდი კოჰორტული კვლევის საფუძველზე, პაციენტის კლინიკაში მოსვლის მომენტში პაციენტთა <30%-ს ჰქონდა ცხელება ≥38°C, მიუხედავად ამისა, ანამნეზში ცხელების არსებობა პაციენტთა 89%-ში გამოვლინდა.[22]Schieffelin JS, Shaffer JG, Goba A, et al; KGH Lassa Fever Program; Viral Hemorrhagic Fever Consortium; WHO Clinical Response Team. Clinical illness and outcomes in patients with Ebola in Sierra Leone. N Engl J Med. 2014 Nov 27;371(22):2092-100.
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1411680#t=article
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25353969?tool=bestpractice.com
სისხლის წნევა: ჰიპოტენზია წარმოადგენს სიკვდილამდელი დაავადების და შოკის ნიშანს. აღნიშნული სავალე კვლევებში დოკუმენტირებულია, ენდემურ რეგიონებში საზომი აღჭურვილობის დანაკლისიდან გამომდინარე.[16]Kortepeter MG, Bausch DG, Bray M. Basic clinical and laboratory features of filoviral hemorrhagic fever. J Infect Dis. 2011 Nov;204 Suppl 3:S810-6.
https://jid.oxfordjournals.org/content/204/suppl_3/S810.long
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21987756?tool=bestpractice.com
თუმცა, როგორც ჩანს, ტრანსუდაციასთან ერთად სეპტიკური შოკი ვასკულარიზაციით და მიკროცირკულაციის დარღვევით დომინანტურ მახასიათებლად არ მიიჩნევა.
პულსის სიხშირე: დაავადების საწყის ეტაპზე შესაძლებელია აღინიშნებოდეს ბრადიკარდია; თუმცა, ფატალური ინფექციების ბოლო ეტაპებზე შესაძლებელია გამოვლინდეს ტაქიკარდიაც.[16]Kortepeter MG, Bausch DG, Bray M. Basic clinical and laboratory features of filoviral hemorrhagic fever. J Infect Dis. 2011 Nov;204 Suppl 3:S810-6.
https://jid.oxfordjournals.org/content/204/suppl_3/S810.long
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21987756?tool=bestpractice.com
სუნთქვის სიხშირე: ტაქიპნოე ტაქიკარდიასთან ერთად შეესაბამება მეტად მძიმე, ან მოგვიანებით ინფექციას, რაც დიდი ალბათობით შესაძლებელია რესპირატორული ჩართულობისგან განსხვავებით, წარმოადგენდეს მეტაბოლური აციდოზის რესპირატორულ კომპენსაციას.[16]Kortepeter MG, Bausch DG, Bray M. Basic clinical and laboratory features of filoviral hemorrhagic fever. J Infect Dis. 2011 Nov;204 Suppl 3:S810-6.
https://jid.oxfordjournals.org/content/204/suppl_3/S810.long
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21987756?tool=bestpractice.com
მიუხედავად ამისა, რესპირატორული ჩართულობა აღწერილია.[99]Petrosillo N, Nicastri E, Lanini S, et al. Ebola virus disease complicated with viral interstitial pneumonia: a case report. BMC Infect Dis. 2015 Oct 16;15:432.
https://www.biomedcentral.com/1471-2334/15/432
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26471197?tool=bestpractice.com
კვლევის სხვა მონაცემებს შორის შესაძლებელია იყოს:[16]Kortepeter MG, Bausch DG, Bray M. Basic clinical and laboratory features of filoviral hemorrhagic fever. J Infect Dis. 2011 Nov;204 Suppl 3:S810-6.
https://jid.oxfordjournals.org/content/204/suppl_3/S810.long
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21987756?tool=bestpractice.com
მაკულოპაპულური გამონაყარი: ვითარდება დაავადების საწყის ეტაპებზე. ხშირად აღწერენ, როგორც არა-ქავანა, ერითემატოზულ, მაკულოპაპულური ტიპის გამონაყარს. იგი შეიძლება დაიწყოს კეროვანი სახით, შემდეგ კი გახდეს დიფუზური, გენერალიზებული და შერწყმული. ზოგიერთი აღწერს მას როგორც წითელასმაგვარს. კოაგულოპათიის მქონე პაციენტებში მოგვიანებით, შესაძლებელია, განვითარდეს პურპურა ან პეტექიები.[23]Nkoghe D, Leroy EM, Toung-Mve M, et al. Cutaneous manifestations of filovirus infections. Int J Dermatol. 2012 Sep;51(9):1037-43.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22909355?tool=bestpractice.com
შესაძლებელია ძნელი იყოს აღნიშნულის მუქი კანის ფერის პაციენტებში განსხვავება.
სისხლდენა: უკანასკნელი ეპიდაფეთქებების დროს სისხლდენის გამოვლინებები (მაგ. ეპისტაქსისი, სისხლდენა ღრძილებიდან, ჰემოფთიზი, ადვილი ჩალურჯება, სისხლდენა კონიუნქტივაში, ჰემატურია, ინექციის ან ვენური პუნქციის ადგილებიდან სისხლდენა) დაფიქსირდა დაინფიცირებული პაციენტების 30-36%-ში;[8]Barrette RW, Metwally SA, Rowland JM, et al. Discovery of swine as a host for the Reston ebolavirus. Science. 2009 Jul 10;325(5937):204-6.
https://science.sciencemag.org/content/325/5937/204.full
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19590002?tool=bestpractice.com
[16]Kortepeter MG, Bausch DG, Bray M. Basic clinical and laboratory features of filoviral hemorrhagic fever. J Infect Dis. 2011 Nov;204 Suppl 3:S810-6.
https://jid.oxfordjournals.org/content/204/suppl_3/S810.long
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21987756?tool=bestpractice.com
[17]Bwaka MA, Bonnet MJ, Calain P, et al. Ebola hemorrhagic fever in Kikwit, Democratic Republic of the Congo: clinical observations in 103 patients. J Infect Dis. 1999 Feb;179 Suppl 1:S1-7.
https://jid.oxfordjournals.org/content/179/Supplement_1/S1.long
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9988155?tool=bestpractice.com
თუმცა, ბოლოდროინდელი ეპიდაფეთქებების ფარგლებში ეს მოვლენები უფრო ნაკლებ პაციენტს დაუფიქსირდა.[18]WHO Ebola Response Team. Ebola virus disease in West Africa: the first 9 months of the epidemic and forward projections. N Engl J Med. 2014 Oct 16;371(16):1481-95.
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1411100#t=article
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25244186?tool=bestpractice.com
[19]Dallatomasinas S, Crestani R, Squire JS, et al. Ebola outbreak in rural West Africa: epidemiology, clinical features and outcomes. Trop Med Int Health. 2015 Apr;20(4):448-54.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25565430?tool=bestpractice.com
[20]Bah EI, Lamah MC, Fletcher T, et al. Clinical presentation of patients with Ebola virus disease in Conakry, Guinea. N Engl J Med. 2015 Jan 1;372(1):40-7.
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1411249#t=article
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25372658?tool=bestpractice.com
[21]Chertow DS, Kleine C, Edwards JK, et al. Ebola virus disease in West Africa - clinical manifestations and management. N Engl J Med. 2014 Nov 27;371(22):2054-7.
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMp1413084
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25372854?tool=bestpractice.com
[22]Schieffelin JS, Shaffer JG, Goba A, et al; KGH Lassa Fever Program; Viral Hemorrhagic Fever Consortium; WHO Clinical Response Team. Clinical illness and outcomes in patients with Ebola in Sierra Leone. N Engl J Med. 2014 Nov 27;371(22):2092-100.
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1411680#t=article
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25353969?tool=bestpractice.com
სისხლდენის სიმპტომები ბავშვებში ნაკლებადაა გავრცელებული.[92]Fitzgerald F, Naveed A, Wing K, et al. Ebola virus disease in children, Sierra Leone, 2014-2015. Emerg Infect Dis. 2016 Oct;22(10):1769-77.
https://wwwnc.cdc.gov/eid/article/22/10/16-0579_article
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27649367?tool=bestpractice.com
სლოკინი: შორსწასული ინფექციის ნიშანი, როგორც წესი, სახეზეა ფატალური ინფექციის უკანასკნელი 2-3 დღის განმავლობაში. ნაკლებად გავრცელებულია ბავშვებში.[92]Fitzgerald F, Naveed A, Wing K, et al. Ebola virus disease in children, Sierra Leone, 2014-2015. Emerg Infect Dis. 2016 Oct;22(10):1769-77.
https://wwwnc.cdc.gov/eid/article/22/10/16-0579_article
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27649367?tool=bestpractice.com
[93]Shah T, Greig J, van der Plas LM, et al. Inpatient signs and symptoms and factors associated with death in children aged 5 years and younger admitted to two Ebola management centres in Sierra Leone, 2014: a retrospective cohort study. Lancet Glob Health. 2016 Jul;4(7):e495-501.
https://www.thelancet.com/journals/langlo/article/PIIS2214-109X(16)30097-3/fulltext
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27340004?tool=bestpractice.com
ჰეპატომეგალია: მტკივნეული ჰეპატომეგალია, რომლის დროსაც ღვიძლის კიდე ისინჯება პალპაციით ნეკნთა რკალის ქვეშ, თუმცა ეს მოვლენა იშვიათია.
ლიმფადენოპათია: აღრიცხულია ლიმფური კვანძების გაგანიერების შემთხვევები, თუმცა წარმოადგენს იშვიათ მოვლენას.
ნევროლოგიური ნიშნები: დათრგუნული ცნობიერების დონე, ენცეფალოპათია და გულყრები იშვიათად ხდება, თუმცა მათი არსებობა არის მოგვიანებითი ინფექციის მიმანიშნებელი. კონფუზია ბავშვებში შეიძლება იყოს მულტიფაქტორული და დაკავშირებულია არასასურველ პროგნოზთან.[93]Shah T, Greig J, van der Plas LM, et al. Inpatient signs and symptoms and factors associated with death in children aged 5 years and younger admitted to two Ebola management centres in Sierra Leone, 2014: a retrospective cohort study. Lancet Glob Health. 2016 Jul;4(7):e495-501.
https://www.thelancet.com/journals/langlo/article/PIIS2214-109X(16)30097-3/fulltext
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27340004?tool=bestpractice.com
[95]Lado M, Howlett P. Ebola virus disease in children: towards a better clinical picture and improved management. Lancet Glob Health. 2016 Jul;4(7):e436-7.
https://www.thelancet.com/journals/langlo/article/PIIS2214-109X(16)30111-5/fulltext
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27339995?tool=bestpractice.com
საწყისი კვლევები
ყველა ნიმუში უნდა შეგროვდეს წესების ზუსტი დაცვით. ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის და დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრების მიერ გამოცემულია სახელმძღვანელო ამ საკითხთან დაკავშირებით:
სამხრეთ ამერიკული ჰემორაგიული ცხელების (SAHF) დამადასტურებელი ყველაზე ეფექტური კვლევაა უკუტრანსკრიპტაზას პოლიმერაზული ჯაჭვური რეაქცია (RT-PCR).[100]World Health Organization. Laboratory diagnosis of Ebola virus disease: interim guidance. September 2014 [internet publication].
https://www.who.int/csr/resources/publications/ebola/laboratory-guidance/en
პაციენტის იზოლირების განმავლობაში, საეჭვო ებოლას ინფექციის მქონე ყველა პაციენტს უნდა ჩაუტარდეს აღნიშნული კვლევა. იმუნოფერმენტულ ანალიზთან შედარებით, აღნიშნული მეთოდით შედეგების მიღება შესაძლებელია 24-48 საათით ადრე. ხელმისაწვდომია რამდენიმე სხვადასხვა კომერციული PCR ნაკრები, განსხვავებული სენსიტიურობით, სპეციფიკურობითა და ვირუსის აღმოჩენის ლიმიტებით.[101]Cherpillod P, Schibler M, Vieille G, et al. Ebola virus disease diagnosis by real-time RT-PCR: a comparative study of 11 different procedures. J Clin Virol. 2016 Apr;77:9-14.
https://www.journalofclinicalvirology.com/article/S1386-6532(16)00040-8/fulltext
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26874083?tool=bestpractice.com
დასავლურ პირობებში, შესაძლოა კვლევა იყოს ხელმისაწვდომი მხოლოდ რეგიონულ ან ეროვნულ ლაბორატორიებში, რომელთაც მე-4 კატეგორიის დაწესებულებები აქვთ.[7]Feldmann H, Geisbert TW. Ebola haemorrhagic fever. Lancet. 2011 Mar 5;377(9768):849-62.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3406178
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21084112?tool=bestpractice.com
ეპიდემიის კერებში და ზოგიერთ ქვეყანაში ლოკალურად არის მოწყობილი მეოთხე კატეგორიის ლაბორატორიები, ხოლო სინჯის მიღებიდან 4 საათის გასვლის შემდეგ კი, შესაძლებელია შედეგების მიღება. უკუტრანსკრიპტაზას პოლიმერაზული ჯაჭვური რეაქციის კვლევით პაციენტის სისხლში შესაძლებელია ვირუსული რნმ-ს გამოვლენა, სიმპტომების დაწყებიდან 3-ე დღეს, 6-დან 17 დღის განმავლობაში. დადებითი პოლიმერაზული ჯაჭვური რეაქციია ნიშნავს იმას, რომ პაციენტი პოტენციურად ინფიცირებულია, განსაკუთრებით მაშინ, თუ აღენიშნება დიარეა, ღებინება, ან სისხლდენა. უარყოფითი შედეგის შემთხვევაში, ანალიზი ხელმეორედ უნდა გაკეთდეს 48 საათის განმავლობაში, რამდენადაც სისხლში ვირუსის კონცენტრაცია არის დაბალი და დაავადების მიმდინარეობის ადრეულ ეტაპზე შესაძლებელია ვერ მოხდეს მისი აღმოჩენა. ეჭვის არსებობის შემთხვევაში, ხელმეორედ უნდა გაკეთდეს უარყოფითი ტესტი (ან დაადასტურეთ ანთებითი პროცესის კუპირება), რათა გამოირიცხოს დიაგნოზი.[100]World Health Organization. Laboratory diagnosis of Ebola virus disease: interim guidance. September 2014 [internet publication].
https://www.who.int/csr/resources/publications/ebola/laboratory-guidance/en
სისხლში ვირუსის მაღალი კონცენტრაცია კორელაციაშია არასასურველ შედეგთან და მომატებულ სიკვდილობასთან.[20]Bah EI, Lamah MC, Fletcher T, et al. Clinical presentation of patients with Ebola virus disease in Conakry, Guinea. N Engl J Med. 2015 Jan 1;372(1):40-7.
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1411249#t=article
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25372658?tool=bestpractice.com
[21]Chertow DS, Kleine C, Edwards JK, et al. Ebola virus disease in West Africa - clinical manifestations and management. N Engl J Med. 2014 Nov 27;371(22):2054-7.
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMp1413084
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25372854?tool=bestpractice.com
[22]Schieffelin JS, Shaffer JG, Goba A, et al; KGH Lassa Fever Program; Viral Hemorrhagic Fever Consortium; WHO Clinical Response Team. Clinical illness and outcomes in patients with Ebola in Sierra Leone. N Engl J Med. 2014 Nov 27;371(22):2092-100.
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1411680#t=article
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25353969?tool=bestpractice.com
[65]Sanchez A, Lukwiya M, Bausch D, et al. Analysis of human peripheral blood samples from fatal and nonfatal cases of Ebola (Sudan) hemorrhagic fever: cellular responses, virus load, and nitric oxide levels. J Virol. 2004 Oct;78(19):10370-7.
https://jvi.asm.org/content/78/19/10370.full
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15367603?tool=bestpractice.com
[85]Hunt L, Gupta-Wright A, Simms V, et al. Clinical presentation, biochemical, and haematological parameters and their association with outcome in patients with Ebola virus disease: an observational cohort study. Lancet Infect Dis. 2015 Nov;15(11):1292-9.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26271406?tool=bestpractice.com
[100]World Health Organization. Laboratory diagnosis of Ebola virus disease: interim guidance. September 2014 [internet publication].
https://www.who.int/csr/resources/publications/ebola/laboratory-guidance/en
[102]Towner JS, Rollin PE, Bausch DG, et al. Rapid diagnosis of Ebola hemorrhagic fever by reverse transcription-PCR in an outbreak setting and assessment of patient viral load as a predictor of outcome. J Virol. 2004 Apr;78(8):4330-41.
https://jvi.asm.org/content/78/8/4330.full
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15047846?tool=bestpractice.com
პაციენტის ანამნეზისა და ინფიცირების რისკის მიხედვით, გადაწყდება ჩაუტარდეს თუ არა ებოლას ვირუსული ინფექციის გამოკვლევა, ქვემოთ მოყვანილი ალგორითმის მიხედვით.
[Figure caption and citation for the preceding image starts]: დიაგნოსტიკური მიმართულება საეჭვო ებოლას ვირუსის ინფექციის გამოკვლევისთვის.გამოცემულია "BMJ"-ს მტკიცებულებათა ცენტრის მიერ [Citation ends].
მალარია წარმოადგენს ცხელების ყველაზე მეტად გავრცელებულ მიზეზს, იმ ადამიანებში რომლებიც ენდემურ კერებში ცხოვრობენ/მუშაობენ, ან იმ მგზავრებში, რომლებსაც უწევთ ენდემური რეგიონებიდან დაბრუნება, ამიტომ აუცილებელია გამოირიცხოს.[103]Boggild AK, Esposito DH, Kozarsky PE, et al. Differential diagnosis of illness in travelers arriving from Sierra Leone, Liberia, or Guinea: a cross-sectional study from the GeoSentinel Surveillance Network. Ann Intern Med. 2015 Jun 2;162(11):757-64.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25961811?tool=bestpractice.com
2014 წელს დასავლეთ აფრიკაში ეპიდაფეთქების დროს, გამოვლინდა რომ პაციენტთა 5% მალარიით იყო კოინფიცირებული, ასე რომ ყველა პაციენტში უნდა მოხდეს ორმაგი ინფიცირების ალბათობის გათვალისწინება.[85]Hunt L, Gupta-Wright A, Simms V, et al. Clinical presentation, biochemical, and haematological parameters and their association with outcome in patients with Ebola virus disease: an observational cohort study. Lancet Infect Dis. 2015 Nov;15(11):1292-9.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26271406?tool=bestpractice.com
მალარიას სწრაფი დიაგნოსტიკური კვლევის დადებითი შედეგის არსებობისას იწყება მკურნალობა, გასათვალისწინებელია, რომ პაციენტს შესაძლოა ორმაგი ინფექცია ჰქონდეს ებოლას ვირუსით. ებოლას ვირუსული ინფექცია გასათვალისწინებელია იმ პაციენტებში, რომლებიც არ რეაგირებენ მალარიის საწინააღმდეგო თერაპიაზე.
ებოლას ვირუსული ინფექციის არსებობაში დაეჭვების შემთხვევაში, რეკომენდებულია ჩატარდეს ებოლას ვირუსული ინფექციის სათანადო საკონტროლო ტესტები, სხვა საეჭვო მდგომარეობებთან დაკავშირებით განმასხვავებელი კვლევის ჩატარებამდე, ან მათთან ერთად.
სხვა გამოკვლევები
ლაბორატორიის თანამშრომელთა რისკის წინაშე დაყენების საშიშროებიდან გამომდინარე, ზოგადად რეკომენდებული არ იყო სხვა კვლევების ჩატარება, მალარიას გამოვლენისათვის საჭირო კველევებისა და უკუტრანსკრიპციის პოლიმერაზული ჯაჭვური რეაქციის გარდა. თუმცა, რეკომენდებული გაიდლაინების მიხედვით დღეისათვის მიიჩნევა, რომ უსაფრთხოდ არის შესაძლებელი სხვა კვლევების ჩატარება, სანამ მიმდინარეობს ლაბორატორიის წინასწარ ინფორმირება სინჯთან დაკავშირებით და ბოლოს სწორად მოიპოვება და ინახება სისხლი, იმ შემთხვევაში თუ შედეგი დადებითია უკუტრანსკრიპციის პოლიმერაზულ ჯაჭვურ რეაქციაზე. ადგილობრივ და რეფერალურ ლაბორატორებში სინჯების უსაფრთხო ტრანსპორტირებასთან და მათ ადგილობრივ ლაბორატორიებში მიღებისას უსაფრთხო მართვასთან დაკავშირებით, ნათელი უნდა იყოს ადგილობრივი პროტოკოლები.
შემდეგი კვლევების მატებს ღირებულ ინფორმაციას გამოკვლევას და გვეხმარება შემდგომი ნაბიჯების განსაზღვრაში, ასე რომ შეძლებისდაგვარად უნდა ჩატარდეს ეს კვლევები. თუ გეოგრაფიული ადგილმდებარეობიდან, ან არსებული ლაბორატორიებიდან გამომდინარე, შეზღუდულია კვლევების ჩატარება, ყველაზე მნიშვნელოვანია თირკმლის ფუნქციასთან, სისხლის შრატის ელექტროლიტების და სისხლში ლაქტატის კონცენტრაციასთან დაკავშირებით კვლევების დანიშვნა (არსებობის შემთხვევაში).
თირკმლის ფუნქცია და სისხლის შრატის ელექტროლიტები:
სისხლის შრატის კრეატინინის, ან შარდოვანას მომატებული დონე და ატიპური ელექტროლიტები, შესაძლოა თირკმლის მწვავე დაზიანებაზე მიუთითებდეს. აღნიშნულის გამოვლენა შესაძლებელია ინფიცირების პირველი კვირის ბოლოს.[104]McElroy AK, Erickson BR, Flietstra TD, et al. Biomarker correlates of survival in pediatric patients with ebola virus disease. Emerg Infect Dis. 2014 Oct;20(10):1683-90.
https://wwwnc.cdc.gov/eid/article/20/10/14-0430_article
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25279581?tool=bestpractice.com
2014 წელს მიმდინარე ეპიდემიის განმავლობაში, ღებინებიდან, დიარეადან, ან თირკმლის მწვავე დაზიანებიდან გამომდინარე, ჰიპოკალემია, ან ჰიპერკალემა გამოვლინდა შემთხვევათა დაახლოებით 33%-ში.[85]Hunt L, Gupta-Wright A, Simms V, et al. Clinical presentation, biochemical, and haematological parameters and their association with outcome in patients with Ebola virus disease: an observational cohort study. Lancet Infect Dis. 2015 Nov;15(11):1292-9.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26271406?tool=bestpractice.com
ჰიპოკალცემია ასოცირებული იყო ფატალურ ინფექციასთან. დაავადების მძიმე ფორმას ასევე შესაძლებელია თან სდევდეს ჰემატურია და პროტეინურია. ოლიგურია, რომელსაც არ აქვს რეაქცია რეჰიდრატაციაზე, წარმოადგენს ცუდი პროგნოზის ნიშანს.[16]Kortepeter MG, Bausch DG, Bray M. Basic clinical and laboratory features of filoviral hemorrhagic fever. J Infect Dis. 2011 Nov;204 Suppl 3:S810-6.
https://jid.oxfordjournals.org/content/204/suppl_3/S810.long
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21987756?tool=bestpractice.com
სისხლში ლაქტატის კონცენტრაცია:
სისხლში ლაქტატის მომატებული კონცენტრაცია წარმოადგენს ქსოვილის არასაკმარისი პერფუზიის მარკერს. სეფსისის მწვავე ნიშნების მქონე პაციენტებში აღნიშნული გამოგადგებათ სისტემური ჰიპოპერფუზიის დონის განსაზღვრასა და რეჰიდრატაციის მართვაში.[105]Fowler RA, Fletcher T, Fischer WA 2nd, et al. Caring for critically ill patients with Ebola virus disease. Perspectives from West Africa. Am J Respir Crit Care Med. 2014 Oct 1;190(7):733-7.
https://www.atsjournals.org/doi/full/10.1164/rccm.201408-1514CP#.VEe1OvldWnA
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25166884?tool=bestpractice.com
გერმანიაში პაციენტის მკურნალობის მე-15 დღეს, სისხლში ლაქტატის მომატებული კონცენტრაცია იყო გრამ-უარყოფითი სეფსისის ერთ-ერთი მაჩვენებელი.[41]Kreuels B, Wichmann D, Emmerich P, et al. A case of severe Ebola virus infection complicated by gram-negative septicemia. N Engl J Med. 2014 Dec 18;371(25):2394-401.
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1411677#t=article
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25337633?tool=bestpractice.com
არტერიული სისხლის აირები:
არტერიული, ან ვენური სისხლის pH და ბიკარბონატი გამოგადგებათ სეფსისის მწვავე ნიშნების მქონე პაციენტებში, სისტემური ჰიპოპერფუზიის დონის განსაზღვრასა და რეჰიდრატაციის მართვაში.[105]Fowler RA, Fletcher T, Fischer WA 2nd, et al. Caring for critically ill patients with Ebola virus disease. Perspectives from West Africa. Am J Respir Crit Care Med. 2014 Oct 1;190(7):733-7.
https://www.atsjournals.org/doi/full/10.1164/rccm.201408-1514CP#.VEe1OvldWnA
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25166884?tool=bestpractice.com
სისხლის საერთო ანალიზი:
ინფექციის საწყის ეტაპებზე შესაძლებელია აღინიშნებოდეს თრომბოციტების რაოდენობრივი კლება და გამოხატული ლიმფოპენია; თუმცა დიაგნოსტიკისთვის აღნიშნული მაჩვენებლები ღირებული არ არის. შემდგომ, გვიანდელ ეტაპებზე, იმ პაციენტებში, რომლებიც საბოლოოდ გამოჯანმრთელდებიან, ვითარდება ნეიტროფილური ლეიკოციტოზი, რომელსაც მოსდევს თრომბოციტოპენიის ნორმალიზება. შესაძლოა შენარჩუდნეს ლეიკოციტოზი (უმწიფარი ფორმების გამოვლენით). მძიმე დაავადების მქონე პაციენტებში შესაძლოა აღინიშნებოდეს თრომბოციტების რაოდენობის პროგრესირებადი დაქვეითება, რაც ასახავს დისემინირებულ სისხლძარღვშიდა კოაგულაციას (DIC). 2014 წლის ეპიდაფეთქების დროს პაციენტთა 24%-ს გამოუვლინდა ჰემოგლობინის დაბალი დონე,[85]Hunt L, Gupta-Wright A, Simms V, et al. Clinical presentation, biochemical, and haematological parameters and their association with outcome in patients with Ebola virus disease: an observational cohort study. Lancet Infect Dis. 2015 Nov;15(11):1292-9.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26271406?tool=bestpractice.com
ხოლო უწინდელი ეპიდაფეთქებების დროს აღნიშნული მოვლენა დაკავშირებული იყო სისხლდენასთან.[16]Kortepeter MG, Bausch DG, Bray M. Basic clinical and laboratory features of filoviral hemorrhagic fever. J Infect Dis. 2011 Nov;204 Suppl 3:S810-6.
https://jid.oxfordjournals.org/content/204/suppl_3/S810.long
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21987756?tool=bestpractice.com
კოაგულაციის ანალიზები:
პროლონგირებული პროთრომბინის დრო, ან აქტივირებული ნაწილობრივი თრომბოპლასტინის დრო უკავშირდება მეტად მძიმე ინფექციას და სისხლდენის ჩვენებებს, როგორიც არის დისემინირებული სისხლძარღვშიგა კოაგულაცია. ასევე, ფატალური ინფექციების მქონე პაციენტებში გამოვლინდა, რომ განკურნებული პაციენტებისგან განსხვავებით, ინფიცირების 6-დან 8 დღემდე, ოთხჯერ მაღალია მათი D-დიმერის დონეები.[106]Rollin PE, Bausch DG, Sanchez A. Blood chemistry measurements and D-Dimer levels associated with fatal and nonfatal outcomes in humans infected with Sudan Ebola virus. J Infect Dis. 2007 Nov 15;196 Suppl 2:S364-71.
https://jid.oxfordjournals.org/content/196/Supplement_2/S364.long
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17940972?tool=bestpractice.com
LFTs: (ღვიძლის ფუნქციური სინჯები)
ზოგადად მომატებულია როგორც ალანინ ამინოტრანსფერაზას (ALT), ასევე ასპარტატ ამინოტრანსფერაზას (AST) დონეები; თუმცა, მრავალი კვლევის მიხედვით ნაჩვენებია, რომ ასპარტატ ამინოტრანსფერაზას დონე უფრო იმატებს ალანინ ამინოტრანსფერაზასგან განსხვავებით, შესაბამისად აღნიშნული მეტად გვაფიქრებს ქსოვილის სისტემურ დაზიანებაზე, ვიდრე ჰეპატოცელულურ დაზიანებაზე.[85]Hunt L, Gupta-Wright A, Simms V, et al. Clinical presentation, biochemical, and haematological parameters and their association with outcome in patients with Ebola virus disease: an observational cohort study. Lancet Infect Dis. 2015 Nov;15(11):1292-9.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26271406?tool=bestpractice.com
ფატალურ შემთხვევებში, ასპარტატ ამინოტრანსფერაზა:ალანინ ამინოტრანსფერაზას შეფარდება პიკს - 15:1 აღწევს ინფექციის მე-6, მე-8 დღეს, ხოლო არაფატალურ შემთხვევებში პიკი მხოლოდ 5:1-ია.[5]Formenty P, Hatz C, Le Guenno B, et al. Human infection due to Ebola virus, subtype Côte d'Ivoire: clinical and biologic presentation. J Infect Dis. 1999 Feb;179 Suppl 1:S48-53.
https://jid.oxfordjournals.org/content/179/Supplement_1/S48.long
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9988164?tool=bestpractice.com
[16]Kortepeter MG, Bausch DG, Bray M. Basic clinical and laboratory features of filoviral hemorrhagic fever. J Infect Dis. 2011 Nov;204 Suppl 3:S810-6.
https://jid.oxfordjournals.org/content/204/suppl_3/S810.long
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21987756?tool=bestpractice.com
[106]Rollin PE, Bausch DG, Sanchez A. Blood chemistry measurements and D-Dimer levels associated with fatal and nonfatal outcomes in humans infected with Sudan Ebola virus. J Infect Dis. 2007 Nov 15;196 Suppl 2:S364-71.
https://jid.oxfordjournals.org/content/196/Supplement_2/S364.long
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17940972?tool=bestpractice.com
ბილირუბინი, გამა-გლუტამილ ტრანსფერაზა და ტუტე ფოსფატაზა ხშირად მსუბუქად მომატებულია. ალანინ ამინოტრანსფერაზას მაღალი მაჩვენებელი, მძიმე სიყვითლესთან ერთად, მიუთითებს ალტერნატიულ დიაგნოზზე (მაგ. ვირუსული ჰეპატიტი) ან მარბურგის მოგვიანებით ფაზაზე.
სისხლის შრატის ამილაზა:
მრავალი გამოკვლევის თანახმად, აღრიცხულია მომატებული დონეები, რაც პანკრეატიტის, ძლიერი ინფექციის მაჩვენებლის არსებობის მიმანიშნებელია.[16]Kortepeter MG, Bausch DG, Bray M. Basic clinical and laboratory features of filoviral hemorrhagic fever. J Infect Dis. 2011 Nov;204 Suppl 3:S810-6.
https://jid.oxfordjournals.org/content/204/suppl_3/S810.long
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21987756?tool=bestpractice.com
გლუკოზის დონე შრატში:
ჰიპოგლიკემიას შეიძლება შევხვდეთ მოზრდილებში, მაგრამ იშვიათად არის აღრიცხული.[22]Schieffelin JS, Shaffer JG, Goba A, et al; KGH Lassa Fever Program; Viral Hemorrhagic Fever Consortium; WHO Clinical Response Team. Clinical illness and outcomes in patients with Ebola in Sierra Leone. N Engl J Med. 2014 Nov 27;371(22):2092-100.
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1411680#t=article
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25353969?tool=bestpractice.com
თუმცა, ჰიპოგლიკემია ხშირია ბავშვებში და შეიძლება შეგვხვდეს მძიმე ფორმებში. ჰიპოგლიკემია კონფუზიის პოტენციურად შექცევადი მიზეზია.[92]Fitzgerald F, Naveed A, Wing K, et al. Ebola virus disease in children, Sierra Leone, 2014-2015. Emerg Infect Dis. 2016 Oct;22(10):1769-77.
https://wwwnc.cdc.gov/eid/article/22/10/16-0579_article
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27649367?tool=bestpractice.com
[93]Shah T, Greig J, van der Plas LM, et al. Inpatient signs and symptoms and factors associated with death in children aged 5 years and younger admitted to two Ebola management centres in Sierra Leone, 2014: a retrospective cohort study. Lancet Glob Health. 2016 Jul;4(7):e495-501.
https://www.thelancet.com/journals/langlo/article/PIIS2214-109X(16)30097-3/fulltext
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27340004?tool=bestpractice.com
სისხლის კულტურა
სისხლის კულტურის უარყოფითი შედეგი შესაძლოა დაგვეხმაროს სხვა არავირუსული ინფექციური მიზეზების გამორიცხვაში (მაგ. სეფსისი, ენტერული ცხელება). ორ დაავადებულ პაციენტში გამოვლინდა გრამ-უარყოფითი ბაქტერიემია გართულების სახით, რომლის მიზეზი, სავარაუდოდ, ნაწლავში ბაქტერიების ტრანსლოკაციაა.[107]Dickson SJ, Clay KA, Adam M, et al. Enhanced case management can be delivered for patients with EVD in Africa: experience from a UK military Ebola treatment centre in Sierra Leone. J Infect. 2018 Apr;76(4):383-92.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5903873
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29248587?tool=bestpractice.com
[41]Kreuels B, Wichmann D, Emmerich P, et al. A case of severe Ebola virus infection complicated by gram-negative septicemia. N Engl J Med. 2014 Dec 18;371(25):2394-401.
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1411677#t=article
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25337633?tool=bestpractice.com
თუმცა, სიერა ლეონეში ჩატარებული კვლევის თანახმად, რომელშიც გამოიკვლიეს სისხლის კულტურები ებოლას სამკურნალო ცენტრში პაციენტების მიღებისთანავე, 22-დან მხოლოდ ერთი კულტურა იყო დადებითი სავარაუდო დამაბინძურებელზე.[108]Lamb L, Robson J, Ardley C, et al. Bacterial co-infection is rare in patients with Ebola virus disease in a military Ebola virus disease treatment unit in Sierra Leone. J Infect. 2015 Sep;71(3):406-7.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25818532?tool=bestpractice.com
შესაბამისად, საწყის დონეზე და/ან კუჭ-ნაწლავის სიმპტომების დაწყებისას, ან სხვა სახის მკურნალობის წარუმატებლობის შემთხვევაში, უნდა აიღოთ სისხლი, ბაქტერიოლოგიური კვლევის ჩატარების მიზნით.
ანტიგენის დამჭერი იმუნოფერმენტული ანალიზი:
მაღალი სპეციფიკურობის მქონე სასარგებლო დიაგნოსტიკური კვლევა; თუმცა, აღნიშნულის შესრულება არ არის ყველგან ხელმისაწვდომი. ყველაზე მეტად შესაძლებელია ინფიცირების 3-დან 6-ე დღემდე დადებითი შედეგის მიღება, ხოლო 7-დან 16-ე დღემდე კი მნიშვნელოვნად ცვალებადი შედეგების მიღება.[45]Rowe AK, Bertolli J, Khan AS, et al. Clinical, virologic, and immunologic follow-up of convalescent Ebola hemorrhagic fever patients and their household contacts, Kikwit, Democratic Republic of the Congo. Commission de Lutte contre les Epidémies à Kikwit. J Infect Dis. 1999 Feb;179 Suppl 1:S28-35.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9988162?tool=bestpractice.com
დადებით უკუტრანსკრიპტაზით პოლიმერაზული ჯაჭვური რეაქციის შედეგთან ერთად, შესაძლებელია დიაგნოზის დადასტურების მიზნით გამოყენება.
IgM და IgG ანტისხეულები:
გამოსადეგია ინფიცირების შემდგომ ეტაპებზე. იმუნოგლობულინი M ანტისხეულები შესაძლებელია შრატში ინფიცირებიდან უკვე მე-2 დღეს გამოჩნდეს, თუმცა მე-9 დღემდე შესაძლებელია ცვალებადი შედეგების მიღება. სიმპტომების გამოვლენიდან 30-168 დღის განმავლობაში, ანტისხეუელბზე პასუხი უარყოფითია. იმუნოგლობულინი G პასუხი ვითარდება 6-დან 18 დღემდე პერიოდში და შესაძლებელია რამდენიმე წლის განმავლობაშიც კი გაგრძელდეს. დადებითი იმუნოგლობულინი M და მზარდი იმუნოგლობულინი G ანტისხეულების ტიტრი, წარმოადგენს ბოლო პერიოდში ებოლას ვირუსით ინფიცირების მტკიცებულებას.[45]Rowe AK, Bertolli J, Khan AS, et al. Clinical, virologic, and immunologic follow-up of convalescent Ebola hemorrhagic fever patients and their household contacts, Kikwit, Democratic Republic of the Congo. Commission de Lutte contre les Epidémies à Kikwit. J Infect Dis. 1999 Feb;179 Suppl 1:S28-35.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9988162?tool=bestpractice.com
გულმკერდის რენტგენი
გამოსადეგია რესპირატორული სიმპტომების მქონე პაციენტებში. ფილტვის ინფილტრატები არ ახასიათებს ინფექციას, მიუთითებს ალტერნატიულ (ან თანმხლებ) დიაგნოზზე. ძნელი იქნება იზოლატორში მოწყობა დაბინძურების თავიდან ასაცილებლად, მხოლოდ აუცილებლობის შემთხვევაში უნდა მოხდეს მისი დაკვეთა.[109]Auffermann WF, Kraft CS, Vanairsdale S, et al. Radiographic imaging for patients with contagious infectious diseases: how to acquire chest radiographs of patients infected with the Ebola virus. AJR Am J Roentgenol. 2015 Jan;204(1):44-8.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25402496?tool=bestpractice.com
სწრაფი დიაგნოსტიკური კვლევები
ინფიცირებული პაციენტების ეფექტური და მიზნობრივი იზოლირების მიზნით, ებოლასს ვირუსის ინფექციისათვის პოლიმერაზული ჯაჭვური რეაქციის ექსპრეს-ტესტების შექმნა, კვლავ მთავარ სირთულედ რჩება. მიმდინარე ტესტების ჩასატარებლად საშუალოდ 4 საათია საჭირო, ახლოს არსებულ მე-3-ე, ან მე-4-ე დონის სრულყოფილად აღჭურვილ ბიოუსაფრთხოების ლაბორატორიაში, ხოლო პერიფერიებში შედეგების მიწოდებას კი, შესაძლოა რამდენიმე დღე დასჭირდეს. აღნიშნულით იგულისხმება ის, რომ სანამ არ დადასტურება უარყოფითად, ებოლას ვირუსის გარდა სხვა ცხელებით მიმდინარე დაავადების მქონე პაციენტები იზოლირებული არიან და ხშირად უნებლიედ ვირუსის ზემოქმედების ქვეშ ექცევიან. ამიტომ, სტაციონარშივე პაციენტების სწრაფი გამოკვლევით, სამკურნალო ცენტრებში შესაძლებელია ძალზედ მნიშვნელოვანი წვლილის შეტანა ინფექციის კონტროლის მიზნით.
WHO: interim guidance on the use of rapid Ebola antigen detection tests
Opens in new window
ლაბორატორიის გარდა სხვა პირობებში (საველე პირობებში), ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ მიმდინარეობს რამდენიმე განსხვავებული საშუალების შეფასება. ეს მოიცავს მრავალ RT-PCR-დაფუძნებულ კვლევას, რომელთა გამოყენებაც გამარტივდა შემოკლებული ბრუნვის დროით <1 სთ. პოტენციური მოხმარების მიზნით, ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ აღნუსხულია ReEBOV™ ანტიგენის ექპრეს-ტესტის კომპლექტი; დღეისათვის რეკომენდებულია მხოლოდ განსაკუთრებულ სიტუაციებში გამოყენებას. ალტერნატივებია იმუნოფერმენტული ანალიზის საფუძველზე ჩატარებული ანალიზები, რომლებიც შესაძლებელია გაცილებით სწრაფად და მარტივად სრულდებოდეს, მხოლოდ სისხლის ერთი წვეთის საჭიროების შესაძლო უპირატესობით. მათი მთავარი არახელსაყრელი მახასიათებელი არის შემცირებული მგრძნობელობა, განსაკუთრებით დაავადების საწყის ეტაპებზე.[110]Butler D. Ebola experts seek to expand testing. Nature. 2014 Dec 11;516(7530):154-5.
https://www.nature.com/news/ebola-experts-seek-to-expand-testing-1.16518
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25503213?tool=bestpractice.com
[111]Burd EM. Ebola virus: a clear and present danger. J Clin Microbiol. 2015 Jan;53(1):4-8.
https://jcm.asm.org/content/53/1/4.long
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25392362?tool=bestpractice.com
ნანოფორის ტექნოლოგიამ შესაძლოა უზრუნველყოს ვირუსის ძალზედ დაბალი კონცენტრაციების მიუხედავად მისი აღმოჩენა და სეკვენსირება. ეს ტექნოლოგია შესაძლოა ჯიბის ზომის ხელსაწყოს სახითაც შეიქმნას.[112]Hoenen T, Groseth A, Rosenke K, et al. Nanopore sequencing as a rapidly deployable ebola outbreak tool. Emerg Infect Dis. 2016 Feb;22(2):331-4.
https://wwwnc.cdc.gov/eid/article/22/2/15-1796_article
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26812583?tool=bestpractice.com
[113]Tsang MK, Ye W, Wang G, et al. Ultrasensitive detection of ebola virus oligonucleotide based on upconversion nanoprobe/nanoporous membrane system. ACS Nano. 2016 Jan 26;10(1):598-605.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26720408?tool=bestpractice.com
ეპიდაფეთქების დროს, ებოლას ვირუსის სწრაფი სეკვენსირება ამ ახალი ტექნოლოგიების გამოყენებით შესაძლებლობას მოგვცემს ვირუსული დინამიკა შევისწავლოთ რეალურ დროში.[114]Quick J, Loman NJ, Duraffour S, et al. Real-time, portable genome sequencing for Ebola surveillance. Nature. 2016 Feb 11;530(7589):228-32
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4817224
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26840485?tool=bestpractice.com
GeneXpert® დიაგნოსტიკური ხელსაწყო შეიქმნა და გამოკვლეულია საველე პირობებშიც. Xpert® Ebola არის ავტომატიზებული, კარტრიჯზე-დაფუძნებული სისტემა, რომელიც საჭიროებს მინიმალურ ლაბორატორიულ უნარებს. ინაქტივირებული ნიმუში იდება ერთჯერად კარტრიჯზე, რომელიც შემდეგ შედის დახურულ აპარატში. ნიმუშების მომზადება, ნუკლეინის მჟავას ამპლიფიკაცია და აღმოჩენა, შედეგის დადგენა ავტომატიზებული პროცესებია. შედეგად, საჭიროა პერსონალის მხოლოდ მინიმალური ტრენინგი, დაბალია ინფექციისა და ჯვარედინი დაბინძურების რისკი.[115]Semper AE, Broadhurst MJ, Richards J, et al. Performance of the GeneXpert Ebola assay for diagnosis of Ebola virus disease in Sierra Leone: a field evaluation study. PLoS Med. 2016 Mar 29;13(3):e1001980.
https://journals.plos.org/plosmedicine/article?id=10.1371/journal.pmed.1001980
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27023868?tool=bestpractice.com
ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციამ სხვა ტესტებსაც მიანიჭა გადაუდებელი გამოყენების ავტორიზაცია.[116]World Health Organization. Essential medicines and health products: diagnostics [internet publication].
https://www.who.int/medicines/ebola-treatment/emp_ebola_diagnostics/en
ეს არის სწრაფად განვითარებადი სფერო და ქვეყნისა და ობიექტების მიხედვით მტკიცდება განსხვავებული კომპლექტები, სადაც ისინი უნდა შემუშავდნენ.