ჰიპერტენზიის შეფასება

შედით სისტემაში ან გამოიწერეთ BMJ Best Practice

ბოლო მიმოხილვა: 28 დეკემბერი 2022

ბოლო განახლება: 30 მარტი 2021

ჰიპერტენზია ფართოდ გავრცელებული დაავადებაა, რომელიც საზოგადოების დიდ ნაწილს აწუხებს. ის ძირითადად უსიმპტომოდ მიმდინარეობს და დიაგნოსტირდება რუტინული გამოკვლევისას ან ისეთი გართულების გამოვლენის შემდეგ, როგორიცაა ინფარქტი ან ინსულტი.[1]

ჰიპერტენზიის განმარტება ემყარება ამერიკის პროფესიული ორგანიზაციების ერთობლივ გაიდლაინებს (მათ შორის, ამერიკის კარდიოლოგთა კოლეჯის [ACC] და ამერიკის გულის ასოციაციის [AHA]) და სხვ.) და ბრიტანეთის ჰიპერტენზიის საზოგადოებისა და ევროპის ჰიპერტენზიის საზოგადოების გაიდლაინებს.[2][3][4] სხვადასხვა გაიდლაინებში გვხვდება ჰიპერტენზიის განსხვავებული განმარტება.

მოზრდილებში მაღალი სისხლის წნევის პრევენციის, გამოვლენის, შეფასების და მართვის ACC/AHA 2017 წლის გაიდლაინების მიხედვით, ჰიპერტენზია განისაზღვრება როგორც სისხლის სისტოლური წნევა ≥130 მმ ვწყ.სვ. ან დიასტოლური წნევა ≥80 მმ ვწყ.სვ.[2] ACC/AHA-ს მიხედვით, სისხლის წნევის კატეგორიები განისაზღვრება შემდეგნაირად:

მომატებული არტერიული წნევა: სისტოლური წნევა 120-129 მმ ვწყ.სვ., ხოლო დიასტოლური - <80 მმ ვწყ.სვ.-ზე
ჰიპერტენზიის პირველი სტადია: სისტოლური წნევა 130-139 მმ ვწყ.სვ. და/ან დიასტოლური წნევა <80 მმ ვწყ.სვ.-ზე
ჰიპერტენზიის მე-2 სტადია: სისხლის სისტოლური წნევა ≥140 მმ ვწყ.სვ. და/ან დიასტოლური წნევა ≥90 მმ ვწყ.სვ.

ACC/AHA-ს 2017 წლის გაიდლაინებით, ჰიპერტენზიის განმარტება მისი დიაგნოსტირებისა და მკურნალობის უფრო ინტენსიურ მიდგომას ასახავს, გაერთიანებული ნაციონალური კომიტეტის ექსპერტთა პანელის (JNC) 7 და JNC 8 რეკომენდაციებთან შედარებით, რის მიხედვითაც სისხლის წნევა 120-139 მმ ვწყ.სვ./80-89 მმ ვწყ.სვ.-ის დიაპაზონში განიხილება, როგორც პრეჰიპერტენზია, ხოლო >140/90 მმ ვწყ.სვ. ზე- როგორც მომატებული.[5][6]

ACC/AHA 2017 წლის გაიდლაინების გამოცემას დიდი დებატები მოჰყვა და გაჩნდა ამ რეკომენდაციების გადახედვის მოთხოვნა. გაიდლაინების დანერგვა გამოიწვევდა აშშ-ში ჰიპერტენზიის პრევალენტობის 26.8%-ით გაზრდას. როგორც კრიტიკოსები აღნიშნავენ, ჰიპერტენზიის დიაგნოზის მიკუთვნება უფრო მეტი პაციენტისთვის გაზრდის ფსიქოლოგიურ ავადობას, ასევე დაბალი რისკის მქონე პაციენტებს დააყენებს ანტიჰიპერტენზიული მედიკამენტების პოტენციური ზიანის ქვეშ.[7]

CC/AHA 2017 წლის გაიდლაინები ძირითადად ეფუძნებოდა SPRINT კვლევის შედეგებს, რომელიც შეისწავლიდა ჰიპერტენზიის ინტენსიურ ან სტანდარტულ მკურნალობას პაციენტებში, სისტოლური წნევის მაჩვენებლით ≥130 მმ ვწყ.სვ. და მომატებული კარდიოვასკულური რისკით (დიაბეტის არსებობის გარეშე).[8] არსებული პოლემიკის შესახებ მეტი ინფორმაციისთვის მოუსმინეთ ჩვენს აუდიორგოლს. BMJ Best Practice Podcast: hypertension Opens in new window

ევროპული გაიდლაინების მიხედვით ჰიპერტენზია შემდეგ კატეგორიებად იყოფა:[4]

მაღალი ნორმული (ნორმის ზედა ზღვართან ახლოს): სისტოლური წნევა - 130-139 მმ ვწყ.სვ. და/ან დიასტოლური წნევა - 85-89 მმ ვწყ.სვ.
პირველი სტადია: სისტოლური წნევა - 140-159 მმ ვწყ.სვ. და/ან დიასტოლური წნევა - 90-99 მმ ვწყ.სვ.
მეორე სტადია: სისტოლური წნევა - 160-179 მმ ვწყ.სვ. და/ან დიასტოლური წნევა - 100-109 მმ ვწყ.სვ.
მე-3 სტადია: სისტოლური წნევა ≥180 მმ ვწყ.სვ., ხოლო დიასტოლური ≥110 მმ ვწყ.სვ.

ჯანდაცვისა და სამედიცინო დახმარების დახელოვნების ეროვნული ინსტიტუტის (NICE) გაიდლაინებში გამოყენებულია ჰიპერტენზიის ევროპული გაიდლაინების მსგავსი განმარტება.[9]

იზოლირებული სისტოლური ჰიპერტენზია ასევე განსაზღვრება არტერიული წნევის სისტოლური მაჩვენებლების მიხედვით, ჩამოთვლილი ფარგლების გამოყენებით. ამ შემთხვევაში დიასტოლური წნევის მაჩვენებელი <90 მმ ვწყ.სვ.-ზე.[4]

მიუხედავად იმისა, რომ საზოგადოებაში ჰიპერტენზიის დიაგნოსტირებისთვის სხვადასხვა კვლევებში გამოიყენება სხვადასხვა ზღვრული მაჩვენებლები, ნებისმიერ შემთხვევაში 120 მმ ვწყ.სვ.-ზე მეტი სისტოლური წნევა ასოცირდება გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების მომატებულ რისკთან. ჰიპერტენზია საყურადღებოა მისი ურთიერთკავშირით გულ-სისხლძარღვთა დაავადების სხვა რისკფაქტორებთან და აქედან გამომდინარე, გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების საერთო რისკთან.

AHA-ს განმარტებით, რეზისტენტული ჰიპერტენზია განისაზღვრება როგორც:[10]

კლინიკური გასინჯვით სისხლის წნევა რჩება >130/80 მმ ვწყ.სვ.-ზე, სულ მცირე 3 ანტიჰიპერტენზიული პრეპარატის (მათ შორის, ACE ინჰიბიტორის ან ანგიოტენზინის რეცეპტორის ანტაგონისტის, გახანგრძლივებული მოქმედების კალციუმის არხების ბლოკერის და დიურეზულის) ერთდროული გამოყენების მიუხედავად, მაქსიმალური ან მაქსიმალურად ტოლერანტული დოზით.
რეზისტენტული ჰიპერტენზიის მქონე პაციენტებად განიხილებიან ის ინდივიდები, რომელთაც სისხლის წნევის სამიზნე დონის მისაღწევად ესაჭიროებათ 4 ან მეტი ანტიჰიპერტენზიული პრეპარატი. დიაგნოსტირებისთვის საჭიროა "თეთრი ხალათის ჰიპერტენზიისა" და ანტიჰიპერტენზიულ თერაპიაზე ცუდი დამყოლობის გამორიცხვა.

ამ თემაში განხილულია ჰიპერტენზიის შეფასება მოზრდილებში.

ეპიდემიოლოგია

ჯანმრთელობისა და კვების ეროვნული კვლევის (NHANES) 2013-2016 წლების მონაცემების საფუძველზე, აშშ-ში დაახლოებით 116.4 მილიონ მოზრდილ ადამიანს (20 წლის ასაკიდან ) აქვს ჰიპერტენზია (ზღვრული მაჩვენებელი 140/90 მმ.ვწყ.სვ.).[11] ამ პერიოდში ჰიპერტენზიის პრევალენტობა იყო 26.1% 20-44 წლის ასაკში, 59.2%- 45-64 წლის ასაკში და 78.2% -65 წლის და მასზე უფროსი ასაკის ინდივიდებში.[11] პრევალენტობა შეიძლება მსგავსი ან უფრო მაღალი იყოს დასავლეთ ევროპაში.[12][13]

ევროპული გაიდლაინების მიხედვით, ჰიპერტენზიის პრევალენტობის მაჩვენებელი მოზრდილებში 30%-დან 45%-მდეა, უფრო მაღალია მამაკაცებში, ვიდრე ქალებში (შესაბამისად, 24% და 20%).[4]

ჰიპერტენზია უფრო მეტად გავრცელებულია შავკანიანებში, ვიდრე თეთრკანიანებში, იწყება ბავშვობის ასაკიდან და 55 წლის ასაკისთვის შავკანიან მამაკაცებსა და ქალებში 76%-ს აღწევს, ხოლო თეთრკანიან მამაკაცებსა და ქალებში პრევალენტობა შესაბამისად, 55% და 40%-ს შეადგენს.[14]

ჰიპერტენზიის პრევალენტობის ზუსტი შეფასება რთულია, რადგან ის ჩვეულებრივ უსიმპტომოა. სავარაუდოდ, მისი გავრცელება მოიმატებს, როდესაც ჰიპერტენზიის ზღვრული მაჩვენებელი ხელახლა განისაზღვრება და აღნიშნული მაჩვენებლის დონეც შემცირდება.

ჰიპერტენზიის მქონე პაციენტების დაახლოებით 15%-ს აღენიშნება რეზისტენტული ჰიპერტენზია.[10]

გართულებები და სამიზნე ორგანოების დაზიანება

კვლევებმა აჩვენა, რომ ჰიპერტენზიის მკურნალობამ შესაძლოა შეამციროს მომავალში გულ-სისხლძარღვთა და ცერებროვასკულური შემთხვევების ინციდენტობა.[15] ჰიპერტენზიის ადრეული დიაგნოსტიკისა და მკურნალობის მიზანია გულ-სისხლძარღვთა გართულებების საერთო რისკის შემცირება და ცერებროვასკულური შემთხვევების პრევენცია.

ქრონიკული ჰიპერტენზიის ეფექტი ორგანოთა სისტემებზე განიმარტება, როგორც სამიზნე ორგანოების დაზიანება.

ყველაზე ხშირი გამოვლინებებია: მარცხენა პარკუჭის ჰიპერტროფია, გულ-სისხლძარღვთა, ცერებროვასკულური დაავადებები, ჰიპერტენზიული რეტინოპათია და ნეფროპათია.[16] მარცხენა პარკუჭის ჰიპერტროფიის არსებობა ცუდი პროგნოზული ნიშანია, ჰიპერტროფიის რეგრესია აუმჯობესებს პროგნოზს.[17] რეზისტენტული ჰიპერტენზიის მქონე პაციენტებს აქვთ კარდიოვასკულური და ცერებროვასკულური შემთხვევების და თირკმლის ქრონიკული დაავადების განვითარების უფრო მაღალი რისკი.[10]

გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების რისკი

ჰიპერტენზიის მართვის გაიდლაინებში ხაზგასმულია პაციენტის გულ-სისხლძარღვთა გართულებების საერთო რისკის გამოთვლისა და მართვის მნიშვნელობა და შედარებით ნაკლებად, მხოლოდ არტერიულ წნევაზე ყურადღების გამახვილება. ACC და AHA გამოაქვეყნა ონლაინ ინსტრუმენტი პაციენტებში გულ-სისხლძარღვთა ათეროსკლეროზული დაავადების განვითარების 10 წლიანი და სიცოცხლის ხანგრძლივობის რისკების გამოსათვლელად. ACC: ASCVD Risk Estimator Plus Opens in new window 40-დან 70 წლამდე ინდივიდებში სისტოლური არტერიული წნევის ყოველი 20 მმ ვწყ.სვ.-ით ან დიასტოლური მაჩვენებლის 10 მმ ვწყ.სვ.-ით მომატება 115/75 - 185/115 მმ ვწყ.სვ. წნევის ფარგლებში, ორჯერ ზრდის გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების განვითარების რისკს.[18] გულ-სისხლძარღვთა დაავადებასთან ასოცირებული რისკფაქტორების მკურნალობა, მაგალითად სიმსუქნის, დიაბეტის, ჰიპერქოლესტეროლემიისა და თამბაქოს მოხმარების შემთხვევაში ისეთივე მნიშვნელოვანია როგორიც ჰიპერტენზიის მართვა, კარდიოვასკულური საერთო რისკის შემცირებისთვის.

მეტაანალიზმა დაადასტურა, რომ სისხლის წნევის დაქვეითება ამცირებს გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების და სიკვდილობის რისკს იმ ინდივიდებში, რომელთა სისტოლური წნევა კვლევის დასაწყისში 140 მმ ვწყ.სვ.-ს ან მეტს შეადგენდა.[19] ამასთან ერთად, სისხლის წნევის პირველადი პროფილაქტიკური დაწევა სასარგებლო არ არის უფრო დაბალი საწყისი წნევის მქონე ადამიანებისთვის (გარდა არსებული გულ-სისხლძარღვთა დაავადების შემთხვევებისა).[19] კოხრეინის ერთი მიმოხილვის მიხედვით, არასაკმარისი მონაცემებია სამიზნე წნევის დაბალი მაჩვენებლების სასარგებლოდ (≤135/85 მმ ვწყ.სვ.) ჰიპერტენზიის და გულ-სისხლძარღვთა დაავადების მქონე პირებში.[20]

დიფერენციული დიაგნოზები

ხშირი

ესენციური ჰიპერტენზია
თირკმლის არტერიის სტენოზი
თირკმლის ქრონიკული დაავადება
ობსტრუქციული უროპათია
ძილის ობსტრუქციული აპნოე

სრული ტექსტი

იშვიათია

აორტის კოარქტაცია
პრეეკლამფსია
გლომერულონეფრიტი
ნეფროზული სინდრომი
თირკმლის პოლიკისტოზი
ფეოქრომოციტომა
ჰიპერალდოსტერონიზმი
კუშინგის დაავადება/სინდრომი
ჰიპერთირეოიდიზმი
ჰიპოთირეოზი
ჰიპერპარათირეოზი
ალკოჰოლის ქრონიკული ჭარბი მოხმარება
მედიკამენტები
ნარკოტიკების მოხმარება
თეთრი ხალათის ჰიპერტენზია

სრული ტექსტი

შედით სისტემაში ან გამოიწერეთ BMJ Best Practice

კონტრიბუტორები

ავტორები

Sunil Nadar, MD, FRCP, CCT, FESC

Senior Consultant Cardiologist

Sultan Qaboos University Hospital

Muscat

Oman

გაფრთხილება:

SN is an author of a number of references cited in this topic.

Gregory Y.H. Lip, MD, FRCP, DFM, FACC, FESC, FEHRA

Price-Evans Professor of Cardiovascular Medicine

University of Liverpool

Senior Investigator

National Institute for Health Research

Distinguished Professor

Faculty of Medicine

Aalborg University

Denmark

Adjunct Professor

Yonsei University

Seoul

South Korea

გაფრთხილება:

GYHL is a consultant for Bayer/Janssen, BMS/Pfizer, Biotronik, Medtronic, Boehringer Ingelheim, Novartis, Verseon, and Daiichi-Sankyo; he is also a speaker for Bayer, BMS/Pfizer, Medtronic, Boehringer Ingelheim, and Daiichi-Sankyo. No fees are directly received personally. GYHL is an author of a number of references cited in this topic.

რეცენზენტები

Rod Jackson, MD, PhD

Professor of Epidemiology

Head of the Section of Epidemiology & Biostatistics

School of Population Health

University of Auckland

Auckland

New Zealand

გაფრთხილება:

RJ declares that he has no competing interests.

Alan Wilkinson, MD, FRCP

Professor of Medicine

David Geffen School of Medicine at UCLA

Los Angeles

გაფრთხილება:

AW declares that he has no competing interests. Unfortunately we have since been made aware that Professor Wilkinson is deceased.

Michael Schachter, MB, BSc, FRCP

Department of Clinical Pharmacology

St Mary’s Hospital

Imperial College

London

გაფრთხილება:

MS declares that he has no competing interests.

გაიდლაინები
- Hypertension Canada's 2018 guidelines for diagnosis, risk assessment, prevention, and treatment of hypertension in adults and children
- VA/DOD clinical practice guideline for the diagnosis and management of hypertension in the primary care setting
გაიდლაინები
პაციენტის ბროშურები
Emergency treatment for a stroke
Heart attack
მეტი პაციენტის ბროშურები
Videos
ვენიპუნქტურა და ფლებოტომია - ანიმაციური დემონსტრაცია
როგორ ჩავატაროთ ეკგ-ს ანიმაციური დემონსტრირება
მეტი videos
შედით სისტემაში ან გამოიწერეთ BMJ Best Practice

ამ მასალის გამოყენება ექვემდებარება ჩვენს განცხადებას

ჰიპერტენზიის შეფასება

შეჯამება

ეპიდემიოლოგია

გართულებები და სამიზნე ორგანოების დაზიანება

გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების რისკი

დიფერენციული დიაგნოზები

ხშირი

იშვიათია

კონტრიბუტორები

ავტორები

Sunil Nadar, MD, FRCP, CCT, FESC

გაფრთხილება:

Gregory Y.H. Lip, MD, FRCP, DFM, FACC, FESC, FEHRA

გაფრთხილება:

რეცენზენტები

Rod Jackson, MD, PhD

გაფრთხილება:

Alan Wilkinson, MD, FRCP

გაფრთხილება:

Michael Schachter, MB, BSc, FRCP

გაფრთხილება:

გაიდლაინები

პაციენტის ბროშურები

Videos

შედით სისტემაში ან გამოიწერეთ BMJ Best Practice

შედით სისტემაში ან გამოიწერეთ BMJ Best Practice

შედით სისტემაში BMJ Best Practice-ის მასალებზე სრული წვდომისთვის